หมายเหตุวิชาการ: ปลวกมี การเจริญแบบไม่สมบูรณ์ (incomplete metamorphosis) = ไข่ → ตัวอ่อน (nymph) → วรรณะ (งาน/ทหาร/สืบพันธุ์) (มิใช่ complete แบบผีเสื้อ/แมลงวัน)

Quick ID: แยกให้ไวว่าเป็น Pericapritermes

• ทหาร (soldier): ศีรษะ ยาวแคบ ใหญ่กว่าลำตัว, กรามยาวไม่สมมาตร, labrum ตัด, หนวด 14 ปล้อง
• ตัวงาน (worker): สีครีมซีด คล่องตัว สร้าง–ซ่อมรังดิน
• ปีก (วรรณะสืบพันธุ์): บางใส (membrane)
• พฤติกรรมหาอาหาร: ในดินลึก ~10–20 ซม. เน้นอินทรียวัตถุ มากกว่าไม้โครงสร้างโดยตรง

เคล็ดลับแยกจากสกุลใกล้เคียง

• Pericapritermes → หัวยาวแคบ เด่นชัด
• Dicuspiditermes → หัวเหลี่ยม มี labrum เว้าลึก และพฤติกรรม “ปลวกเลือด” เมื่อถูกรบกวน
• Coptotermes → สายทำลายไม้หลัก มีทางดิน/อุโมงค์ชัดเจนและอาณานิคมใหญ่กว่า

นิเวศวิทยา–อาหาร–ที่อยู่อาศัย

• อาหาร: ดินที่อุดมฮิวมัส, อินทรียวัตถุ, ซากพืช (ช่วยย่อยสลาย–รีไซเคิลธาตุอาหารในระบบนิเวศ)
• รัง: ใต้ดินขนาดเล็ก (subterranean), กระจายตามพื้นที่ป่าหรือขอบชุมชนที่มีอินทรียวัตถุหนา
• การแพร่กระจาย: กว้างมาก—แอฟริกา → นิวกินี และทั่วเอเชียใต้–เอเชียตะวันออกเฉียงใต้
• บทบาทกับคน: โดยทั่วไป ไม่ใช่ตัวจู่โจมไม้โครงสร้างโดยตรง เทียบกับ Coptotermes แต่รัง/ทางดินอาจเป็น ทางผ่าน เข้าพื้นที่อาคารหากสภาพแวดล้อมเอื้อ (ชื้น–เศษพืชหนาแน่นติดอาคาร)

วงจรชีวิต & ระบบวรรณะ

• ไข่ → ตัวอ่อน (nymph) → งาน/ทหาร/สืบพันธุ์บิน
• งาน (worker): หาอาหาร สร้าง–ซ่อมรัง เลี้ยงตัวอ่อน/ทหาร/ราชินี
• ทหาร (soldier): ปกป้องรัง—หัวใหญ่ กรามยาว กินเองไม่ได้ ต้องพึ่งตัวงาน
• สืบพันธุ์ (alate): ออกบินเมื่ออากาศชื้น เห็นเศษปีกตกตามไฟ

สัญญาณเตือน (Checklist ตรวจเร็ว)

• ดินพูน/ทางดินตื้น ๆ ใต้เศษใบไม้หนา–พุ่มแน่น ใกล้อาคาร
• จุดชื้นเรื้อรัง: รอยต่อพื้น–ผนัง ริมสนามริมหย่อมสวน
• เศษปีกแมลงปีกใสช่วงฝน–ชื้น (อาจร่วมกับชนิดอื่น ต้องตรวจแยก)

ความเสี่ยง & ผลกระทบ

• อาคาร/พื้นที่ใช้สอย: ความเสี่ยง ปนเปื้อน ดิน–เศษอินทรียวัตถุ และเป็น “สะพาน” ผ่านเข้าสู่ไม้โครงสร้าง ถ้าพื้นที่ชิดพุ่ม–ชื้น
• เกษตร/คลังวัตถุดิบ: ทางดิน/รังใกล้จุดกองวัตถุดิบทำให้สุขลักษณะด้อยลง

IPM Action Plan: ป้องกัน–เฝ้าระวัง–ควบคุม (เชิงนิเวศ ใช้จริงได้)

1) ป้องกัน (Prevention)

• จัดการอินทรียวัตถุ: เก็บกวาดใบไม้–เศษพืชที่ชิดอาคาร ทำปุ๋ยหมักในจุดเฉพาะ
• บริหารความชื้น: ซ่อมท่อรั่ว, ปรับระดับดิน–ทางระบายน้ำ, เพิ่มการระบายอากาศใต้พื้น
• กันทางผ่าน: ซีลรอยต่อพื้น–ผนัง/รอยแตกคอนกรีต, ยกของพ้นพื้น ≥15 ซม., ไม่กองพาเลต/ไม้ติดผนัง

2) เฝ้าระวัง (Monitoring/Trending)

