จุดเด่นของออร์กาโนฟอสเฟต

• กำจัดเร็ว & ครอบคลุมวงกว้าง: มีผลกับแมลงหลากชนิด (ยุง แมลงวัน แมลงสาบ มด ฯลฯ)
• ฤทธิ์ยาวกว่าไพรีทรอยด์: ช่วยลดความถี่ในการพ่นในบางกรณี
• สูตรให้เลือกหลากหลาย: สเปรย์ ULV/หมอกควัน เหยื่อ ของเหลว/ผง

ความเสี่ยงและข้อควรระวัง (สำคัญมาก)

• OPs ยับยั้งเอนไซม์ Cholinesterase ที่เกี่ยวข้องกับระบบประสาทของคนและสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม
• ผู้ปฏิบัติงานควร ตรวจระดับซีรั่มโคลีนเอสเตอเรสอย่างน้อยปีละครั้ง
• อาการสุ่มเสี่ยงจากการรับพิษ: ปวดศีรษะ เวียนศีรษะ คลื่นไส้ รูม่านตาหรี่ เหงื่อ/น้ำลายมาก กล้ามเนื้อกระตุก หายใจติดขัด—ต้องหยุดงานและพบแพทย์ทันที

ตัวอย่างสารที่พบได้บ่อย

• Dichlorvos (DDVP), Diazinon, Malathion, Chlorpyrifos, Temephos

ใช้ให้ถูกที่ ถูกทาง (Best Practices)

1) เริ่มจากวิธีไม่ใช้สารก่อน (IPM): สุขาภิบาล 5ส., อุดช่อง, จัดเก็บขยะ, กับดัก/ฟีโรโมน/IGR

2) เลือกสูตรให้เหมาะกับเป้าหมาย:

• ยุง/ลูกน้ำ: Temephos, Malathion (ตามฉลาก)
• แมลงสาบ/มด: Diazinon/Chlorpyrifos/เหยื่อ DDVP (เฉพาะพื้นที่ที่อนุญาต)

3) อ่านฉลาก–ปฏิบัติตามกฎหมาย: ใช้เฉพาะผลิตภัณฑ์ที่ขึ้นทะเบียน หน่วยงานกำกับในพื้นที่
4) PPE ครบชุด: หน้ากากกรองไอระเหย, ถุงมือไนไตรล์, แว่น, ชุดคลุม–รองเท้าปิดมิดชิด
5) เว้นระยะพื้นที่อาหาร/เด็ก/สัตว์เลี้ยง: ปิดคลุม/เคลื่อนย้ายก่อนพ่น เปิดหน้าต่างระบายอากาศหลังพ่น
6) หมุนเวียนกลุ่มสาร: ลดโอกาสดื้อสาร (สลับกับ IGR/ไพรีทรอยด์/เหยื่อโมดาลิตี้อื่น)
7) บันทึกและติดตามผล: พิกัดพ่น/ปริมาณ/วันที่/ผลลัพธ์ เพื่อนัดประเมินรอบต่อไป

เปรียบเทียบสั้น ๆ: ออร์กาโนฟอสเฟต vs ไพรีทรอยด์

• ฤทธิ์คงทน: OPs โดยมากยาวกว่า
• ความปลอดภัยผู้ใช้: ไพรีทรอยด์มักปลอดภัยกับคน/สัตว์เลี้ยงมากกว่า (แต่แมลงดื้อได้เร็ว)
• กลยุทธ์แนะนำ: ใช้แบบ บูรณาการ—สุขาภิบาล+กายภาพ+ชีววิธี แล้วจึงเลือกสารที่เหมาะ สลับกลุ่มสารอย่างมีแผน

เช็กลิสต์ความปลอดภัยก่อน–ระหว่าง–หลังใช้งาน

• ก่อน: ตรวจอุปกรณ์รั่วซึม/แรงดัน, คำนวณอัตราผสม, ติดป้ายเตือนพื้นที่งาน
• ระหว่าง: หลีกเลี่ยงรับประทาน/ดื่ม/สูบบุหรี่, พ่นตามลม, หลบเลี่ยงพื้นที่ปิดทึบอากาศนิ่ง
• หลัง: อาบน้ำเปลี่ยนเสื้อทันที, ซัก PPE แยกต่างหาก, เก็บภาชนะให้มิดชิด, จัดการของเหลือทิ้งตามระเบียบอันตราย

FAQ: — 3 คำถามยอดฮิต ของ ออร์กาโนฟอสเฟต (Organophosphates) ใช้ให้เป็น ปลอดภัยกว่า

คำถามที่ 1 ออร์กาโนฟอสเฟตคืออะไร อันตรายไหม ใช้ในบ้าน/ร้านได้หรือเปล่า?

