ทำความรู้จัก

• ชื่อสามัญ: Drywood termite Glyptotermes
• ชื่อวิทยาศาสตร์: Glyptotermes sp.
• วงศ์: Kalotermitidae | อันดับ: Blattodea

ลักษณะสัณฐานวิทยาเด่น

• หนวด: แบบลูกปัด (moniliform)
• ปีก: บางใส (membrane) หลุดทิ้งได้หลังผสมพันธุ์
• ปาก: แบบกัดกิน (chewing type)
• ขา: แบบขาเดิน (walking legs)
• ศีรษะ–อกปล้องแรก: สีน้ำตาล, ริมฝีปากบน สีส้มอมน้ำตาล
• ทรงหัว: เกือบเป็นทรงลูกบาศก์ มี เขา (frontal horns) ยื่นด้านหน้า และมีขนแข็งกระจาย

จุดเด่นของปลวกไม้แห้งคืออยู่ในไม้เนื้อแห้ง ความชื้นต่ำ และทำโพรง–ห้องอยู่ภายในเนื้อไม้

วงจรชีวิต (พัฒนาแบบไม่สมบูรณ์)

ปลวกมีการเปลี่ยนแปลงรูปร่าง แบบไม่สมบูรณ์ (incomplete metamorphosis): ไข่ → ตัวอ่อน/นิมฟ์ → ตัวเต็มวัย

• ไข่: ชุดแรก ~15–30 ฟอง อาจเพิ่มได้ ถึง ~1,000 ฟอง/ครั้ง ใช้เวลา 2–4 สัปดาห์ ในการฟัก
• ตัวอ่อน/นิมฟ์: สีขาว คล้ายตัวเต็มวัยแต่ ยังไม่มีปีก ค่อย ๆ โตทีละลอก
• ตัวเต็มวัย: อายุขัยราว 4 ปี ขณะที่ นางพญา อาจอยู่ได้ ราว 20 ปีหรือมากกว่า

แหล่งอาหาร–ที่อยู่–พฤติกรรม

อาหาร: เนื้อไม้แห้ง (เฟอร์นิเจอร์ ไม้เก็บนาน วงกบ พื้นไม้) ความเสียหายมัก มองไม่เห็นจากภายนอก แต่เมื่อผ่าออกพบ โพรงหลายรูและมูลเม็ดทราย เต็มไปหมด
ที่อยู่: รังเล็ก ๆ ใน กิ่งไม้ตาย ไม้เก่าความชื้นต่ำ และไม้ใช้งานในอาคาร
การกระจาย: พบกว้างใน เขตร้อน–กึ่งร้อน
การเก็บความชื้น: ทนแล้งได้ดี มี ต่อมทวารหนักพิเศษ ที่ช่วยดูดซับน้ำกลับ ลดการสูญเสียน้ำ

สังคมแบบวรรณะ

• วรรณะงาน: หา–เก็บอาหาร ป้อนตัวอ่อน ซ่อมรัง ดูแลไข่
• วรรณะทหาร: หัวใหญ่ กรามโต กินเองไม่ได้ ต้องให้มดงานป้อน ทำหน้าที่ป้องกัน
• วรรณะสืบพันธุ์ (ราชา–ราชินี): ผสมพันธุ์ตลอดชีวิต วางไข่เพิ่มประชากร

สัญญาณเตือน “ปลวกไม้แห้ง”

• มูลเม็ดทราย (คล้ายทรายหยาบ/ผงไม้แห้ง) กองที่ขอบวงกบ ใต้ชั้นวาง หรือใต้เฟอร์นิเจอร์
• รูเข็ม/ช่องขับถ่ายมูล บนผิวไม้
• ไม้พอง–โป่ง–เป็นคลื่น, เคาะแล้ว เสียงโปร่งเบา
• ปีกแมลงเม่า กองตามโคมไฟ/ขอบหน้าต่างช่วงเย็นในฤดูบิน

