ปลวก แมลงกระตั๊ก
MACROTERMES TERMITE

ชื่อสามัญ: ปลวกแมลงกระตั๊ก
ชื่อวิทยาศาสตร์: Macrotermes annandalei
Family: Termitidae
Order: Blattodea

ลักษณะทางสัณฐานวิทยาและชีววิทยา

ลักษณะหนวด : ลูกปัด (moniliform)
ลักษณะปีก : แบบบางใส (membrane)
ลักษณะปาก : กัดกิน (chewing type)
ลักษณะขา : แบบขาเดิน (walking leg)
ลักษณะทั่วไป : มีความยาวลำตัวประมาณ 5 mm. ส่วนหัว (head capsule) สีน้ำตาลแดง มีลักษณะค่อนข้างเหลี่ยม ใหญ่ ส่วนหน้าแคบกว่าส่วนท้าย กราม (mandible) มีขนาดใหญ่ ลำตัวสีเข้ม อกปล้องแรก (pronotum) แบนขยายออกข้าง

ปลวก มีการเจริญเติบโตแบบ complete metamorphosis ซึ่งจะประกอบไปด้วย

• ระยะไข่ (egg) : ตัวเมียวางไข่ชุดแรก 15-30 ฟอง สามารถวางไข่ได้มากถึงครั้งละ 1,000 ฟอง ระยะฟักใช้เวลา 2-4 สัปดาห์ ไข่มีสีขาวขนาดเล็กกลม
• ตัวอ่อน (larva) : มีสีขาว คล้ายตัวเต็มวัย มีการเปลี่ยนแปลงรูปร่างทีละน้อย โดยปีกยังไม่เจริญ
• ตัวเต็มวัย (adult) : มีอายุขัย 4 ปี แต่นางพญามีอายุขัยประมาณ 20 ปี หรือมากกว่านั้น

แหล่งอาหาร : กินเนื้อไม้ ซากพืช เศษใบไม้ ซากไม้ และเชื้อราที่เพาะเลี้ยงไว้ในรัง ทำความเสียต่อพืชไร่ เช่น อ้อย และโครงสร้างไม้ ทำลายไม้โดยนำดินมาเคลือบตามผิวไม้ ลักษณะเป็นแผ่นบาง ๆ กัดกินเนื้อไม้จากผิวเข้าไปเป็นพื้นที่กว้างตามแนวขวางเสี้ยนไม้ ทำความเสียหายให้อาคารบ้านเรือน และไม้ใช้ประโยชน์กลางแจ้ง 
แหล่งอาศัย : เป็นปลวกที่อาศัยอยู่ตามจอมปลวก (mound-building termite) สร้างรังขนาดใหญ่เป็นเนินสูงอยู่บนพื้นดิน และยังเป็นปลวกเพาะเลี้ยงเชื้อรา (fungus-growing termite) เพาะเลี้ยงเชื้อราไว้ภายในรัง เรียกว่า สวนเห็ด (fungus garden)          
การแพร่กระจาย : มีการแพร่กระจายอย่างกว้างขวางในแอฟริกาและในเอเชียใต้และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
พฤติกรรม : เป็นแมลงสังคม ซึ่งแบ่งเป็นระบบวรรณะ*

วรรณะงาน (worker) : เป็นแรงงานภายในรัง มีหน้าที่หาอาหาร เก็บอาหาร สร้างรัง ซ่อมแซมรัง ป้อนอาหารตัวอ่อน วรรณะสืบพันธุ์ และปลวกทหาร
วรรณะทหาร (soldier) : มีหน้าที่ปกป้องรังเท่านั้น มีหัวขนาดใหญ่ทีมีกรามใหญ่มากจนไม่สามารถกินอาหารเองได้ จึงต้องอาศัยปลวกงานคอยป้อนอาหารเหมือนกับพวกตัวอ่อน 
วรรณะสืบพันธุ์ : ประกอบด้วยตัวผู้และตัวเมียที่เจริญพันธ์เรียกว่าราชาและราชินีปลวกราชินีปลวกมีหน้าที่ในการวางไข่สำหรับสืบพันธุ์ ราชาปลวกจะผสมพันธ์กับราชินีตลอดทั้งชีวิต ในบางสปีชีส์ส่วนท้องของราชินีปลวกขยายขนาดใหญ่มากเพื่อเพิ่มความเจริญพันธ์ 

เอกสารอ้างอิง

"Hospitalitermes hospitalis (processional termite)". The Natural History Museum. Archived from the original on 2012-08-02. Retrieved 13 September 2021. 

"Photos and Info on Ants and Termites of Malaysia: Hospitalitermes". Photos and Info on Ants and Termites of Malaysia. 2010-07-29. Retrieved 2020-10-15.

สำนักงานความหลากหลายทางชีวภาพด้านป่าไม้ กรมป่าไม้. (ม.ป.ป.). ปลวก (Hospitalitermes hospitalis). สืบค้นเมื่อ 17 กันยายน 2565, แหล่งที่มา: http://biodiversity.forest.go.th/index.php?option=com_dofinsect&view=showone&id=1527