ปลวก แอนซิสโตรเทอร์เมส
FANCISTROTERMES TERMITE

ชื่อสามัญ: ANCISTROTERMES
ชื่อวิทยาศาสตร์: Ancistrotermes pakistanicus
Family: Termitidae
Order: Blattodea

ลักษณะทางสัณฐานวิทยาและชีววิทยา

ลักษณะหนวด : ลูกปัด (moniliform)
ลักษณะปีก : แบบบางใส (membrane)
ลักษณะปาก : กัดกิน (chewing type)
ลักษณะขา : แบบขาเดิน (walking leg)
ลักษณะทั่วไป : เป็นปลวกขนาดเล็ก มีรูปแบบแตกต่างกัน ส่วนหัว (head capsule) เป็นทรงกลม กราม (mandible) ยาวโค้ง เคยถูกจัดอยู่ในสกุล Microtermes แต่ถูกแยกออกมาเนื่องจากปลวกงานและปลวกทหารมีสองรูปแบบ (dimorphic) ได้แก่ ปลวกงานหลัก (major worker), ปลวกงานรอง (minor worker), ปลวกทหารหลัก (major soldier) และปลวกทหารรอง (minor soldier) โดยแตกต่างกันแค่เพียงขนาด ในขณะที่ Microtermes มีปลวกทหารรูปแบบเดียว (monomorphic)

ปลวก มีการเจริญเติบโตแบบ complete metamorphosis ซึ่งจะประกอบไปด้วย

• ระยะไข่ (egg) : ตัวเมียวางไข่ชุดแรก 15-30 ฟอง สามารถวางไข่ได้มากถึงครั้งละ 1,000 ฟอง ระยะฟักใช้เวลา 2-4 สัปดาห์ ไข่มีสีขาวขนาดเล็กกลม
• ตัวอ่อน (larva) : มีสีขาว คล้ายตัวเต็มวัย มีการเปลี่ยนแปลงรูปร่างทีละน้อย โดยปีกยังไม่เจริญ
• ตัวเต็มวัย (adult) : มีอายุขัย 4 ปี แต่นางพญามีอายุขัยประมาณ 20 ปี หรือมากกว่านั้น

แหล่งอาหาร : กินเนื้อไม้ กิ่งไม้ เศษไม้ ซากพืช รวมถึงเชื้อราหรือเห็ดพี่เพาะเลี้ยงไว้ในรัง ออกหากินโดยการทำอุโมงค์ทางเดินใต้ดินไปยังแหล่งอาหาร สร้างความเสียหายให้กับไม้ใช้ประโยชน์ภายนอกอาคาร หรืออาคารบ้านเรือนที่อยู่ในเขตชนบท
แหล่งอาศัย : เป็นปลวกเพาะเลี้ยงเชื้อรา (fungus-growing termite) เพาะเลี้ยงเชื้อราไว้ในรัง เรียกว่า สวนเห็ด (fungus garden) สร้างรังใต้ดิน ซึ่งจะพบมากในสภาพนิเวศป่าที่ค่อนข้างโปร่ง หรือป่าดิบชื้น ป่าดิบแล้ง และยังพบได้ในพื้นที่เกษตรกรรม                
การแพร่กระจาย : แพร่กระจายตั้งแต่ปากีสถานจนถึงเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ พบได้ทุกภาคของประเทศไทยยกเว้นภาคกลาง
พฤติกรรม : เป็นแมลงสังคม แบ่งเป็นระบบวรรณะ ซึ่งสายพันธุ์นี้มีวรรณะงานและวรรณะทหารที่แตกต่างจากสายพันธุ์อื่น

วรรณะงาน (worker) : ปลวกงานมีสองรูปแบบ (ปลวกงานหลักและปลวกงานรอง) ปลวกงานหลักมีส่วนหัวที่ใหญ่กว่า เหมาะสำหรับการเคี้ยววัสดุจากพืชหรือก่อสร้างรัง และด้วยเหตุนี้จึงดูเทอะทะกว่าปลวกงานรอง นอกจากนี้ยังมีพฤติกรรมแตกต่างกันด้วย ปลวกงานหลักจะทำหน้าที่ออกจากรังหาอาหาร สร้างรัง ซ่อมแซมรัง และแข็งแรงกว่ามาก ส่วนปลวกงานรองจะทำหน้าที่ดูแลตัวอ่อน และวรรณะสืบพันธุ์ภายในรัง
วรรณะทหาร (soldier) : ปลวกทหารมีสองรูปแบบ (ปลวกทหารหลักและปลวกทหารรอง) มีลักษณะทางกายภาพคล้ายกันมากแตกต่างกันเพียงแค่ขนาดเท่านั้น มีพฤติกรรมที่แตกต่างกันคือ ปลวกทหารรองจะกระตือรือร้นมากกว่า คอยติดตามปลวกงานหลักในการสำรวจและหาอาหาร ในขณะที่ปลวกทหารหลักจะอยู่ในรัง
วรรณะสืบพันธุ์ : ประกอบด้วยตัวผู้และตัวเมียที่เจริญพันธ์เรียกว่าราชาและราชินีปลวกราชินีปลวกมีหน้าที่ในการวางไข่สำหรับสืบพันธุ์ ราชาปลวกจะผสมพันธ์กับราชินีตลอดทั้งชีวิต ในบางสปีชีส์ส่วนท้องของราชินีปลวกขยายขนาดใหญ่มากเพื่อเพิ่มความเจริญพันธ์

เอกสารอ้างอิง 

Lertlumnaphakul, W.; Ngoen-Klan, R.; Vongkaluang, C.; Chareonviriyaphap, T. A Review of Termite Species and Their Distribution in Thailand. Insects 2022, 13, 186. https://doi.org/10.3390/insects13020186 

Emilia Romagna. 2019. The Termite's Corner: Ancistrotermes sp. Accessed on September 2, 2022, From https://www.formiculture.com/topic/11975-the-termites-corner-ancistrotermes-sp/ 

Yupaporn Sornnuwat and Surang Thienhirun, Forest Management and Forest Products Research office, Royal Forest Department. (n.d.). Potential Species of Fungus-Growing Termites for Termite Mushroom Production in Thailand. Accessed on September 7, 2022, From file:///C:/Users/User/Downloads/KC4301088%20(2).pdf