เฟนนีลไพราโซล (ฟิโพรนิล): ทางเลือกกำจัดแมลงดื้อยา
เฟนนีลไพราโซลคืออะไร? ทางเลือกกำจัด “แมลงดื้อยา” ที่ได้ผล–ไม่ไล่แมลง
สารกลุ่มเฟนนีลไพราโซล (Phenylpyrazoles) คือสารกำจัดแมลงรุ่นใหม่ที่โดดเด่นเรื่อง จัดการประชากรแมลงที่ดื้อ ออร์กาโนฟอสเฟต/คาร์บาเมต/ไพรีทรอยด์ได้ดี ทำงานแบบ ไม่ขับไล่ (non-repellent) และ ดูดซึม ออกฤทธิ์ทั้ง สัมผัส และ กินเข้าไป ตัวอย่างที่รู้จักกันดีคือ ฟิโพรนิล (Fipronil)

ทำไมต้องเฟนนีลไพราโซล
- เจาะตลาด “แมลงดื้อยา”: ลดประชากรแมลงที่ต้านทานสารกลุ่มเดิม
- ไม่ไล่แมลง: แมลงไม่ระแวง—เดินผ่าน/กินเหยื่อได้เต็มที่ → เกิด ผลโดมิโน (transfer effect)
- ยืดหยุ่นต่อการใช้งาน: ใช้ได้กับ มด ปลวก แมลงสาบ หมัด/เห็บ (สัตว์เลี้ยงใช้สูตรเฉพาะ)
เหมาะกับสถานการณ์ไหน
- บ้าน/คอนโด/ร้านอาหารที่ แมลงสาบหรือมดดื้อสารกลุ่มเดิม
- งานปลวกที่ต้องการ แนวคุ้มกันเงียบ (non-repellent treatment/เหยื่อปลวก)
- โกดัง/พื้นที่พาณิชย์ที่ต้องการ คงประสิทธิภาพ แต่ลดการระคายเคืองกลิ่น
รูปแบบผลิตภัณฑ์ที่พบบ่อย
- เจล/เหยื่อ (bait/gel): มด–แมลงสาบ กินแล้วถ่ายทอดสู่รัง
- SC/EC/WG สำหรับพ่นพื้น–ผนัง–รอยแตก: ปลวก/แมลงสาบตามแนวเดิน
- เหยื่อปลวกสถานี (bait station): ใช้งานโดยผู้เชี่ยวชาญเพื่อควบคุมทั้งอาณานิคม
ขั้นตอนใช้งานให้ได้ผล (ตามแนว IPM)
สำรวจ–ทำความสะอาด–ปิดช่องทางเข้า (5ส.) ลดอาหาร/น้ำ/ที่หลบกำหนดจุดยุทธศาสตร์: แนวเดิน, จุดอุ่นชื้น, ห้องครัว, ท่อน้ำทิ้ง, ซอกบานพับ
เลือกสูตรให้ตรงชนิดแมลง
- มด/แมลงสาบ: เจลเหยื่อ วางจุดเล็กถี่ในเส้นทาง
- ปลวก: แนวพ่น non-repellent + bait station โดยผู้เชี่ยวชาญ
ติดตามผล 7–14 วัน และ หมุนเวียนกลุ่มสาร ทุก 8–12 สัปดาห์ ลดโอกาสดื้อยา
ข้อดี–ข้อจำกัด
ข้อดี: ได้ผลกับแมลงดื้อยา / ไม่ไล่แมลง / เหมาะกับแผนกำจัดทั้งรัง
ข้อจำกัด: ระวังพิษต่อสิ่งมีชีวิตน้ำ/ผึ้ง (อย่าปล่อยสู่ท่อระบายน้ำ–แหล่งน้ำ) / ต้องควบคุมจุดวางเหยื่อไม่ให้เด็ก–สัตว์เลี้ยงเข้าถึง
ความปลอดภัยที่ต้องรู้
- สวม ถุงมือ/หน้ากาก/แว่น ระหว่างผสม–พ่น
- ผสมตามฉลากเท่านั้น—ไม่เพิ่มความเข้มข้นเอง
- เก็บผลิตภัณฑ์แยกจากอาหาร/อาหารสัตว์
- หากสัมผัสผิว: ล้างสบู่–น้ำมาก ๆ / เข้าตา: ล้างต่อเนื่อง 15 นาที และพบแพทย์พร้อมฉลาก