ความเสียหายที่มักพบ

• วงกบ–ประตู–หน้าต่าง บวม/ค้าง/ปิดไม่สนิท
• พื้นไม้/เฟอร์นิเจอร์ อ่อนแรง แตกหักง่าย
• ซ่อมบำรุงยาก เพราะปลวกอยู่ ภายในเนื้อไม้ ต้องเปิดผิว/เจาะเพื่อบำบัด

แผน IPM ป้องกัน–กำจัด (ทำตามได้จริง)

1) ป้องกันก่อนระบาด

• ผนึกไม้: ทาสี/วานิช/ซีลปลายไม้ ลดรอยแตก–ช่องว่างที่แมลงเม่าจะวางไข่
• อุดรอยรั่ว–รอยต่อ ผนัง พื้น รอยต่อท่อสายไฟ–ท่อประปา
• คัดไม้เข้าใหม่: กัก–ตรวจไม้/เฟอร์นิเจอร์ก่อนเข้าบ้าน—เช็ดปัดมูล, ตรวจรูเข็ม
• จัดเก็บที่แห้งโปร่ง: ไม่วางไม้–กล่องกระดาษชิดผนัง/พื้น, ยกพ้นพื้น
• ลดแสงล่อแมลงเม่า: ปิดม่าน/หรี่ไฟนอกรั้วช่วงฤดูบิน

2) เมื่อพบการทำลาย (เลือกตามระดับปัญหา)

Spot Treatment (เฉพาะจุด):

• ฉีด/อัดสารลงโพรง ผ่านรูเข็ม–ช่องมูล
• ทา/อาบ “บอเรต” กับชิ้นส่วนไม้ (ปกป้องเชิงป้องกัน+กำจัดในเนื้อไม้ตื้น)

Heat/Cold Treatment (เฉพาะชิ้นงาน): อบร้อน/แช่เย็นเฟอร์นิเจอร์ชิ้นเล็กที่เคลื่อนย้ายได้
Fumigation (ทั้งหลัง/ทั้งยูนิต): เมื่อกระจายหลายจุด–หลายห้อง เป็นวิธีฟันธงกับปลวกไม้แห้ง
เปลี่ยนชิ้นไม้: เฉพาะส่วนที่เสียหายหนัก พร้อม ซีล–เคลือบ–ทาบอเรต ก่อนติดตั้งใหม่

3) เฝ้าระวังซ้ำ

• ตั้งปฏิทิน ตรวจทุก 1–3 เดือน: มูลเม็ดทราย–ปีกแมลงเม่า–รูเข็ม
• บันทึกรูป–จุดพบ–วันที่ เพื่อเทียบแนวโน้มและนัดช่างได้ตรงจุด

เช็กลิสต์ 45 วินาที

• ไม่มี มูลเม็ดทราย ใต้เฟอร์นิเจอร์/วงกบ
• อุดรอยแตกไม้–รอยต่อผนังเรียบร้อย
• ไม้–กล่อง–ลัง ยกพ้นพื้น/ไม่ชิดผนัง
• ไม้เข้าใหม่ ตรวจ–ซีล–ทาบอเรต ก่อนใช้งาน
• นัดตรวจติดตาม รายไตรมาส

FAQ: 3 คำถามยอดฮิต ของ ปลวกไม้แห้ง Glyptotermes 

คำถามที่ 1 “มูลปลวกไม้แห้ง” หน้าตาเป็นยังไง แยกจากฝุ่น/ขี้มอดได้ยังไง

คำตอบสั้น: มูลปลวกไม้แห้ง (frass) เป็น “เม็ดเล็กแข็ง” ยาวราว 1 มม. ลักษณะ ทรงแคปซูล ปลายมน และมีรอยเว้า 6 ด้าน มักกองเป็นหย่อมใต้รูเข็ม (kick-out holes) ดูคล้ายทรายหยาบหรือกาแฟบด และแห้งแข็ง ไม่เหนียวมือ ต่างจากฝุ่นไม้ทั่วไปที่ฟุ้ง/นิ่มกว่า หรือผงมอดไม้ที่ป่นละเอียดกว่าและมักมีผงไม้สดปนเยอะกว่า
ทำทันที: กวาดเก็บ “กองมูล” แล้ว ถ่ายภาพ–ทำเครื่องหมายจุด เพื่อติดตามว่ามี “กองใหม่” เกิดซ้ำไหม—ถ้ามี แปลว่ายังมีวงจรอยู่ในไม้เดิม

