ไฮไลต์สำคัญ

• โครงสร้างวรรณะเฉพาะตัว: มีปลวกงาน สองรูปแบบ (dimorphic) คือ major worker และ minor worker ช่วยแบ่งงานละเอียดและเพิ่มประสิทธิภาพการอยู่รอดของอาณานิคม
• หัว–งวงป้องกันตัว: ส่วนหัว (head capsule) สีน้ำตาลถึงน้ำตาลดำ โดยกรามถูกลดรูปเป็น งวง (nasus) ยื่นออกด้านหน้า ใช้ปล่อยสารเพื่อป้องกันศัตรู
• รังคาร์ตอนบนต้นไม้: สร้างรังคาร์ตอนขนาดเล็ก รูปทรงแปรผันไปตามสภาพต้นไม้และตำแหน่งเกาะอาศัย

สัณฐานวิทยา (Morphology) ที่สังเกตได้

• หนวด: แบบลูกปัด (moniliform)
• ปีก: แบบบางใส (membrane) ในวรรณะสืบพันธุ์
• ปาก: แบบกัดกิน (chewing type)
• ขา: แบบขาเดิน (walking leg)
• งวง (nasus): เป็นเอกลักษณ์ของกลุ่ม ใช้ฉีดสารป้องกันและสื่อสารภายในอาณานิคม

วงจรชีวิต (Life Cycle)

ปลวกชนิดนี้มีการเจริญเติบโตแบบ ค่อยเป็นค่อยไป (incomplete metamorphosis) ประกอบด้วย
ไข่ → ตัวอ่อน (larva) → ตัวเต็มวัย (adult)

• ระยะไข่: วางชุดแรก 15–30 ฟอง และอาจวางได้มากถึง 1,000 ฟองต่อครั้ง ระยะฟัก 2–4 สัปดาห์
• ตัวอ่อน: สีขาว รูปทรงคล้ายตัวเต็มวัย แต่ยังไม่มีปีก
• ตัวเต็มวัย: อายุขัยเฉลี่ย ~4 ปี (ราชินีอาจยืนยาว ~20 ปี หรือมากกว่า)

นิเวศวิทยา การกิน และที่อยู่อาศัย

• อาหาร: เนื้อไม้ เศษใบไม้ และไม้ผุพัง—มีบทบาทย่อยสลายอินทรีย์วัตถุ ช่วยหมุนเวียนธาตุอาหารในระบบนิเวศ
• ที่อยู่อาศัย: รังคาร์ตอนขนาดเล็กตามต้นไม้ ซอกกิ่งที่ตายแล้ว หรือบริเวณชื้น
• การกระจาย: กว้างขวางใน เอเชียเขตร้อน
• พฤติกรรมสังคม: แบ่งวรรณะชัดเจน—งาน (worker) ทหาร (soldier) และสืบพันธุ์ (ราชา–ราชินี)

บทบาทและผลกระทบ

• เชิงบวกต่อระบบนิเวศ: ย่อยสลายไม้ผุพัง ช่วยทำให้ดินอุดมสมบูรณ์
• ความเสี่ยงต่อทรัพย์สิน: หากรังขยายตัวใกล้อาคารหรือไม้ใช้งาน อาจ ลุกลามเข้าทำลาย โครงสร้างไม้และงานภูมิทัศน์ได้

แนวทางเฝ้าระวัง–จัดการเชิงนิเวศ (Eco–Smart)

1. ตรวจรอบอาคารรายไตรมาส: มองหารังคาร์ตอนตามต้นไม้/รอยดิน/ท่อทางเดิน
2. ตัด–เก็บเศษไม้ผุ และกิ่งตายที่ชิดผนัง ลดทางเชื่อมจากพื้นที่สีเขียวสู่ตัวอาคาร
3. จัดการความชื้น: ซ่อมรอยรั่ว ปรับไหลน้ำ ระบายอากาศพื้นที่ชื้น
4. แยกฐานเสา/เฟอร์นิเจอร์ไม้ จากดินด้วยวัสดุกั้นชื้น
5. เรียกผู้เชี่ยวชาญ หากพบสัญญาณรังใหญ่หรือแนวเดินใกล้ฐานราก เพื่อประเมินแผน IPM (เหยื่อ–แนวป้องกัน–สุขาภิบาล)

เคล็ดลับ: บันทึกตำแหน่ง–ภาพถ่าย–ช่วงเวลา พบรังหรือแนวเดิน ช่วยติดตามแนวโน้มและวางแผนป้องกันได้แม่นยำ

FAQ: 3 คำถามยอดฮิต ของ ปลวกลาเคสซิไทเทอร์เมส (Lacessititermes sp.) — พร้อมคำตอบแบบทำตามได้ทันที

คำถามที่ 1 รังคาร์ตอนบน “ต้นไม้” คืออะไร—อันตรายต่อบ้านไหม?