FAQ : — 3 คำถามยอดฮิต ของ เฟนนีลไพราโซล/ฟิโพรนิล (Phenylpyrazoles/Fipronil)
คำถามที่ 1 ฟิโพรนิลปลอดภัยกับสัตว์เลี้ยงไหม? ใช้ในบ้านยังไงไม่เสี่ยง
- ฟิโพรนิลมีพิษต่อสัตว์เลือดอุ่น ต่ำกว่าสารยุคเก่า แต่ยังเป็นสารกำจัดแมลง—ต้องใช้ตามฉลากเคร่งครัด
- ถ้าเป็น ผลิตภัณฑ์สำหรับสัตว์เลี้ยง (เช่น spot-on หมัดเห็บ) ใช้เฉพาะสูตรนั้นเท่านั้น ห้ามใช้สูตรพ่นพื้น/เจลเหยื่อกับสัตว์โดยตรง
- ระหว่างวางเหยื่อ/พ่น: แยกเด็ก–สัตว์เลี้ยง ออกจากพื้นที่จนแห้ง, วางเหยื่อใน สถานีปิด/จุดอับมือเอื้อมไม่ถึง, เก็บส่วนเกินทันที
- แมวไวต่อสารเคมีมากกว่าสุนัข: ถ้าเผลอสัมผัส/เลีย ให้ล้างด้วยน้ำสบู่จำนวนมาก และปรึกษาสัตวแพทย์พร้อมฉลากผลิตภัณฑ์
คำถามที่ 2 ฟิโพรนิล vs อิมิดาโคลพริด (นีโอนิโคฯ) เลือกอะไรดีสำหรับมด–ปลวก–แมลงสาบ?
- ทั้งคู่เป็น non-repellent และเกิด “ผลโดมิโน (transfer effect)” ดี แต่มีกลไกต่างกัน → ใช้ หมุนเวียนสลับกลุ่ม ลดดื้อยา
- ถ้าระบาดหนัก/สงสัยดื้อไพรีทรอยด์: เริ่มที่ ฟิโพรนิล (เฟนนีลไพราโซล) เพื่อกดประชากรเร็วแบบเงียบ
- งานรักษาระยะยาว/ภาคต่อเนื่อง: เสริม อิมิดาโคลพริด (นีโอนิโคฯ) ในรูป เจลเหยื่อ/แนวพ่น ร่วมกับ IGR เพื่อตัดวงจร
- ปลวกโครงสร้าง: ใช้แนวพ่น non-repellent + สถานีเหยื่อ โดยผู้เชี่ยวชาญ และ ห้ามเช็ดล้างทับแนวสาร
คำถามที่ 3 ใช้เจล/แนวพ่นฟิโพรนิล กี่วันถึงเห็นผล? ทำยังไงให้ “โดมิโน” เกิดเต็มที่
มด/แมลงสาบ: มักเริ่มเงียบลงใน 24–72 ชม. และลดชัดใน 7–14 วัน (ขึ้นกับความหนาแน่น/สุขาภิบาล)ปลวก: ต้องการ การกิน–ถ่ายทอดในอาณานิคม → ตรวจ/เติมเหยื่อสม่ำเสมอทุก 2–4 สัปดาห์ กว่าจะยุบรังอาจใช้ หลายสัปดาห์–2–3 เดือน
เคล็ดลับเร่งผลโดมิโน:
- วางเหยื่อเป็น จุดเล็กแต่ถี่ บนเส้นทางเดิน/จุดอุ่น-ชื้น
- อย่าพ่นช็อต ทับบริเวณเหยื่อ/แนวฟิโพรนิล (แมลงจะตายก่อนพากลับรัง)
- ทำ 5ส. ตัดอาหารคู่แข่ง, อุดช่อง ≤5–8 มม., และ บันทึกตำแหน่ง–วันที่ เพื่อย้าย/เพิ่มจุดอย่างมีข้อมูล
สรุปสั้น: ฟิโพรนิลคือไพ่ตายเมื่อเจอ “แมลงดื้อยา” ใช้แบบ non-repellent + เหยื่อ + IGR + 5ส. และ หมุนเวียนกลุ่มสาร คุณจะได้ผลลัพธ์ที่นิ่ง ยืนระยะ และปลอดภัยกว่า




