รู้จักชนิดและจุดสังเกตภาคสนาม (Identification)

• ชื่อไทย: ปลวกไม้แห้งคริปโตเทอร์เมส
• ชื่อวิทยาศาสตร์: Cryptotermes thailandis
• วงศ์: Kalotermitidae | อันดับ: Blattodea
• ขนาดตัวเต็มวัย: ราว 4–5 มม. ลำตัว น้ำตาลอมเหลือง
• หัว (head capsule): คล้าย “ปลั๊ก” สีน้ำตาลเกือบดำ มีรอยเว้าเด่น
• หนวด: แบบลูกปัด (moniliform) | ขา: ขาเดิน (walking leg)
• ปีกวรรณะสืบพันธุ์: บางใส (membrane)
• ปาก: กัดกิน (chewing type) | กราม (mandible): ไม่ยื่นเด่นเหมือนบางสกุล

จุดชี้ชัด: กองมูลปลวกเม็ดเล็กแห้งๆ ขนาดสม่ำเสมอ ใกล้รอยแตก ไม้แผ่นปิด หรือใต้เฟอร์นิเจอร์ คือ “ลายแทง” ว่ามีโพรงกินอยู่ภายใน

วงจรชีวิต (Life cycle) ที่กระชับเข้าใจง่าย

ปลวกไม้แห้งมีการเจริญแบบค่อยเป็นค่อยไป (ไข่ → ตัวอ่อน → ตัวเต็มวัย)

• ไข่: ชุดแรก ~15–30 ฟอง (อาจมากถึง 1,000 ฟอง/ครั้ง) ใช้เวลา 2–4 สัปดาห์ ในการฟัก
• ตัวอ่อน: สีขาว คล้ายตัวเต็มวัยแต่ยังไม่พัฒนาปีก
• อายุขัย: ตัวเต็มวัยเฉลี่ย ~4 ปี (ราชินีอาจยืดได้ประมาณ 20 ปี หรือมากกว่า)

นิสัย–แหล่งอาศัย–อาหาร (Habits, Habitat, Diet)

• ไม้อยู่ก็เป็นบ้าน: อาศัย “ในไม้แห้ง” ความชื้นต่ำ ไม่ต้องลงดิน
• เมนูหลัก: ไม้เนื้ออ่อน–เนื้อแข็ง เฟอร์นิเจอร์ ไม้อัด วงกบ–ประตู ไม้แปรรูปโครงสร้าง
• ความเสียหายแบบเนียนๆ: ภายนอกไม้ดูปกติ แต่ ด้านในกลวงเป็นโพรง พบ “เม็ดมูลปลวก” กองใต้ชิ้นงานบ่อย

สัญญาณเตือนที่ไม่ควรมองข้าม

1. กองเม็ดมูลปลวก (dry, pellet-like frass) ตามขอบบัว/พื้น
2. ผิวไม้แตกเป็นช่องเข็ม ใช้เป็น “รูถ่ายมูล”
3. เคาะแล้วเสียงโปร่ง น้ำหนักชิ้นไม้น้อยลงผิดปกติ
4. ผิวไม้บวม/ยวบ แต่สีภายนอกยังดูดี

วิธีตรวจเชิงรุกภายใน 10 นาที

• ใช้ไฟฉาย ส่องด้านใต้–หลังเฟอร์นิเจอร์ รอยต่อ ไม้ปิดพื้น
• เคาะไม้ด้วยด้ามไขควง ฟังเสียง ทึบ vs โปร่ง
• มองหารูถ่ายมูลทรงรี/กลมเล็กมาก และ ร่องขุยเป็นเส้น
• เปิดฝาปิด/ลิ้นชักที่ชิดผนัง ตรวจพื้นด้านหลังที่ไม่ค่อยทำความสะอาด

แผนป้องกัน–ควบคุมแบบมืออาชีพ (Eco-IPM for Drywood Termites)

เป้าหมาย: ลดปัจจัยเสี่ยง + ตรวจพบเร็ว + เลือกเทคนิคเหมาะกับระดับการระบาด

A) ป้องกันล่วงหน้า

• รักษา ความชื้นต่ำ ในห้องไม้/คลังเฟอร์นิเจอร์ ระบายอากาศดี
• ทาน้ำยา/เคลือบผิวไม้ในจุดเสี่ยง แผงบัว–วงกบ–ซอกที่ชิดผนัง
• หลีกเลี่ยง ไม้มือสองไม่ได้ตรวจ หรือเก็บไม้แห้งชิดพื้น–ผนังยาวนาน

B) เมื่อพบร่องรอย

• กำจัดเชิงจุด (Localized): เจาะรู–อัดสารเฉพาะโพรง, โฟม/เจลเข้าทางรูถ่ายมูล เหมาะกับจุดเล็กและระยะแรก
• รมยาทั้งโครงสร้าง (Fumigation/Heat): หากกระจายหลายจุดในอาคารหรือในชิ้นงานมูลค่าสูง ควรให้ผู้เชี่ยวชาญประเมิน
• เปลี่ยน–ซ่อมชิ้นงานเสียหายหนัก แล้วซีลรอยต่อใหม่ทั้งหมด

C) เฝ้าระวังต่อเนื่อง

• ตั้งปฏิทินตรวจทุก 3–6 เดือน พร้อมถ่ายรูป/บันทึกตำแหน่ง
• ใช้กับดักมอนิเตอร์มูลในห้องเก็บไม้/โชว์รูม

