รู้จักชีววิทยา & การจำแนกสายพันธุ์

• ชื่อสามัญ: ปลวกดินหุน (Macrotermes termite – ใช้เรียกโดยรวมในท้องถิ่น)
• ชื่อวิทยาศาสตร์: Microcerotermes crassus
• ลักษณะเด่น: หนวดแบบลูกปัด ปีกใส ขาเดิน หัวเหลี่ยม–เหลืองน้ำตาล กรามยาวมีฟันเล็กเรียงด้านใน
• วรรณะ: งาน / ทหาร / สืบพันธุ์ — เป็นสังคมแน่นแฟ้น ทำงานรวดเร็ว
• วงจรชีวิต (ย่อ): ไข่ → ตัวอ่อน → ตัวเต็มวัย ; สวอร์มช่วงอากาศชื้น ตั้งรังใหม่ได้ไว

ทำไมปลวกดินหุนถึงน่ากังวล

• กินตามเสี้ยนไม้: สร้าง “ร่องยาวลึก” ทำให้โครงสร้างอ่อนกำลังโดยไม่ทันสังเกต
• รังยืดหยุ่น: ทำได้ทั้ง รังดินเล็กบนต้นไม้ และ รังใต้ดิน ต่อท่อดินเข้าอาคาร
• พบกว้างขวาง: ทุกภูมิภาคของไทย โดยเฉพาะบ้านชื้น ระบายอากาศไม่ดี วัสดุไม้ชิดดิน

เช็กลิสต์สัญญาณเตือนในบ้าน (ตรวจเร็วใน 10 นาที)

• คราบ/ท่อ ดินสีน้ำตาล เกาะผนัง คาน วงกบ
• เคาะไม้ เสียงโปร่ง/ยุบ พบร่องยาวตามเสี้ยน
• ผิวไม้ปกติ แต่เจอ จุดดำ ๆ (ขี้ปลวก) เมื่อกรีดดูภายใน
• เจอ ปีกปลวกกอง หลังฝนแรก ใต้โคมไฟ/ขอบหน้าต่าง

เปรียบเทียบสั้น ๆ กับปลวกใต้ดินยอดฮิต (Coptotermes gestroi)

• ดินหุน (Microcerotermes): เน้นกิน “ยาวตามเสี้ยนไม้”, รังดินเล็กบนต้นไม้–ใต้ดิน, มักทิ้งจุดขี้ปลวกในเนื้อไม้
• คอปโตฯ (Coptotermes): ทำอุโมงค์ดินหนาแน่น เข้ารอยแตกฐานราก กินเป็นโพรงกว้างคล้ายฟองน้ำ

แผนจัดการแบบ IPM (ครบลูป: ป้องกัน–กำจัด–ติดตาม)

1) ป้องกันก่อน (Exclusion & Moisture Control)

• อุด รอยต่อ–รอยแตก ฐานราก/พื้น/วงกบ
• ยกวัสดุไม้ พ้นดิน–พ้นชื้น ระบายอากาศใต้พื้น/ห้องเก็บของ
• เก็บเศษไม้ ใบไม้กอง ท่อนไม้รอบบ้านออกให้ห่างอาคาร

2) เมื่อพบการระบาด

• จุดย่อย/ระยะแรก: อัดสารเฉพาะจุด (spot) ที่รอยกิน–ท่อดิน พร้อมตัดความชื้น
• หลายจุด/ซับซ้อน: ใช้ ระบบเหยื่อปลวก (baiting) ร่วม แนวสารใต้ดิน (soil treatment) โดยผู้เชี่ยวชาญ
• บริเวณสวน–ต้นไม้: ตรวจ รังดินเล็กบนกิ่ง/ค่อมลำต้น และแนวท่อดินขึ้น–ลง

3) ติดตามผลอย่างมีวินัย

• ตรวจ ทุก 3–6 เดือน โดยเฉพาะหลังฝนพรำ
• บันทึกตำแหน่ง–รูป ก่อน–หลัง เพื่อประเมินความคืบหน้า

FAQ: 3 คำถามยอดฮิต ของ ปลวกดินหุน (Microcerotermes crassus) — (ตรงใจคนบ้าน–สวน)

คำถามที่ 1 แยก “ปลวกดินหุน” ออกจาก Coptotermes หน้างานเร็ว ๆ ดูอะไรเป็นหลัก?