คำถามที่ 2 ต้อง “รมควันทั้งหลัง” ไหม? ต่างจากสปอตทรีต/ฮีตทรีตอย่างไร

• รมควันทั้งโครงสร้าง (fumigation) ด้วยก๊าซ (เช่น sulfuryl fluoride) คือวิธีที่ อัตราความสำเร็จสูงสุด เพราะเข้าถึงโพรงทุกจุด แต่ ไม่มีฤทธิ์ตกค้าง ป้องกันการเข้าระบาดใหม่ ต้องผสานมาตรการป้องกันต่อเนื่องหลังทำเสมอ
• สปอตทรีต (ฉีด/อัดสารจุดที่พบ) เหมาะกับการทำลายเฉพาะจุด แต่ เสี่ยงพลาดรังซ่อน เพราะปลวกอยู่ลึกในเนื้อไม้—ประสิทธิภาพแปรผันตามการตรวจหาจุดที่แท้จริง
• ฮีตทรีต/ฮีตทั้งหลัง เป็น “โครงสร้างทางเลือก” ที่กำจัดได้ครอบคลุมโดยไม่ทิ้งสาร แต่ต้องควบคุมอุณหภูมิ/เวลาอย่างมืออาชีพจึงได้ผลทั่วถึง (แนวคิดเดียวกับโครงสร้างแบบรม)

สรุปเลือกใช้งานจริง:

• กระจายหลายห้อง/หาต้นตอไม่ได้ → รมควัน/ฮีตทั้งหลัง แล้วตามด้วยมาตรการกันซ้ำ
• เจอเป็นหย่อมชัดเจน (เฟอร์นิเจอร์/ชิ้นงานยกได้) → สปอตทรีต + ฮีต/แช่เย็นชิ้นงาน และเฝ้าระวังจุดเดิม 30–60 วัน

คำถามที่ 3 ป้องกันยังไง “ไม่ให้กลับมา” (ซีลไม้–บอเรต–อุดรอย) และบอเรตช่วยจริงไหม

แกนป้องกัน (ทำวันนี้ได้เลย):

• ผนึกทางเข้าวางไข่: ซีล/ทาสี/วานิช ปลายไม้–รอยแตก–รอยต่อ และอุดรอยต่อผนัง/พื้น/ช่องท่อ ลดโอกาสแมลงเม่าวางไข่ซ้ำจุดเดิม รวมถึงหรี่ไฟ/ปิดม่านนอกอาคารช่วงฤดูบินเพื่อลดการล่อแสง (ทำร่วมกันกับการกักเฟอร์นิเจอร์เข้าใหม่เพื่อตรวจมูล/รูเข็ม). (หลักการป้องกันมาตรฐานของงานปลวกไม้แห้ง)
• เคมีเชิงป้องกันบนเนื้อไม้ (บอเรต: DOAT): ใช้ได้ผลดีโดยเฉพาะ งานก่อสร้างใหม่/ไม้แห้งสะอาด เพราะบอเรตซึมในไม้และอยู่ได้นาน เมื่อไม่โดนฝน/ละอองน้ำโดยตรง; ในงานอาคารที่ใช้งานแล้ว มักใช้เป็น เสริม หลังซ่อม/เปลี่ยนไม้และปิดผิวเรียบร้อย ไม่ใช่ “ตัวเดียวจบ” แทนการกำจัดทั้งหลัง

ทิปเพิ่มความยั่งยืน: หลังกำจัดแล้ว ให้ตั้ง รอบตรวจทุก 1–3 เดือน มองหา “กองมูลใหม่–รูเข็ม–ปีกแมลงเม่า” และบันทึกภาพเทียบช่วงเวลาก่อน–หลัง เพื่อจับสัญญาณซ้ำตั้งแต่ต้น