ทำความรู้จัก (Taxonomy & Profile)

• ชื่อสามัญ: Termite
• ชื่อวิทยาศาสตร์: Ancistrotermes sp.
• วงศ์ (Family): Termitidae
• อันดับ (Order): Isoptera

จุดเด่นวรรณะทหาร (Soldier ID)

• หัวรูปไข่ สีน้ำตาลเหลือง
• ความยาวหัว (ถึงฐานกราม): 0.78–1.17 มม.
• ความกว้างหัว (ส่วนกว้างสุด): 0.59–1.04 มม.
• กรามยาว: 0.52–0.67 มม.
• กรามซ้าย ไม่มีฟัน, ด้านบนของอกปล้องแรก (pronotum) ไม่มีขนละเอียด สีน้ำตาลเหลืองปกคลุม
• ตัวสืบพันธุ์มี ปีกเรียวยาว 2 คู่ ที่หลุดทิ้งได้หลังผสมพันธุ์

ปลวกชนิดนี้สร้างคอลนีได้ใหญ่—นับล้านตัว เมื่อสภาพชื้นเหมาะสม

วงจรชีวิต (Incomplete Metamorphosis)

• พัฒนาแบบ ไม่สมบูรณ์: ไข่ → ตัวอ่อน (larva) → ตัวเต็มวัย (adult)
• ฤดูกาลเริ่มคอลนี: โดยมาก หลังฝนต้นฤดู ปีละประมาณ 2–3 ครั้ง
• ราชา–ราชินี เป็นคู่สืบพันธุ์หลักของอาณานิคม (อาจมีคู่สืบพันธุ์เสริมเพิ่มขึ้นได้)
• ราชินี วางไข่ จำนวนมากต่อวัน (หลายพันฟอง) ทำให้คอลนีขยายอย่างรวดเร็ว

นิสัยและแหล่งอาศัย

• รักความชื้น: ชอบจับกลุ่มในจุดอับ–ชื้น
• เริ่มจาก ไม้ผุ/ไม้ฝังดิน/ตอไม้/ไม้ซุงเน่า แล้วคืบคลานเข้าสู่ ไม้แข็งแรงในอาคาร
• อาหารคือวัสดุที่มี เซลลูโลส (เช่น ไม้และเศษพืช)

สัญญาณเตือนในบ้าน–อาคาร

• พบ ปีกแมลงเม่า กองตามโคมไฟ/วงกบหลังฝนตก
• ไม้ บวม–เป็นคลื่น/ผิวแตก/เคาะแล้วเสียงโปร่ง
• เศษ ขุยไม้ชื้น ตามบัวผนัง–พื้น–วงกบ
• จุดอับชื้น: ใต้ซิงก์ ห้องน้ำ ใต้หลังคา ใต้พื้น

แผนคุมปลวกแบบ IPM (ทำตามได้จริง)

1) ตัด “ความชื้น” ต้นเหตุของการระบาด

• ซ่อม ท่อรั่ว/น้ำซึม/หลังคารั่ว/คอนเดนเสทแอร์
• เพิ่มการ ระบายอากาศ ใต้พื้น–ใต้หลังคา ใช้พัดลมดูดอากาศ
• ยกไม้–เฟอร์นิเจอร์ ไม่ให้สัมผัสดิน/น้ำขัง
• รื้อ ไม้ผุ–ตอไม้–ท่อนไม้ฝังดิน รอบผนังอาคาร

2) ป้องกันทางเข้า & ตัดอาหาร

• อุด รอยแตกพื้นคอนกรีต/รอยต่อผนัง–ท่อ
• เก็บ เศษไม้/ลัง/กล่องกระดาษชื้น ออกนอกแนวผนัง

3) บำบัดไม้และโซนเสี่ยง

• เปลี่ยน ไม้ผุ เป็นไม้แห้งสนิท แล้ว ทา/อาบสารบอเรต (borate) กันปลวก
• โซนเปียกเรื้อรัง พิจารณาใช้ วัสดุทดแทนไม้ (เช่น ไฟเบอร์ซีเมนต์/โลหะ) ในชิ้นส่วนเสี่ยง

4) กำจัดเมื่อพบการทำลาย

• Spot treatment: อัด/ฉีดสารลงช่องโพรงไม้ที่พบร่องรอย
• กรณีกระจายหลายจุด: ประเมิน บำบัดทั้งหลัง/รมแก๊ส โดยผู้เชี่ยวชาญ
• นัด ตรวจติดตาม 30–60 วันแรกหลังบำบัด จนสัญญาณลดลงต่อเนื่อง

5) ป้องกันระยะยาว (บ้านสร้างใหม่/รีโนเวต)

• ออกแบบ กันชื้น (damp-proofing) ใต้พื้น ห้องน้ำ บริเวณคานคอดิน
• แนวกั้นทางกายภาพในรอยต่อ–ช่องท่อ และใช้ ไม้ผ่านการอาบ–เคลือบ ป้องกันปลวก

เช็กลิสต์ 60 วินาที

• ไม่มีคราบรั่ว/คอนเดนเสทในครัว–ห้องน้ำ–ใต้หลังคา
• RH พื้นที่เก็บของ < 60%
• ไม้/เฟอร์นิเจอร์ ไม่แตะดิน–น้ำขัง
• รื้อไม้ผุ–ตอไม้รอบบ้านแล้ว
• อุดรอยแตกพื้น–ผนัง–ช่องท่อครบ
• โซนชื้น ทา/อาบสารกันปลวกสำหรับไม้
• จัดตาราง ตรวจซ้ำทุก 1–3 เดือน

FAQ: 3 คำถามยอดฮิต ของ ปลวก Ancistrotermes sp. 

