จุดเด่นจำแนกชนิด (Identification)

• ขนาดตัวเต็มวัย: ~6.5–9 มม.
• หัว (head capsule): กลมใหญ่ สีน้ำตาล กราม (mandible) โค้งยาว
• อกปล้องแรก (pronotum): รูป “อานม้า”
• ท้อง: ทรงกระบอกยาว สีครีม
• หนวด: แบบลูกปัด (moniliform) | ปีก: บางใส (membrane) ในวรรณะสืบพันธุ์
• ปาก: แบบกัดกิน (chewing type) | ขา: ขาเดิน (walking leg)

วงจรชีวิต (Life Cycle)

ปลวกชนิดนี้มีการเจริญแบบค่อยเป็นค่อยไป (incomplete metamorphosis): ไข่ → ตัวอ่อน (larva) → ตัวเต็มวัย

• ระยะไข่: วางชุดแรก 15–30 ฟอง และอาจมากถึง 1,000 ฟอง/ครั้ง ฟัก 2–4 สัปดาห์
• ตัวอ่อน: สีขาว รูปร่างคล้ายตัวเต็มวัย แต่ยังไม่มีปีก
• อายุขัย: ตัวเต็มวัยเฉลี่ย ~4 ปี (นางพญาอาจอยู่ได้ ~20 ปี หรือมากกว่า)

แหล่งอาศัย–อาหาร (Habitat & Diet)

• ปลวกเพาะเลี้ยงเชื้อรา (fungus-growing termite): เพาะเชื้อราไว้ในรังเพื่อย่อยอาหาร
• แบบรัง: โพรงใต้ดิน หรือ จอมปลวก (mound-building) บนพื้นดิน
• อาหาร: เนื้อไม้ กิ่งไม้ เศษไม้ ซากพืช และเชื้อราที่เพาะเลี้ยง
• ลักษณะการกินไม้: นำดินมา เคลือบผิวไม้เป็นแผ่นบาง ๆ แล้วกัดกิน จากผิวเข้าแกน ตามแนว ขวางเสี้ยน—รูปแบบคล้ายสกุล Macrotermes

ระบบวรรณะ (Caste System)

• วรรณะงาน (Worker): หา–เก็บอาหาร สร้าง/ซ่อมรัง ป้อนอาหารตัวอ่อน วรรณะสืบพันธุ์ และทหาร
• วรรณะทหาร (Soldier): หัว–กรามใหญ่ ป้องกันรัง (กินเองไม่ได้ ต้องพึ่งปลวกงานป้อน)
• วรรณะสืบพันธุ์: ราชา–ราชินี ทำหน้าที่สืบพันธุ์ ต่ออายุคอลนี

สัญญาณเตือนในพื้นที่เสี่ยง

• แผ่นดิน เคลือบผิวไม้/เสา/คาน เป็นคราบบาง ๆ
• ท่อทางเดินดิน (mud tubes) ใต้พื้น ใต้บันได รอยต่อคอนกรีต
• ไม้เปราะ โป่ง เสียงโปร่งเมื่อเคาะ และ ผงขุย ใกล้แนวเดิน

แผนป้องกัน–ควบคุมเชิงระบบ (IPM สำหรับอาคาร–บ้านเรือน)

1. ลดความชื้น: ซ่อมท่อรั่ว–จุดซึม ปรับทางน้ำ ระบายอากาศพื้นที่ทึบ
2. ตัดวงจรอาหาร: ไม่กองเศษไม้/ท่อนซุงชิดผนัง ยกไม้พ้นดิน ใช้ชั้นวาง/ขายึด
3. อุดรอยต่อ–รอยแตก: ฐานราก ช่องผ่านท่อ รอยต่อผนัง–พื้น
4. เฝ้าระวังรายไตรมาส: ตรวจแนวดิน รอยเคลือบผิวไม้ พื้นที่อับชื้น ใต้พื้น/ฝ้า
5. ระบบเหยื่อหรือแนวกั้นดิน (ติดตั้งโดยผู้เชี่ยวชาญ): เลือกตามระดับการระบาด โครงสร้าง และงบประมาณ
6. บันทึกผลตรวจ–ภาพถ่าย: ตำแหน่ง สถานะความชื้น ปริมาณสัญญาณ เพื่อปรับแผน

FAQ: 3 คำถามยอดฮิต ของ ปลวกโอดอนโตเทอร์เมส (Odontotermes feae) — พร้อมคำตอบแบบทำตามได้จริง