• คือกลุ่มสารกำจัดแมลงที่ ยับยั้งเอนไซม์โคลีนเอสเตอเรส ทำงานเร็ว กว้างขอบเขต (ยุง แมลงวัน แมลงสาบ มด ฯลฯ) และมักคงทนกว่าพวกไพรีทรอยด์
• ใช้ได้ ถ้าเป็นผลิตภัณฑ์ที่ ขึ้นทะเบียน และทำตามฉลาก/PPE เคร่งครัด โดยเฉพาะงานสาธารณสุข
• เสี่ยงอะไรบ้าง? คลื่นไส้ เวียนศีรษะ เหงื่อ/น้ำลายมาก กล้ามเนื้อกระตุก หายใจติด—หยุดงานและพบแพทย์ทันทีเมื่อมีอาการ
• เช็กก่อนใช้: เริ่มจากมาตรการ IPM (สุขาภิบาล–อุดช่อง–กับดัก) ถ้ายังไม่พอจึงเลือก OPs แบบ พ่นจุด/พ่นซอก หลีกเลี่ยงฉีดกว้างในครัว/เขตอาหาร และ กันเด็ก–สัตว์เลี้ยง ออกจากพื้นที่จนแห้ง/ระบายอากาศแล้ว

คำถามที่ 2 ต่างจากไพรีทรอยด์/IGR ยังไง—เลือกอะไรให้คุ้มสุด?

OPs: ฆ่าเร็ว ครอบคลุม หลายสูตร (ULV/หมอกควัน/ของเหลว/เหยื่อ) แต่ ต้องระวังความปลอดภัยผู้ใช้มากกว่า
ไพรีทรอยด์: ปลอดภัยต่อคน/สัตว์เลี้ยงกว่า เหมาะ “เคาะด่วน” แต่แมลง ดื้อได้เร็ว
IGR: ไม่เน้นฆ่าเร็ว แต่ ตัดวงจร ยั่งยืน เหมาะทำเป็น แกนของโปรแกรม

สูตรเลือกไว (Decision Snap):

• ต้องลดแมลงบินกลางคืนรัว ๆ ภายนอก → ไพรีทรอยด์/OPs แบบ พ่นจุด/แนวเส้นทาง + จัดแสงโทนเหลือง
• แมลงสาบ/มดในอาคาร → เหยื่อเจล/เหยื่อเม็ด + IGR + ปิดรอยแตก (หลีกเลี่ยงพ่นกว้าง)
• ลูกน้ำยุง/แหล่งน้ำที่ไม่ใช่น้ำดื่ม → Temephos / Pyriproxyfen (IGR) ตามฉลาก
• ต้องการผลยืนระยะ → IGR เป็นฐาน เสริม OPs/ไพรีทรอยด์เฉพาะจุดเมื่อจำเป็น และ หมุนเวียนกลุ่มสาร

คำถามที่ 3 ใช้แล้วเผลอสัมผัส/สูดดมทำไงดี? ต้องตรวจโคลีนเอสเตอเรสไหม?

ฉุกเฉินทันที: ออกสู่ที่อากาศถ่ายเท → ถอดเสื้อผ้าที่ปนเปื้อน → ล้างผิว/ผมด้วยน้ำสบู่มาก ๆ → ล้างตา 15 นาทีถ้าเข้าตา → เก็บฉลาก/ภาชนะไปโรงพยาบาลหากมีอาการ
อย่าทำ: ห้ามทำให้อาเจียนเอง (ยกเว้นฉลากสั่งชัด), ห้ามกลับเข้าพื้นที่ก่อนแห้ง/ระบายอากาศ
ผู้ปฏิบัติงานประจำ: ควรตรวจ ระดับโคลีนเอสเตอเรส อย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง หรือเมื่อมีอาการต้องสงสัย
เช็กลิสต์ปลอดภัยก่อน–ระหว่าง–หลังใช้:

• ก่อน: ตรวจรั่วซึมอุปกรณ์ คำนวณอัตราผสม ติดป้ายเตือนเขตงาน
• ระหว่าง: สวม PPE ครบ (หน้ากากกรองไอระเหย/ถุงมือไนไตรล์/แว่น/ชุดคลุม) พ่นตามลม เลี่ยงเขตอาหาร
• หลัง: อาบน้ำเปลี่ยนชุดทันที ซัก PPE แยก เก็บภาชนะให้มิดชิด บันทึกวัน–สูตร–ปริมาณ–ผล เพื่อประเมินรอบถัดไป