ทำความรู้จักสายพันธุ์ที่พบบ่อยที่สุดในอาคาร

• ชื่อสามัญ: Asian subterranean termite
• ชื่อวิทยาศาสตร์: Coptotermes gestroi
• วงศ์/อันดับ: Rhinotermitidae / Blattodea
• ลักษณะเด่น: หนวดแบบลูกปัด ปีกใส ขาเดิน หัวสีน้ำตาลรูปไข่มีขนแข็งทั่วไป มีช่องเปิด (fontanelle) หน้าหัว ปล่อยของเหลวสีขาวเหนียวเพื่อป้องกันตัว
• วงจรชีวิต (ตามแนวปฏิบัติภาคสนาม): ไข่ → ตัวอ่อน → ตัวเต็มวัย ; สวอร์มหลังฝนหรือต้นฤดูฝน ตั้งคอลนีใหม่อย่างรวดเร็ว

ทำไมอาคารถึง “แพ้” Coptotermes gestroi

• ชอบชื้น: ต้องการความชื้นสูง จึงทำอุโมงค์ดินจากใต้ดินขึ้นสู่จุดกินอาหาร
• เข้าทางรอยแตก: รอยต่อฐานราก–พื้น–ผนัง ช่องว่างท่อสายไฟคือทางด่วนสู่โครงสร้างไม้
• กินลึกตามเสี้ยนไม้: โครงสร้างยังดูปกติภายนอก แต่ด้านในกลายเป็นโพรงดิน คล้ายฟองน้ำ
• แรงงานเยอะ ทำงานเป็นทีม: ระบบวรรณะครบ — งาน/ทหาร/สืบพันธุ์ — ขยายรังเร็ว หากไม่ตัดวงจร

เช็กลิสต์สัญญาณเตือนในบ้าน (ตรวจเองได้ใน 10 นาที)

• แผ่น/เส้น ดินสีน้ำตาล เกาะผนัง–คาน–วงกบ
• ปีกปลวกกอง ใต้โคมไฟ/ขอบหน้าต่าง หลังฝนพรำ
• เคาะไม้แล้ว เสียงโปร่ง/ยุบ โดยเฉพาะพื้น บัว วงกบ
• จุดอับชื้น: ใต้ซิงก์ ห้องเก็บของ ใต้บ้าน พื้นที่ท่อรั่วซึม

แผนจัดการแบบมืออาชีพ (IPM) — ป้องกันก่อน กำจัดเป็นขั้นตอน

1) ปิดประตูไม่ให้เข้า (Exclusion & Moisture Control)

• อุด รอยแตก–รอยต่อ ฐานราก/พื้น/วงกบ ด้วยวัสดุเหมาะสม
• จัดการ ความชื้น: ซ่อมท่อรั่ว เพิ่มช่องระบายอากาศ ยกเฟอร์นิเจอร์ไม้ไม่ชิดพื้น
• เก็บเศษไม้/แบบหล่อ/ลังไม้ ไม่วางแนบผนัง–พื้นดิน

2) เมื่อพบการระบาด

• จุดเล็ก/ระยะแรก: อัดสารเข้าช่องทางเดิน–โพรง (spot treatment) พร้อมตัดความชื้น
• กระจายหลายจุด/โครงสร้างหลัก: พิจารณา ระบบเหยื่อปลวก (baiting) ร่วมกับแนวสารป้องกันใต้ดิน (soil treatment) โดยผู้เชี่ยวชาญ
• พื้นที่เสี่ยงสูง: ติดตั้ง สถานีเฝ้าระวัง รอบชายคา/แนวฐานราก

3) ติดตามผลสม่ำเสมอ

• ตรวจโครงสร้าง ทุก 3–6 เดือน โดยเฉพาะหลังฝนแรก
• บันทึกตำแหน่ง–ถ่ายภาพ เปรียบเทียบก่อน–หลัง เพื่อประเมินแนวโน้ม

FAQ: 3 คำถามยอดฮิต ของ ปลวก Coptotermes gestroi — (คม ชัด ทำตามได้)

คำถามที่ 1 จะแยก C. gestroi ออกจาก “มดปลวก/ปลวกชนิดอื่น” แบบดูหน้างานเร็ว ๆ ได้อย่างไร?

