ทำความรู้จัก Bulbitermes

• ชื่อสามัญ: Bulbitermes
• ชื่อวิทยาศาสตร์: Bulbitermes sp.
• อนุกรมวิธาน: Family Termitidae, Order Blattodea
• ลักษณะเด่นทางสัณฐาน: หนวดแบบลูกปัด ปีกบางใส ขาเดิน หัวสีน้ำตาลเข้ม งวง (nasus) ยื่นหน้าใช้พ่นสารเหนียว ปลวกงานมี major worker และ minor worker ต่างกันที่ขนาด

วงจรชีวิต (สรุปเข้าใจง่าย)

ปลวกบัลไบเทอร์เมสมีการเจริญเติบโตเป็นลำดับ
ไข่ → ตัวอ่อน → ตัวเต็มวัย

• ไข่: วางชุดแรก ~15–30 ฟอง และอาจมากได้ถึง ~1,000 ฟอง/ครั้ง ฟัก ~2–4 สัปดาห์
• ตัวอ่อน: สีขาว รูปร่างใกล้ตัวเต็มวัย ปีกยังไม่พัฒนา
• ตัวเต็มวัย: อายุขัยเฉลี่ยหลายปี ส่วนราชินีอายุยืนยาวกว่ามาก

ถิ่นอาศัย & อาหาร

• รัง: จอมปลวก/ก้อนรังดินทรงกลมใกล้ผิวดิน พบชัดในพื้นที่ชื้นร่มของ ป่าดิบแล้ง–ป่าดิบเขา
• อาหาร: เนื้อไม้ และเศษพืช—เข้าหาแหล่งอาหารผ่าน อุโมงค์ทางเดินดิน เพื่อคงความชื้นและเลี่ยงศัตรูอย่างมด
• การกระจาย: เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ รวมถึงประเทศไทย

สัญญาณเตือนว่าบ้านอาจอยู่ในเส้นทางหาอาหาร

• ทางเดินดินเล็ก ๆ จากพื้นสู่ผนัง วงกบ หรือคาน
• ผิวไม้ดูปกติแต่ เคาะเสียงโปร่ง เจาะตรวจพบโพรง/ร่องตามแนวเสี้ยนไม้
• เศษดิน/คาร์ตอนติดใต้หลังคา ฝ้า วงกบ หรือโคนเสา

ความเสียหายที่พบบ่อย

• โครงสร้างไม้ สูญความแข็งแรงแบบเงียบ ๆ เพราะถูกกัดกินจากด้านใน
• วงกบ–ประตู–หน้าต่าง บิด/ทรุด
• เฟอร์นิเจอร์ไม้และของสะสมเสียหายจากความชื้นสะสมในอุโมงค์ทางเดิน

จัดการปลวกบัลไบเทอร์เมสด้วย IPM (ครบทั้งป้องกัน–กำจัด)

1) ตัดปัจจัยเสี่ยง

• ลดความชื้น: ซ่อมรั่ว ระบายอากาศ พื้นดินใต้อาคารต้องแห้ง
• เก็บเศษไม้–ท่อนไม้–กองกิ่ง ออกจากอาคารอย่างน้อย 1–2 เมตร
• อุดรอยแตกพื้น–ผนัง–รอยต่อท่อสายไฟ ปิดช่องทางเข้า

2) ดำเนินการเมื่อพบการระบาด

• จุดจำกัด/เริ่มต้น: รื้อรังย่อย–ท่อดิน + อัดสารเฉพาะจุดตามมาตรฐานงานปลวก
• หลายจุด/เรื้อรัง: ใช้ ระบบเหยื่อปลวก ในตำแหน่งทางผ่าน + ทำ แนวสารใต้ดิน รอบอาคารโดยผู้เชี่ยวชาญ เพื่อ “ตัดคอลนี” ที่ต้นเหตุ
• พื้นที่ภายนอก: ตรวจรังดินกลม ๆ ใต้พุ่มไม้ โคนต้นไม้ โคนเสา และแนวรั้วไม้

3) ติดตามผลต่อเนื่อง

• ตรวจ ทุก 2–6 เดือน (เข้มงวดช่วงต้น–ปลายฤดูฝน)
• บันทึกจุดพบ/ภาพก่อน–หลัง เพื่อประเมินแผนและปรับดักทางเดินใหม่

FAQ: 3 คำถามยอดฮิต ของ ปลวกบัลไบเทอร์เมส (Bulbitermes sp.) - ใช้ได้จริงหน้างาน

คำถามที่ 1 จอมปลวกทรงกลมในสวน “ใช่ Bulbitermes ไหม” แยกยังไงจากปลวกใต้ดินตัวฮิต (Coptotermes)?