คำตอบ

ลายเซ็นบนไม้

• ดินหุน: กิน ยาวตามเสี้ยน เป็นร่องลึก ผิวไม้ยังดูปกติ แต่กรีดออกเห็น จุดดำ ๆ (ขี้ปลวก) ปะปนในโพรง
• Coptotermes: กินเป็น โพรงกว้างคล้ายฟองน้ำ มีดินพอกหนาแน่น

ที่มาของรัง

• ดินหุน: ทำได้ทั้ง รังดินเล็กบนต้นไม้ และรังใต้ดิน ต่อท่อดินเข้าบ้าน
• Coptotermes: เน้น ใต้ดิน–ฐานราก ลุยขึ้นอาคารผ่านรอยแตก/ท่อ

เช็คลิสต์ 3 จุด

1. ร่องยาวตามเสี้ยนไม้ 2) จุดขี้ปลวกในเนื้อไม้ 3) มีท่อ/คราบดินจากสวน–ต้นไม้เข้าสู่ตัวบ้าน
   ติ๊กครบ → โอกาสสูงว่าเป็น Microcerotermes

คำถามที่ 2 บ้านชนบท–ชานเมืองมีทั้ง “ต้นไม้+พื้นดิน” ควรเลือก Spot / เหยื่อ / แนวกั้นดิน แบบไหนให้คุมดินหุนอยู่?

คำตอบ

Spot treatment (อัดสารเฉพาะจุด)

• เหมาะ: เจอรอยกิน/ท่อดิน ไม่กี่ตำแหน่ง ต้องการหยุดด่วน
• ควบคู่: ตัดความชื้น + อุดรอยแตก ไม่อย่างนั้นจะวนกลับ

ระบบเหยื่อ (Baiting)

• เหมาะ: มีรังบนต้นไม้–แนวรั้ว–แปลงสวน และพบแนวเข้าบ้านหลายจุด
• จุดเด่น: ปลวกงานนำเหยื่อกลับรัง ลดคอลนีที่ต้นตอ ใช้ได้ทั้งนอก–ในอาคาร
• ต้องมี: ติดตามทุก 4–8 สัปดาห์ รักษาความชื้นเหยื่อให้ดึงดูด

แนวกั้นดิน (Soil treatment/chemical barrier)

• เหมาะ: บ้านที่เข้าถึงรอบฐานรากได้ ทำ “กำแพงใต้ดิน” กันขึ้นใหม่
• ดีกว่าเมื่อ: ทำร่วมกับ เหยื่อ หากมีหลายรังจากสวน–ต้นไม้

สูตรเลือกใช้งานจริง

• จุดเล็ก/เริ่มต้น → Spot + แก้ชื้น
• หลายจุด/มาจากสวน–ต้นไม้ → เหยื่อ รอบบ้าน/แนวเดิน
• บ้านพื้นดิน/ฐานรากเข้าถึงได้ → เพิ่ม แนวกั้นดิน กันซ้ำยาว

คำถามที่ 3ทำไม “กำจัดแล้วกลับมา”? จะกันไม่ให้ดินหุนวนซ้ำ ต้องทำอะไรใน 48 ชม.–90 วันแรก?

คำตอบ

48 ชม. แรก (หยุดทางเข้า)

• เก็บภาพ–ปักหมุดจุดพบ, ปิดรอยแตก รอบฐานราก/วงกบ/ช่องท่อ (ซีลแลนท์ที่ถอดได้)
• ลดชื้นด่วน: ซ่อมรั่ว–คอนเดนเสท เปิดระบายอากาศ ใต้พื้น/ห้องเก็บของ
• สวน–ต้นไม้: ตรวจ รังดินเล็กบนกิ่ง/ค่อมลำต้น และท่อดินขึ้น–ลง

ภายใน 2–4 สัปดาห์ (ตัดต้นเหตุ)

• ยกวัสดุไม้พ้นดิน, ไม่กองท่อนไม้/ใบไม้ชิดผนัง
• ทำทางระบายน้ำรอบบ้านให้ไหลออก, เคลียร์จุดอับชื้น
• เริ่ม สถานีเหยื่อ/เฝ้าระวัง บริเวณฮอตสปอต

ภายใน 90 วัน (ป้องกันซ้ำยาว ๆ)

• บ้านพื้นดิน: ประเมิน แนวกั้นดิน รอบฐานราก
• ไม้เสียหายรับน้ำหนัก: ซ่อม–เปลี่ยน และซีลผิวทุกด้าน
• จัดตาราง ตรวจทุก 3–6 เดือน หลังฝนเพิ่มความถี่