1) การลดจำนวนหนู (Rodent Reduction)

1.1 ใช้กับดักหลากแบบ

• สแน็ปแทรป/กรงดัก: วางชิดผนัง–แนววิ่ง ระยะ 5–10 ม./ตัว ปรับเหยื่อให้สอดคล้องพื้นที่ (เมล็ด/ธัญพืช/ผลไม้สำหรับหนูท้องขาว; กลิ่นโปรตีนสำหรับหนูนอรเว)
• กาวดัก: ใช้ในจุดแคบ/ช่องทางปีน (ใต้ฝ้า–รางสายไฟ) และเปลี่ยนแผ่นเมื่อมีฝุ่น/เสื่อม

ทริก: “พรีเบต” 1–2 คืน (วางเหยื่อโดยไม่ทำงานกับดัก) ลดการระแวง

1.2 สุขาภิบาลสิ่งแวดล้อม (หัวใจของการคุมระยะยาว)

• ถังขยะ ฝาปิดสนิท, เก็บขยะออกสม่ำเสมอ
• ยกวัตถุดิบ/สินค้าให้มี ช่องตรวจ 15–20 ซม. จากผนังพื้น
• ทำความสะอาด ท่อ/ราง/จุดหก ตัดกลิ่นล่อทุกวัน
• ตัดหญ้า–เก็บเศษวัสดุรอบอาคาร ให้เป็น แนวโล่งตรวจการณ์

1.3 ศัตรูธรรมชาติ

• นกแสก งู พังพอน แมว และ จุลินทรีย์ควบคุม ช่วยลดแรงกดดันประชากร (ควบคู่—not แทนทุกอย่าง)

1.4 วัตถุอันตราย/สารสกัดพืช

• เหยื่อ/ควันรม/สเปรย์ ควรใช้ เฉพาะจุด–ตามฉลาก–ขึ้นทะเบียน และ หมุนเวียนกลุ่มสาร ลดดื้อยา
• พื้นที่ผลิตอาหาร: ปฏิบัติตาม GMP/HACCP เคร่งครัด

2) การกั้นหนู (Rodent Exclusion)

2.1 วัสดุกั้นแข็งแรง

• แผ่นสังกะสี/สแตนเลส และ ตาข่ายเหล็ก 0.5–1.2 ซม. ปิดช่องลม–ช่องฝ้า–ช่องท่อ
• อุดรอยแตก/ช่อง ≥ 6–8 มม. ด้วยซีลแลนท์ + แผ่นโลหะเสริม

2.2 ออกแบบอาคารให้ป้องกันหนู

• ฉากเหล็กหน้าประตูสูง 50–60 ซม., ประตูกวาดพื้น, มุ้งลวดถี่
• ฐานเสาคลัง/ยุ้งฉางติด แถบกันหนู และตัดทางปีนจากต้นไม้–สายเคเบิลที่แตะอาคาร

2.3 ไล่หนูออกจากเขตควบคุม

• เครื่องอัลตราซาวด์/สารไล่หนู ใช้เป็นตัวเสริม (ผลลัพธ์ขึ้นกับสภาพแวดล้อม) ควรใช้ควบคู่ Exclusion + Sanitation เสมอ

แผน IPM แบบทำได้จริง (บ้าน–ร้าน–โรงงาน)

1. สำรวจ & ทำแผนที่ความเสี่ยง: รอยทาง/คราบมัน/มูล/เสียงในเพดาน–คาน–แนวผนัง
2. อุดช่อง & ตัดทางปีน: ชายคา–ช่องฝ้า–วงกบท่อ–ต้นไม้แตะผนัง
3. สุขาภิบาลรายวัน: เก็บหก–เช็ดแห้ง–จัดเก็บให้มีช่องตรวจ
4. วางกับดักเชิงกล: ล่างสำหรับหนูนอรเว / บนสูงสำหรับหนูท้องขาวบ้าน
5. เหยื่ออย่างปลอดภัย: ในสถานีเหยื่อล็อกได้ หมุนเวียนสูตร–ตำแหน่ง
6. ติดตามผลทุก 1–2 สัปดาห์: นับสถิติ–ขยับจุด–ปรับจำนวนกับดัก/เหยื่อ

เช็กลิสต์ “แก้ด่วนใน 15 นาที”

• ปิดฝาถังขยะทุกจุด / เคลื่อนออกจากโซนผลิต
• ซีลช่อง ≥6–8 มม. รอบประตู–ท่อ–ช่องฝ้า
• ตัดกิ่ง/สายที่แตะอาคาร (ตัดทางปีน)
• วางสแน็ปแทรปชิดผนังทุก 5–10 ม. (พรีเบต 1–2 คืน)
• บันทึกจุดพบ–จำนวนในแผนที่เพื่อติดตามผล

FAQ: 3 คำถามยอดฮิต ของ“หนูท้องขาวบ้าน (Rattus rattus) — ปีนเก่ง ชอบที่สูง คุมให้อยู่ด้วย IPM”

คำถามที่ 1 แยก “หนูท้องขาวบ้าน” ออกจาก “หนูนอรเว” ยังไงภายใน 10 วิ (เพื่อเลือกแผนคุมให้ตรงจุด)?

