1) สำรวจและประเมิน (Inspection & Assessment)

ทำ “แผนที่ควบคุม” ของอาคาร/พื้นที่ พร้อมตำแหน่งกับดัก–สถานีเหยื่อ

1.1 ร่องรอยที่ต้องเช็ค

• รอยกัดแทะ: ยืนยันการมีหนู; ขนาดรอยบอก “ตัวเล็ก/ใหญ่” คร่าว ๆ
• โพรง/รูหนู: หนูนอรเวมักมีขุยดินกองหน้ารู; หนูท้องขาวบ้านมัก ไม่มี ขุยดิน
• รอยทาง–คราบมัน–รอยตีน: แนววิ่งชิดผนัง/คาน/ใต้กองของ; ใช้กำหนดจุดดัก
• มูล–ปัสสาวะ: ใหม่จะชื้น–มันวาว; รูปร่าง/ขนาดช่วยชี้ชนิดเบื้องต้น
• สัญญาณอื่น: กลิ่นสาบ เสียงวิ่ง ซากหนู; เห็นกลางวัน 1 ตัว → อาจมี ~หลายสิบตัว

2) วิธีป้องกันและกำจัด (Integrated Methods)

2.1 สุขาภิบาล & จัดการสิ่งแวดล้อม (Sanitation & Environmental Mgmt.)

• ตัด 3 ปัจจัยหลัก: อาหาร–น้ำ–ที่พัก
• ถังขยะ ฝาปิดสนิท เก็บทิ้งตามรอบ; ล้างคราบหวาน/มันทุกวัน
• คลัง/โกดัง: วางบนพาเลตสูง ~30 ซม. ห่างผนัง 0.5–1 ม. เพื่อให้ตรวจง่าย
• จัดระเบียบชั้น–กล่อง; ตัดหญ้า/พุ่มรอบอาคารให้ โล่งตรวจการณ์
• ทำลายรูหนูภายนอก และกำจัดมุมอับ/กองของ

2.1.3 สกัดกั้นไม่ให้เข้า (Exclusion/Proofing)

• อุดช่อง ≥6–8 มม. ที่วงกบ ประตู ช่องฝ้า ท่อ บ่อพัก ด้วยแผ่นโลหะ/ตะแกรงสแตนเลส/ซีลแลนท์
• ติด ประตูกวาดพื้น, มุ้งลวดถี่, ครอบเสาด้วย กรวยโลหะ
• ยุ้งฉาง/โรงเก็บ: แผ่นโลหะปิดฐานประตูสูง ~60 ซม. กันแทะทะลุ

2.2 วิธีกล (Mechanical Control)

• กรงดัก/สแน็ปแทรป/กาวดัก/รั้วพลาสติก
• วาง ชิดผนัง–แนววิ่ง ระยะ 5–10 ม./ตัว; บริเวณสูง (คาน/ฝ้า) สำหรับชนิดปีนเก่ง
• พรีเบต 1–3 คืน (วางเหยื่อแต่ยังไม่ทำงานกับดัก) ลดความระแวง

2.3 วิธีกายภาพ (Physical Control)

• อัลตราซาวด์/คลื่นเสียง, รั้วไฟฟ้า, น้ำท่วมชั่วคราว

ใช้เป็น “ตัวเสริม” ควบคู่ Exclusion + Sanitation จะเห็นผลกว่าใช้เดี่ยว ๆ

2.4 ชีววิธี (Biological Control)

• ผู้ล่า/ศัตรูธรรมชาติ: นกแสก งู พังพอน ฯลฯ
• จุลินทรีย์/ปรสิตควบคุม: ใช้ลดแรงกดดันประชากร (เหมาะเสริมแผน ไม่ใช่ทดแทนทั้งหมด)

2.5 เคมี (Chemical Control) — ใช้อย่างมีวินัยและปลอดภัย

สารกำจัดหนู (Rodenticides):

• ออกฤทธิ์เร็ว (acute/single dose) เช่น zinc phosphide (หลายประเทศจัดเป็นวัตถุอันตรายเข้มงวด)

• ออกฤทธิ์ช้า (anticoagulants):

1. รุ่นแรก: warfarin, coumatetralyl ฯลฯ (มีปัญหา “ดื้อยา” ในบางพื้นที่)
2. รุ่นใหม่/แรง: bromadiolone, brodifacoum, difenacoum, flocoumafen, difethialone (one-feed kill)

แนวทางใช้งาน:

• ใช้ สถานีเหยื่อล็อก ปลอดภัยต่อเด็ก/สัตว์เลี้ยง
• หมุนเวียนกลุ่มสาร–ย้ายจุด ตามข้อมูลมอนิเตอร์ ลดดื้อยา/เข็ดเหยื่อ
• พื้นที่อาหาร/ผลิต: ทำตามฉลาก–มาตรฐาน GMP/HACCP อย่างเคร่งครัด

3) ประเมินผล & วิเคราะห์คุ้มทุน

• เก็บสถิติ จำนวนจับได้/คืน, อัตราการกินเหยื่อ, จำนวนร่องรอย (รอย คราบ มูล)
• ทำ แผนภาพก่อน–หลัง และ แผนที่ความร้อน (hotspot) เพื่อเล็งจุดปรับปรุง
• ประเมิน ต้นทุน–ความเสียหายที่ลดลง เพื่อวัด ROI ของโปรแกรม

4) ติดตามผลต่อเนื่อง (3–6 เดือน)