• สถานีตรวจรอบอาคาร ทุก 3–5 ม. ในจุดเสี่ยง + จุดตรวจถาวร (วงกบ/พื้นไม้/แนวชื้น)
• Trend รายเดือน/ไตรมาส: บันทึกจุดพบ–ความชื้น–ฤดูกาล

3) ควบคุม (Control)

• จัดการสิ่งแวดล้อม ก่อนเสมอ (ลดชื้น–ลดอินทรียวัตถุชิดอาคาร)
• ระบบเหยื่อ (IGR baiting): ใช้เมื่อมีทางผ่านสู่โครงสร้าง/คลังวัตถุดิบ เพื่อให้สารออกฤทธิ์แพร่กลับรัง
• แนวคันดินเคมี (soil/perimeter treatment): เฉพาะจุดวิกฤต โดยผู้เชี่ยวชาญ มีบันทึกความปลอดภัยตาม GMP/HACCP/ISO
• ฉีดอุดจุด (spot): เมื่อพบการลุกลามสู่ไม้โครงสร้าง (ทำคู่กับมาตรการป้องกัน–เฝ้าระวัง)

แนวทางรับผิดชอบ: Pericapritermes มีบทบาทนิเวศทางดิน—จึงควรเน้น ลดปัจจัยดึงดูด และ ปิดทางผ่าน มากกว่าการกำจัดเชิงรุกที่ไม่จำเป็น

FAQ:  3 คำถามยอดฮิต ของ ปลวกเพอร์ริคาไพรเทอร์เมส (Pericapritermes sp.) — พร้อมคำตอบแบบลงมือทำได้

คำถามที่ 1 “ปลวกกินดิน” ทำบ้านพังไหม ต่างจากปลวกกินไม้ยังไง?

คำตอบสั้น: โดยธรรมชาติ Pericapritermes กินดิน/อินทรียวัตถุในดิน (ฮิวมัส) และทำรังเล็กลึกประมาณ 10–20 ซม. จึง ไม่ได้โจมตีไม้โครงสร้างโดยตรง เทียบกับ Coptotermes ที่ขึ้นไม้ผ่านท่อโคลน แต่ถ้ารอบบ้าน ชื้น+พุ่มแนบผนัง+อินทรียวัตถุหนา ทางเดินของมันอาจกลายเป็น “สะพาน” ให้ปลวกทำลายไม้ชนิดอื่นตามเข้ามาได้
ทำทันที: เว้นช่องว่างจากพุ่ม/ดินชิดผนัง 30–50 ซม., ยกของพ้นพื้น ≥15 ซม., อุดรอยแตกพื้น–ผนัง/ช่องท่อ

คำถามที่ 2 เจอ “ดินพูน/ทางดินตื้น ๆ ใต้พุ่ม” ใกล้บ้าน ต้องรื้อไหม ใช้อะไรดี?

ประเมินก่อน: ถ้าพบแค่ดินพูนตื้น ๆ ใต้ใบไม้หนา แต่ไม่เห็นคราบดินบนผิวไม้/ผนัง มักเป็นกิจกรรมหาอาหารในดิน → จัดการสิ่งแวดล้อมก่อน
ขั้นตอน 3 สเต็ป (ไม่พึ่งสารก่อน):

1. 24 ชม.แรก: กวาดใบไม้กองหนา ออกห่างผนัง ≥1–2 ม., คลายหน้าดินให้แห้ง ระบายน้ำจุดขัง
2. ภายใน 7 วัน: ติดตั้งรางน้ำ/แก้ท่อรั่ว เพิ่มช่องระบายอากาศใต้พื้น ตรวจแนวรอยต่อพื้น–ผนังแล้วซีล
3. สัปดาห์ที่ 2–4: ตั้ง สถานีตรวจ รอบอาคารทุก 3–5 ม. ถ้ายังพบทางดินวิ่งเข้าตัวบ้านหรือมี “ไม้เสียงโปร่ง/คราบดินบนไม้” → ให้ผู้เชี่ยวชาญพิจารณา เหยื่อ IGR เฉพาะจุด หรือ แนวสารใต้ดินเฉพาะแนววิกฤต

คำถามที่ 3 ป้องกันแบบรักษ์นิเวศ (Eco-IPM) ยังไงให้ไม่ดึงปลวกดินเข้าบ้าน?

• จัดการอินทรียวัตถุ: ทำจุดทำปุ๋ยหมักให้ห่างอาคาร, ไม่กองพาเลต/ไม้/ใบไม้ชิดผนัง
• บริหารความชื้น: ปรับระดับดินไหลน้ำออกจากฐานราก, ซ่อมสปริงเกอร์ตีนเสาต้นไม้, ตั้งพัดลมระบายใต้ถุน
• กันทางผ่าน: ซีลรอยต่อพื้น–ผนัง/ท่อ, ใส่แผ่นกันปลวกในแนวทางด่วน (ท่อ–รอยต่อคานคอดิน)
• เฝ้าระวังเป็นวินัย: ตรวจรายเดือน/ไตรมาส บันทึกจุดพบ–ความชื้น–ฤดูกาล เพื่อปรับแผนก่อนลุกลาม