คำตอบ: ดู 3 จุดนี้ให้ไว

• หาง: หนูท้องขาวบ้าน ยาวกว่าลำตัว และสีเข้มทั้งเส้น; หนูนอรเวหาง สั้นกว่าลำตัว
• ที่อยู่: หนูท้องขาวบ้านชอบ ที่สูง (ใต้หลังคา คาน ต้นมะพร้าว/ปาล์ม) ไม่ค่อยขุดรู; หนูนอรเวถนัด ที่ต่ำ (ท่อ ใต้พื้น ขุดรู)
• ทรงตัว/จมูก: หนูท้องขาวบ้าน เพรียว จมูกแหลม ใบหูใหญ่ ตาโต → นักปีนตัวจริง

ถ้าใช่หนูท้องขาวบ้าน ให้โฟกัส ปิดช่องสูง–ตัดทางปีน–วางกับดักบนคาน มากกว่ากับดักพื้น

คำถามที่ 2 วางกับดักบน “คาน/รางสายไฟ/ชั้นสูง” ยังไงให้จับจริง ไม่เสียกับดัก?

คำตอบ (สูตรโปร):

• พรีเบต 2–3 คืน: วางเหยื่อบนกับดัก แต่ยังไม่ให้ทำงาน ให้หนูไว้ใจ → วันถัดไปค่อยเปิดใช้งาน
• ระยะถี่: วางทุก 5–10 เมตร ตาม “แนววิ่ง” (ริมคาน–ริมผนัง–ข้างรางสาย) หันแป้นเหยื่อชิดกำแพง
• เหยื่อที่ใช่: กลุ่มพืช/ผลไม้หอมมัน (ถั่วลิสง/เมล็ดทานตะวัน/กล้วยหอม–มะม่วงสุกชิ้นเล็ก) ตรงรสนิยมหนูท้องขาวบ้าน
• กันตก/กันพลาด: มัด/รัดฐานกับดักกับคาน และปูถาดรองด้านล่างกันซากตกหล่นในเขตผลิต
• รีเฟรชกลิ่น: เปลี่ยนเหยื่อ ทุก 2–3 วัน; ถ้าจับได้น้อย ย้ายตำแหน่ง 1–2 ม. ตามรอยคราบมัน

คำถามที่ 3 ป้องกันไม่ให้ปีนเข้าบ้าน–ยุ้งฉาง ต้องตัดทางปีน/อุดช่องแบบไหนถึง “จบจริง”?

คำตอบ (เช็กลิสต์ทำได้ทันที):

• ตัดทางปีน: ตัดกิ่งไม้–เถาวัลย์–สายที่แตะตัวอาคาร, ติด แถบกันหนู (metal cone/แผ่นเรียบลื่น) บนเสาคานยุ้งฉาง
• อุดช่องสูง: ซีลช่อง ≥ 6–8 มม. ที่ชายคา ช่องลม ช่องฝ้า วงกบท่อ ด้วย ตะแกรงสแตนเลส/แผ่นโลหะ + ซีลแลนท์
• มุ้งลวดละเอียด/ม่านลม: บริเวณช่องลม–ประตูโหลดของด้านบน
• จัดเก็บอาหาร–เมล็ด: ภาชนะปิดสนิท ยกสูงจากพื้น มีช่องตรวจ 15–20 ซม. รอบผนัง
• แสง–กลิ่นล่อ: เก็บผลไม้สุก/เศษเมล็ดร่วงทุกวัน ลดแรงดึงดูดให้ปีนเข้ามา
• เสริมสถานีเหยื่อ (ล็อกได้): เฉพาะรอบภายนอก–โคนเสา (กันเติมประชากรจากนอกอาคาร) และ หมุนเวียนสูตร ตามผลมอนิเตอร์ทุก 2–4 สัปดาห์

Mini Playbook 15 นาที: ตัดกิ่ง/สายแตะตัวบ้าน → ซีลช่องชายคา–ช่องฝ้า 3 จุดแรก → วางสแน็ปแทรปบนคานทุก 5–10 ม. (พรีเบต) → เก็บผลไม้/เมล็ดหก → ทำแผนที่จุดพบและทวนผลใน 7–14 วัน.