คำถามที่ 1 ทำไม “แมลงเม่าบินเข้าไฟหลังฝน” ถึงอันตรายกับบ้านฉัน? ต้องทำอะไรใน 24 ชม.

เพราะนั่นคือช่วงสวาร์ม: วรรณะสืบพันธุ์บินออกมาจับคู่–สลัดปีก–ตั้งรังใหม่ โดยเฉพาะหลังฝน/อากาศชื้นอุ่น จึงมักเห็นปีกกองตามโคมไฟ–วงกบหน้าต่าง ถือเป็นสัญญาณว่าในรัศมีบ้านคุณมีคอลนีอยู่แล้ว และกำลัง “หาที่ตั้งหลัก” ใหม่ ๆ ครับ
เช็กลิสต์ 24 ชม. (ทำทันที): ปิด/หรี่ไฟนอกอาคาร → เก็บปีก–ตัวแมลงเม่าและบันทึกจุดพบ → ไล่ตรวจฐานบ้าน–แนวผนัง–คานคอดินหา รอยท่อดิน/ไม้กลวง/จุดชื้น → ปิดช่องอากาศเข้า (มุ้ง–ยางประตู) และซ่อมจุดรั่ว/คอนเดนเสทที่เจอ → นัดผู้เชี่ยวชาญสำรวจชนิดปลวก + วางแผน IPM ทั้ง ตัดความชื้น–สกัดทางเข้า–กำจัดคอลนี ตามความเหมาะสมของอาคารคุณ (ระบบผสมมักเวิร์กสุด)

คำถามที่ 2 “เหยื่อปลวก” ต่างจาก “ฉีดพ่น/แนวกั้นดิน” ยังไง—กรณี Ancistrotermes ควรเลือกแบบไหน?

• แนวกั้นดิน (ฉีดสารลงดินรอบอาคาร): ตัดทางผ่านใต้ดิน เห็นผลเร็ว เหมาะเมื่อ ต้องกดปัญหาเร่งด่วน หรือทำเป็นแนวป้องกันรอบฐานบ้าน/คานคอดิน (ต้องทำตามมาตรฐาน–ฉลากอย่างเคร่งครัด)

• ระบบเหยื่อปลวก (วางสถานี–ติดตาม–ให้เหยื่อแพร่ถึงรัง): ทำลายคอลนีที่ต้นเหตุ ได้เปรียบในพื้นที่ใช้งานต่อเนื่อง/เข้าถึงยาก แต่ผลลัพธ์ ค่อยเป็นค่อยไป (สัปดาห์–เดือน) และต้องบำรุงรักษาต่อเนื่อง
  

เลือกอย่างมืออาชีพ (คิดแบบ IPM):

• เจอรอยชื้น–ท่อดินชัด/ต้องคุมทันที → ซ่อมชื้น + แนวกั้นดิน รอบอาคาร
• มีหลายจุด/เข้าถึงยาก/อยาก “คุมคอลนี” ระยะยาว → วางเหยื่อเป็นกริด + เฝ้าตัวเลขจับเหยื่อ
• อาคารใช้งานอยู่ → ใช้ แนวผสม (ซ่อมชื้น + ปิดทางเข้า + เหยื่อ/แนวกั้นดินตามโซน) จะยั่งยืนกว่าใช้วิธีเดียว

คำถามที่ 3 กันตั้งแต่ต้นน้ำ: จะลด “โอกาสตั้งรัง” ก่อนฤดูฝนได้อย่างไร (บ้าน–สวน–งานไม้)

คีย์เวิร์ด = ความชื้นต่ำ + ไม่มีไม้ผุแตะผนัง + ปิดทางเข้าช่องเล็ก

• ความชื้น/การระบายอากาศ: รักษา RH ห้องเก็บของราว 45–50%, เพิ่มช่องลมใต้พื้น–ใต้หลังคา, แก้คอนเดนเสทท่อแอร์–ผนังเย็น, ยกไม้/เฟอร์ฯ ไม่ให้แตะดิน/น้ำขัง (ปลวกหลายกลุ่มรวมถึง Ancistrotermes เจริญดีในจุดอับ–ชื้น)
• สวน–รอบบ้าน: รื้อ ตอไม้/ไม้ซุง/เศษไม้ฝังดิน ออกจากแนวผนัง, เว้นวัสดุคลุมดินชื้น ๆ ให้ห่างฐานบ้าน, ทำทางระบายน้ำดี
• ปิดทางเข้า: อุดรอยแตกพื้นคอนกรีต–รอยต่อผนัง–ช่องท่อ, ติดมุ้งกันแมลง/ยางขอบประตูหน้าต่าง
• งานไม้: เปลี่ยนไม้ผุเป็นไม้แห้งสนิทและ เคลือบบอเรต ในชิ้นส่วนเสี่ยง; ใช้วัสดุทดแทนไม้ (ไฟเบอร์ซีเมนต์/โลหะ) ในจุดชื้นเรื้อรัง
• เฝ้าระวังหลังฝนแรก: ติดตั้ง/ตรวจสถานีเหยื่อ–กับดัก, ทำ “แผนที่ฮอตสปอต” จุดชื้น/จุดพบปีกแมลงเม่าเพื่อจัดลำดับซ่อม-ล้าง-ป้องกัน.