TIP: หลังอัดสาร/บำบัด ให้ ดูดฝุ่น–เช็ดกองมูลเดิม เพื่อแยก “มูลใหม่” ในการติดตามผลครั้งต่อไปได้ชัดเจน

FAQ: 3 คำถามยอดฮิต ของ ปลวกไม้แห้งคริปโตเทอร์เมส (Cryptotermes thailandis) — พร้อมคำตอบกระชับ ทำตามได้จริง

คำถามที่ 1 “กองทรายเล็ก ๆ ใต้บัว/วงกบ” คือมูลปลวกไม้แห้งจริงไหม แยกอย่างไรจากฝุ่นหรือผงไม้

คำตอบสั้น

ใช่ได้สูง หากเป็น เม็ดมูลปลวก (frass) ของปลวกไม้แห้ง จะเป็นเม็ดเล็กแห้ง ทรงรี–เหลี่ยมเล็ก ๆ สีครีมถึงน้ำตาล ขนาดสม่ำเสมอ กองใกล้รอยแตกหรือรูเข็มบนไม้

วิธีตรวจ 2 นาที

• ดูรูปทรง: เม็ดมูลจะ “เป็นเม็ด ๆ” ไม่ใช่ผงฟุ้ง เกลี่ยแล้ว กลิ้งเป็นเม็ด
• หา “รูถ่ายมูล”: มักมีรูเล็กมาก (รูเข็ม) บนผิวไม้/ด้านใต้ชิ้นงานใกล้กองมูล
• เคาะ–ชั่งน้ำหนักความรู้สึก: เคาะแล้ว เสียงโปร่ง, ชิ้นงานเหมือน เบาลง
• ทดสอบเป่าลม: เป่าเบา ๆ เม็ดจะกลิ้งรวมตัว ไม่ฟุ้งแบบฝุ่นไม้

สิ่งที่คนมักพลาด

• กวาดทิ้งก่อนถ่ายรูป/ปักหมุดตำแหน่ง → ทำให้ ติดตามผลยาก
• โยนทิ้งว่าเป็นฝุ่นงานไม้ ทั้งที่มี รูเข็ม + กองมูลซ้ำตำแหน่งเดิม

คำถามที่ 2 พบการเข้าทำลายในเฟอร์นิเจอร์แล้ว เลือก “อัดโฟม/เจลเฉพาะจุด” หรือ “รมยาทั้งยูนิต/ทั้งหลัง” ดี?

คำตอบสั้น

• จุดเล็ก–ระยะแรก–ตำแหน่งชัด → เลือก กำจัดเฉพาะจุด (เจาะรู–อัดโฟม/เจล/ฉีดบอเรต)
• หลายจุด–กระจายหลายห้อง–ของสะสมมูลค่าสูง → ให้ผู้เชี่ยวชาญประเมิน รมความร้อน/ก๊าซ (ทั้งยูนิต/ทั้งหลัง)

เปรียบเทียบให้ตัดสินใจเร็ว

เฉพาะจุด (Localized)

• ข้อดี: รวดเร็ว ค่าใช้จ่ายต่ำ ไม่ต้องย้ายออกทั้งบ้าน
• ข้อจำกัด: พลาดโพรงย่อยที่ “ไม่เชื่อมถึงรู” ได้ ต้อง ตรวจซ้ำ 3–6 เดือน

รม (Fumigation/Heat)

• ข้อดี: ครอบคลุมโพรงที่ ตาไม่เห็น, ฟันธงในเคสกระจาย
• ข้อจำกัด: ต้องเตรียมพื้นที่/หยุดใช้งานชั่วคราว และทำโดย ผู้เชี่ยวชาญ

ทิปภาคสนาม

• หลังบำบัด ดูดฝุ่นกองมูลเดิมให้เกลี้ยง เพื่อเทียบ “มูลใหม่” ในการติดตามครั้งต่อไป

คำถามที่ 3 ป้องกันปลวกไม้แห้งบุกบ้าน–คอนโด แบบไม่พึ่งสารแรง ทำอะไรได้บ้าง (Eco-IPM)

เช็กลิสต์ทำทันที

• คุมความชื้น: เปิดระบายอากาศ, ตั้งเป้า RH ห้องไม้ < 60%
• ซีลผิวไม้รอบด้าน: วงกบ/บัว/ขอบตัด ทาสี–วานิช–ซีล ให้ครบ (หัว–ปลาย–ซอก)
• คัดของเข้า: เฟอร์นิเจอร์มือสอง/ไม้เก็บนาน ตรวจรูเข็ม–กองมูล ก่อนนำเข้า
• จัดวางให้โปร่ง: ไม่ชิดผนัง/พื้นเกินไป มีช่องตรวจด้านหลัง–ใต้ชิ้นงาน
• ช่วงฤดูแมลงเม่า: ปิดม่าน/ลดไฟล่อช่วงค่ำ, ตรวจบัว–วงกบ เช้า–หลังฝน
• ป้องกันเชิงวัสดุ: ใช้/ทา บอเรต กับงานไม้ในโซนเสี่ยงความชื้นต่ำ–ปานกลาง

ตารางเฝ้าระวัง

• ตรวจ ทุก 3–6 เดือน: มองหา มูลเม็ดทราย + รูเข็ม + เสียงโปร่ง
• บันทึกเป็นภาพ/แผนที่จุดเสี่ยง เพื่อเทียบแนวโน้มและเรียกช่างได้ตรงจุด