สรุปเร็ว

รังคาร์ตอนคือรังที่ปลวกผสม ไฟเบอร์ไม้ + ดิน + อุจจาระ เป็นก้อนสีน้ำตาลดำ เกาะอยู่ตามคาคบ/โพรงกิ่ง—เป็น “ฐานปฏิบัติการ” หาอาหารจากไม้ผุและเศษพืช

เสี่ยงแค่ไหน

• ถ้า มีสะพานเชื่อม (กิ่งแตะผนัง/รั้วไม้/พาเลต) หรือมี จุดชื้นเรื้อรัง ใกล้ฐานราก โอกาสลุกลามสู่โครงสร้างบ้านจะสูง
• ถ้าอยู่ลึกในสวน ห่างอาคาร และบริเวณ แห้ง โปร่ง ลมเดิน ความเสี่ยงจะต่ำกว่า

ทำอะไรทันที

• ตัดกิ่ง/เศษไม้ที่ แตะผนัง–หลังคา–รั้ว ออก
• เก็บวัสดุไม้ชื้นกองพิงบ้านออกให้หมด
• ตรวจหาจุดชื้น (รางน้ำรั่ว/คอนเดนเสทแอร์/น้ำขังโคนเสา) แล้วแก้ให้แห้ง

คำถามที่ 2 เจอรังคาร์ตอนบนต้นไม้—กำจัดยังไง “ไม่ทำร้ายต้น” และไม่ดันปลวกเข้าบ้าน?

แผน IPM แบบค่อยเป็นค่อยไป

1. ลดชื้น–ตัดทาง: ตัดกิ่งแตะอาคาร, คลุมดินบางๆ ไม่อมน้ำ, เปิดทางลมรอบโคนต้น
2. รื้อรังอย่างระวัง: ใช้มีด/เกรียงค่อยๆ เปิดรังคาร์ตอน ช่วงเช้าเย็น (อุณหภูมิต่ำ ปลวกชะงัก) แล้วเก็บเศษใส่ถุงปิด
3. จุดเสี่ยงใกล้บ้าน: ถ้าพบรัง/แนวเดิน ใกล้ฐานอาคาร ให้ผู้เชี่ยวชาญประเมิน เหยื่อปลวก บริเวณพื้นดิน/แนวผนังแทนการพ่นฟุ้ง เพื่อส่งผลกลับคอลนี
4. โซนต้นไม้: หลีกเลี่ยงสารเข้มข้นที่ไหลลงราก—ให้ใช้แนวทาง ตัด–เก็บ–ทำให้แห้ง เป็นหลัก หากจำเป็นต้องใช้สาร ให้เลือก แบบเฉพาะจุด โดยมืออาชีพ
5. ติดตามผล: ตรวจซ้ำทุก 4–8 สัปดาห์ บันทึกรูปตำแหน่ง/ขนาดรัง ถ้ายังสร้างใหม่ซ้ำในจุดเดิม แสดงว่ามี แหล่งชื้น–อาหารสำรอง ที่ต้องแก้

คำถามที่ 3 แยก Lacessititermes ออกจากปลวกชนิดอื่นจาก “หน้างาน” ได้อย่างไร?

เช็กลิสต์สังเกตภาคสนาม (ไม่ต้องส่องกล้องก็พอเดาได้)

• รัง: ก้อนคาร์ตอนเล็ก–กลาง สีเข้ม เกาะคาคบ/โพรงกิ่ง มากกว่าท่อดินยาวตามผนัง
• ทหารมีงวง (nasus): หัวสีน้ำตาลถึงดำ กรามลดรูป กลายเป็น งวงพ่นสาร (คล้ายกลุ่ม Nasutitermes)
• แรงงาน 2 รูปแบบ (major/minor worker): ตัวต่างขนาดในคอลนีเดียว ช่วยให้แบ่งงานละเอียด
• จุดเกิดเหตุ: เริ่มจาก ไม้ผุ–กิ่งตาย–จุดชื้นบนต้น แล้วจึงขยายหาอาหารรอบๆ
• เส้นทางสู่บ้าน: มักผ่าน กิ่งแตะอาคาร/พาเลตไม้/เศษไม้ชื้น—ตัดจุดเชื่อมเหล่านี้จะลดโอกาสบุกบ้านได้มาก

ถ้าต้องยืนยันชนิด

เก็บตัวอย่างทหาร/ชิ้นรังคาร์ตอนในซองแห้ง ส่งผู้เชี่ยวชาญระบุชนิด พร้อมพิกัดจุดพบ–ภาพถ่ายแนวทางเดิน เพื่อออกแบบแผน เหยื่อ/แนวกั้น/สุขาภิบาล ให้เหมาะยิ่งขึ้น