คำตอบ

ลายเซ็นหน้างาน

• มี ท่อ/แผ่นดินสีน้ำตาล ไล่ผนัง–คาน–วงกบ (รักษาความชื้น)
• ไม้ยังดูดีภายนอก แต่ เคาะแล้วโปร่ง/ยุบ เพราะกิน “ตามแนวยาวของเสี้ยน” จนกลวงเป็นโพรงดินคล้ายฟองน้ำ
• หลังฝนแรกพบ ปีกเม่ากอง ใต้โคมไฟ/ขอบหน้าต่าง

ตัวแมลง

• วรรณะทหารหัวรูปไข่สีน้ำตาล มี fontanelle (รูปล่อยของเหลวเหนียว) กลางหน้าผาก
• ต่างจาก “มดปลวก” (ปลวกไม้แห้ง): มดปลวกไม่ทำท่อดิน และชอบกอง มูลเม็ดแห้ง ใต้ชิ้นไม้

คำถามที่ 2 บ้าน/ทาวน์โฮม/คอนโดในเมือง ควรเลือก ระบบเหยื่อ vs แนวกั้นดิน vs Spot treatment แบบไหน?

คำตอบ

Spot treatment (อัดสารเฉพาะจุด)

• เหมาะ: เจอแนวเดิน/จุดทำลาย เฉพาะตำแหน่ง, ต้องการหยุดด่วน
• ไม่พอ: ถ้ามี หลายจุด/กลับมาซ้ำ หรือแหล่งกำเนิดอยู่นอกสายตา

ระบบเหยื่อ (baiting)

• เหมาะ: บ้านในเมือง/พื้นที่ซับซ้อน, ต้องการลดคอลนีที่ต้นเหตุ, ใช้ใน–นอกอาคารได้
• ต้องมี: การติดตามผล ทุก 4–8 สัปดาห์ และสุขาภิบาลลดความชื้นควบคู่

แนวกั้นดิน (soil treatment/chemical barrier)

• เหมาะ: บ้านพื้นดิน/ทาวน์โฮมที่เข้าถึงรอบฐานรากได้ ทำ กำแพงใต้ดิน กันปลวกขึ้น
• ควรทำโดยผู้เชี่ยวชาญ และสอดคล้องงานโครงสร้าง/ห้องน้ำ/รอยต่อท่อ

สูตรตัดสินใจเร็ว

• จุดเดียว–เริ่มต้น → Spot + แก้ชื้น
• หลายจุด/วนซ้ำ → เหยื่อ (ลดคอลนี) ± แนวกั้นดิน (กันขึ้นใหม่)
• คอนโด/ชั้นสูง → เหยื่อเฉพาะจุด + สุขาภิบาล (แนวกั้นดินมักทำได้จำกัด)

คำถามที่ 3 ทำไมปลวกใต้ดินถึงโผล่ใน “อาคารสูง/คอนโด”? มันขึ้นมาทางไหน และควรทำอะไรใน 48 ชม. แรก?

คำตอบ

ทางขึ้นยอดฮิต

• ท่อสาธารณูปโภค/รอยต่อคอนกรีต, แกนชาร์ฟต์, ห้องน้ำ–ครัว (จุดชื้น)
• วัสดุ/เฟอร์นิเจอร์ไม้ จากชั้นล่าง/โกดังที่มีการปนเปื้อน

ทำทันทีใน 48 ชม.

1. ถ่ายรูป+ปักหมุด จุดพบ (เวลาฝน–ทิศทางท่อดิน)

2. ตัดชื้น: เปิดระบายอากาศ, แก้คอนเดนเสท/จุดรั่ว, เก็บของชิดพื้น–ผนัง
3. ปิดรู/รอยแตกชั่วคราว รอบท่อ–รอยต่อ (ซิลิโคน/ซีลแลนท์ที่ถอดได้)
4. งดพ่นไล้พร่ำเพรื่อ ในโพรง (เสี่ยงแตกกอ กระจายรังย่อย)
5. เรียกผู้เชี่ยวชาญเพื่อ วินิจฉัยเส้นทาง แล้ววาง เหยื่อ/สเตชันเฝ้าระวัง ตามแนวท่อและจุดชื้น