คำถามที่ 1 เจอ “ดินพอกเป็นแผ่น–ท่อดิน” บนไม้/คาน แปลว่ามี Odontotermes ไหม? เช็กให้ชัวร์ยังไง

สัญญาณจำเพาะที่หน้างาน

• ดินพอกเป็นแผ่นบาง ๆ เคลือบผิวไม้/เสา แล้วถูกกัดกิน จากผิวเข้าแกนตามขวางเสี้ยน
• ท่อดิน (mud tubes) ไล่ตามรอยต่อคอนกรีต ใต้พื้น ใต้บันได ไปยังไม้
• เสียงโปร่งเมื่อเคาะ ไม้โป่ง/เป็นคลื่น + มี ผงขุย ปนดินใกล้แนวเดิน

แยกจากมดช่างไม้หรือเชื้อรา

• มดทิ้ง เศษเลื่อยแห้ง ไม่มีท่อดินต่อเนื่อง
• เชื้อราทำให้ไม้ด่าง–นิ่ม แต่ ไม่มีทางเดินดิน/คราบพอกเป็นแผ่น

แผน 30 วินาทีเมื่อพบสัญญาณ

• อย่ารื้อ/เขี่ยแรง → ปล่อยเส้นทางนิ่งเพื่อเก็บหลักฐาน
• ถ่ายรูป–ปักหมุด จุดพบ (วัน/เวลา/ตำแหน่ง)
• โทรผู้เชี่ยวชาญ เพื่อตรวจและวางแผนเหยื่อ/แนวกั้นดินตามหลัก IPM

คำถามที่ 2 เลือก “เหยื่อปลวก” หรือ “แนวกั้นดิน” อะไรเหมาะกับบ้านฉันที่สุด (โดยเฉพาะฤดูฝน)?

ใช้หลัก “โจทย์ปัญหา → วิธี”

• ต้องการตัดที่ต้นตอ / พื้นที่มีคนอยู่–ธุรกิจอาหาร → เหยื่อปลวก (ลดคอลนีทั้งรัง, ไม่ต้องทุบ–รื้อ, ฟุ้งกระจายน้อย)
• กันขึ้นใหม่รอบฐานราก / ต้องการปิดเส้นทางเร่งด่วน → แนวกั้นดิน (soil treatment) รอบอาคาร
• ระบาดเฉพาะจุดเล็ก ๆ → บำบัดเฉพาะจุด (spot) กับโพรง/ท่อดิน + จัดการความชื้น

สูตรผสมที่ได้ผลในฤดูชื้น

• ด้านนอกอาคาร: แนวกั้นดินรอบฐานราก + สุขาภิบาลพื้นที่ (ระบายน้ำ, ตัดกองไม้)
• ด้านใน/พื้นที่อยู่อาศัย: เหยื่อปลวกในจุดพบกิจกรรม + คุมความชื้น–อุดรอยต่อ
• ติดตามผลรายไตรมาส: บันทึกรูป/ปริมาณกิจกรรม ปรับแผนตามข้อมูลจริง

คำถามที่ 3 ป้องกันไม้โครงสร้างนอกอาคาร (รั้ว ศาลา วงกบภายนอก) จาก Odontotermes แบบยั่งยืน ต้องทำอะไรบ้าง

เช็กลิสต์ “กันก่อนดีกว่าแก้”

• บริหารน้ำ–ความชื้น: ทำทางน้ำไหล, ไม่ให้น้ำขังรอบฐานราก/เสา
• เว้นระยะจากดิน: ยกพื้นไม้–ใช้ขายึด/เพลทโลหะ ไม่ให้ไม้ สัมผัสดินตรง ๆ
• ซีล–อาบบอเรต: เคลือบทุกด้าน (รวม หัว–ปลาย–ขอบตัด) ก่อนติดตั้ง
• จัดผังสวน: ไม่กองท่อนไม้/ตอไม้/พาเลตชิดผนัง–รั้ว
• เฝ้าระวังเชิงรุก: เดินตรวจ ท่อดิน/ดินพอก ทุก 1–3 เดือน โดยเฉพาะหลังฝน

แผนเมื่อเริ่มเห็นคราบดิน/ผิวกร่อนกว้าง

• บันทึก–แจ้งผู้เชี่ยวชาญ เพื่อเลือก เหยื่อ ใกล้แนวกิจกรรมและ/หรือ แนวกั้นดิน
• เปลี่ยนชิ้นไม้เสียหายหนัก แล้วซีล–อาบบอเรตก่อนติดตั้งใหม่
• ติดตาม 30–60 วันแรก จนสัญญาณลดลงต่อเนื่อง