คำตอบ

• รูปทรงรัง: Bulbitermes มักทำ จอม/ก้อนรังดินทรงกลมใกล้ผิวดิน ใต้พุ่มไม้หรือโคนต้น ขณะที่ Coptotermes มักไม่ขึ้นก้อนกลม แต่ เริ่มใต้ดิน/ฐานราก แล้วทำท่อดินหนาแน่นเข้าบ้าน
• ลายเซ็นแมลงทหาร: Bulbitermes เป็น “หัวงวง” (nasus) กรามลดรูป ใช้พ่นของเหลวเหนียว; Coptotermes มีกรามเด่น + ช่อง fontanelle ที่หน้าหัว
• รอยทำลายไม้: Bulbitermes ชอบ ทางเดินดินแคบ ๆ และกัดกินเงียบ ๆ ผิวไม้มักยังดูดีแต่เคาะโปร่ง; Coptotermes มักพอกดินแน่นตามแนว และกินจน เป็นโพรงกว้างคล้ายฟองน้ำ
• ตำแหน่งพบ: Bulbitermes เจอบ่อยใน ขอบสวน–แนวพุ่ม แล้วค่อยขยายเข้าโครงสร้าง ส่วน Coptotermes มัก ทะลุจากฐานราก/รอยต่อคอนกรีต เข้าบ้านโดยตรง

คำถามที่ 2 เจอ “ทางเดินดินเส้นเล็ก” ไล่ขึ้นวงกบ/ผนัง ต้องทำอะไรภายใน 48 ชม. เพื่อหยุดความเสียหาย?

คำตอบ

1. ลดชื้นทันที: เปิดถ่ายเทอากาศ–ใช้พัดลมดูด/เครื่องลดความชื้น ซ่อมจุดรั่ว–คอนเดนเสท ใต้ซิงก์/ห้องน้ำ/พื้นดินใต้อาคารให้แห้ง
2. ตัดทางเข้า: ขูด–กวาด ท่อ/คราบดินที่เห็น แล้ว อุดรอยแตก–รอยต่อ–ช่องท่อ ด้วยซิลิโคน/ปูนสำเร็จ (ชั่วคราวก่อนช่างเข้าระบบ)
3. แยกวัสดุเสี่ยง: ยกไม้/ลัง/ท่อนไม้ พ้นพื้น ≥10–15 ซม. และ ห่างผนัง ≥1–2 ม.
4. ทำแผนที่ฮอตสปอต: ถ่ายรูป–ปักหมุด ตำแหน่งท่อดิน/จุดชื้น/รอยกิน เพื่อติดตามผลและบรีฟทีมกำจัด
5. กำจัดจุดเล็ก (ชั่วคราว): หากจำกัดวง ให้ spot treatment อัดโฟม/สารเฉพาะร่อง–โพรง แล้วติดป้ายวันที่ เพื่อเช็คการเกิดท่อใหม่รอบถัดไป

คำถามที่ 3 เลือกอะไรดีระหว่าง “เหยื่อปลวก–แนวกั้นดิน–สเปรย์เฉพาะจุด” สำหรับ Bulbitermes? (พร้อมไทม์ไลน์ติดตาม)

คำตอบ

Spot treatment (สเปรย์/โฟมเฉพาะจุด)

• ใช้เมื่อ: เจอ ไม่กี่ตำแหน่ง เริ่มต้น/จำกัดพื้นที่
• จุดเด่น: หยุดด่วน เจาะจงรอยกิน–ท่อดิน
• ต้องทำคู่กับ: ลดชื้น + อุดรอย ไม่งั้นวนกลับ

ระบบเหยื่อ (Baiting)

• ใช้เมื่อ: มี หลายจุด/รังนอกอาคาร (โคนต้น–แนวพุ่ม) และเส้นทางผ่านเข้าโครงสร้าง
• จุดเด่น: ปลวกงานจะพาเหยื่อกลับรัง ลดคอลนีจากต้นเหตุ เหมาะกับ Bulbitermes ที่หาอาหารเป็นเส้นทางยาว
• การดูแล: ตรวจ–เติมเหยื่อ ทุก 4–8 สัปดาห์ รักษาความชื้นเหยื่อให้ดึงดูด

แนวกั้นดิน (Soil treatment/Barrier)

• ใช้เมื่อ: ต้องการ กันขึ้นใหม่รอบอาคาร โดยเฉพาะบ้านพื้นดิน/ฐานรากเข้าถึงได้
• จุดเด่น: ทำ “วงแหวนป้องกัน” ลดความเสี่ยงระยะยาว ใช้ร่วมกับเหยื่อได้ดีในพื้นที่เสี่ยงสูง

ไทม์ไลน์ติดตามผล (แนะนำ)

• สัปดาห์ 2–4: กลับไปตรวจจุดเดิม หา ท่อดิน/ร่องใหม่
• ทุก 2–3 เดือน (ถี่ขึ้นในฤดูฝน): ตรวจรอบสวน–แนวพุ่ม–วงกบ–คาน
• ทุก 6–12 เดือน: ทบทวนผังเหยื่อ/แนวกั้นดิน ซ่อมซีลรอยต่อเดิม และอัปเดตแผนที่ฮอตสปอต