• ตรวจ–บันทึกทุก 1–2 สัปดาห์ ในช่วงควบคุมเข้ม
• รีวิวใหญ่ทุก 3–6 เดือน: ปรับแผนกับดัก/สูตรเหยื่อ/ตำแหน่ง Exclusion–Sanitation

เช็กลิสต์ “แก้ด่วนใน 15 นาที”

• ปิดฝาถังขยะ/ย้ายออกจากโซนปรุง
• ซีลช่อง ≥6–8 มม. รอบประตู–ท่อ–ฝ้า
• ตัดกิ่ง/สายที่แตะอาคาร (ตัดทางปีน)
• วางกับดักชิดผนังทุก 5–10 ม. (เริ่มพรีเบต)
• บันทึกจุดพบ–จำนวน ลงแผนที่เพื่อติดตาม

FAQ: 3 คำถามยอดฮิต ของ “การจัดการหนู (IRPM) ให้เวิร์คจริง—จากแผนที่หน้างานถึงผลลัพธ์ 3–6 เดือน”

คำถามที่ 1 “กำจัดแล้ว…ทำไมหนูยังกลับมา?” (ค้นหาบ่อย: ทำไมหนูไม่หมดสักที, กำจัดหนูแล้วกลับมา)

คำตอบ (คอขวด 4 ข้อ):

1. ช่อง ≥6–8 มม. ยังไม่ปิดครบ – หนูเข้า–ออกตามเดิม ต่อให้ดักได้ก็ “เติมใหม่” ตลอด
2. พรีเบตไม่พอ – วางกับดักแล้วทำงานทันที → หนูจำลบ เกิด “เข็ดกับดัก/เหยื่อ”
3. อาหารฟรียังเพียบ – ถังไม่ปิด/ฟีดหก → เหยื่อแพ้ “บุฟเฟต์จริง”
4. แผนที่ควบคุมไม่มี/ไม่อัปเดต – จุดฮอตสปอตถูกละเลย วางดัก/เหยื่อไม่ตรงเส้นทาง

แก้เกมเร็ว: (ก) ซีลรูทั้งหมดที่เจอในวันแรก, (ข) พรีเบต 1–3 คืน แล้วค่อยเปิดกับดัก, (ค) ตัดอาหาร–น้ำทุกคืน, (ง) ทำแผนที่เส้นทาง+จุดจับและอัปเดตทุกสัปดาห์

คำถามที่ 2 “กับดัก vs เหยื่อ—เลือกอะไรดี และใช้เมื่อไหร่?” (ค้นหาบ่อย: กับดักหรือเหยื่อดีกว่า, หนูไม่กินเหยื่อต้องทำไง)

คำตอบ (Decision Guide แบบสั้น):

• โซนอาหาร/ผลิต (GMP/HACCP) → เริ่มที่ กับดักเชิงกล (สแน็ป/กรง) ชิดผนังทุก 5–10 ม., พรีเบตก่อน, อ่านผลทุก 48–72 ชม.
• กิจกรรมสูง + ทางเข้าหลายจุด → กับดักถี่ขึ้น (+กาวดักเฉพาะแนวผ่านที่ไม่มีคน/สัตว์เลี้ยงสัมผัส)
• นอกโซนอาหาร/ภายนอกอาคาร และยังพบสัญญาณสดหลัง 7–10 วัน → เสริม เหยื่อในสถานีล็อก เท่านั้น
• หนูไม่กินเหยื่อ: เปลี่ยน สูตร/รูปแบบเหยื่อ (ก้อน↔พาสต์↔เม็ด), เปลี่ยนตำแหน่ง–ความสูง, เก็บ “อาหารฟรี” ให้หมด และ เว้นพ่นกลิ่นแรง ที่รบกวนความอยากอาหาร

หลักทอง: กับดัก = คุมจุดไว/ปลอดภัยใกล้อาหาร, เหยื่อ = ตัดฝูงที่กระจายกว้าง แต่ต้อง อยู่ในสถานีล็อก + หมุนเวียนสูตรตามผลมอนิเตอร์

คำถามที่ 3 “รู้ได้ยังไงว่าโปรแกรม IRPM สำเร็จ? ต้องใช้เวลากี่วันถึงเห็นผลจริง” (ค้นหาบ่อย: กำจัดหนูกี่วันเห็นผล, วัดผลยังไง)

คำตอบ (ตัวชี้วัด + ไทม์ไลน์):

• 7 วันแรก: กราฟ “จับ/คืน” จากกับดักควร พุ่งแล้วเริ่มลด, เหยื่อถูกกินสม่ำเสมอ, รอยสดน้อยลง
• สัปดาห์ที่ 2–4: ดัชนีกิจกรรม (มูลใหม่/คราบมัน/เสียง) ลด ≥70%, จุดพบย้ายไปชานเขต/ภายนอก
• เดือนที่ 2–3: ยอดจับ/คืน ต่ำคงที่, เหยื่อถูกกินน้อยมาก, ไม่พบร่องรอยสดในโซนอาหาร
• สรุปผล 3–6 เดือน: ทำ แผนภาพก่อน–หลัง (จำนวนจับ, อัตรากินเหยื่อ, ค่าเสียหายซ่อมบำรุง) → คำนวณ ROI จากของเสีย/เคลม/ซ่อมที่ลดลง

เช็กลิสต์วัดผล: (1) แผนที่ฮอตสปอตอัปเดตรายสัปดาห์ (2) ล็อกพรีเบต→เปิดดัก (วันที่/ตำแหน่ง) (3) ตารางซีลช่อง + รูปก่อน–หลัง (4) บันทึก lot/สูตรเหยื่อและการ หมุนเวียน ทุก 2–4 สัปดาห์