Quick ID: แยกไรนกให้ไวใน 10 วินาที

• ขนาด & สี: ยาว ~0.75–1.0 มม. สีเทา/ดำ/ขาว แต่ แดงสดหลังดูดเลือด (สังเกตได้ชัดบนวัสดุสีอ่อน).

• เวลาออกหากิน: กลางคืน เกาะตัวนกดูดเลือด—กลางวัน ซ่อนตามรอยแตก รอยแยก มุมอับ ใต้เพดาน/เครื่องปรับอากาศ/อุปกรณ์เล้า.

• โฮสต์: นก/ไก่เป็นหลัก แต่พบบนสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม (เช่น ม้า หนู) และ กัดคนได้.

• สัณฐานเด่น: ลำตัวแบ่ง 2 ส่วน gnathosoma (ส่วนปาก: chelicerae, hypostome, pedipalps) และ idiosoma.

วงจรชีวิต (Lifecycle) — สั้น เร็ว และทน

ไข่: วางเป็นกลุ่ม 4–8 ฟอง ตามรอยแตก/ขยะมูลฝอย วางรวมชีวิตราว ~30 ฟอง ไข่ฟัก 2–3 วัน.
ตัวอ่อน (6 ขา): 1–2 วัน (ไม่กินอาหาร).
นิมฟ์ 1 (8 ขา): 1–2 วัน → ลอกคราบ.
นิมฟ์ 2 (8 ขา): 2–3 วัน → กินเลือดก่อนเข้าตัวเต็มวัย.

ตัวเต็มวัย: หากไม่กินอาหาร อยู่รอดได้นานถึง ~240 วัน (~8 เดือน) ทำให้การกวาดล้างครั้งเดียวไม่พอ.

ความเสี่ยง–ผลกระทบ

• สุขภาพคน: ก่ออาการ กามาโซอิโดซิส (gamasoidosis/dermanyssosis)—คัน แดง ระคายผิว รอยกัดเป็นกลุ่ม ๆ มีเลือดคั่งใต้ผิวบางจุด.

• สุขภาพสัตว์/เศรษฐกิจ: ทำให้ไก่ เครียด ซีด อ่อนแรง น้ำหนัก–อัตราให้ไข่ลดลง และเพิ่มความเสี่ยงติดเชื้อทุติยภูมิ

• การแพร่กระจาย: พบได้ทั่วโลก ยุโรป ญี่ปุ่น จีน สหรัฐฯ—การเคลื่อนย้ายกรง/อุปกรณ์/นกพาหะทำให้แพร่ข้ามพื้นที่ได้ง่าย.

 

แผน IPM สำหรับฟาร์ม–เล้าไก่–บ้านที่มีนกอาศัย

1) Sanitation & Exclusion (แกนหลักที่สุด)

• เก็บกวาด ขี้นก คราบอินทรีย์ ขยะมูลฝอย รอบเล้า/ชายคาอย่างสม่ำเสมอ

• อุด–ซีล รอยแตก/รอยแยก/ซอกหลืบ (ซึ่งเป็นแหล่งซ่อนตัวกลางวัน) และ จัดระเบียบอุปกรณ์ ให้เคลื่อนย้าย–ทำความสะอาดได้ง่าย.

2) Structural & Environmental Controls

• อบร้อน/ลมร้อน/ไอน้ำร้อน กับรอยแตก–กรง–อุปกรณ์ (ไรนกไวต่ออุณหภูมิสูง)
• ปรับ การระบายอากาศ–ความชื้น ลดสภาวะเหมาะต่อการขยายพันธุ์.

3) Monitoring (เฝ้าระวังเชิงระบบ)

• ตรวจ ยามเช้า ตาม รอยแตก–รางอาหาร–คอนนก–ขอบกรง และหลังปิดไฟในเล้า (ก่อนสว่างเล็กน้อย)
• ใช้ แผ่นกาว/กระดาษขาว เช็ดร่องพื้น/คานไม้เพื่อจับตัวอย่าง—บันทึก Monitoring Log รายสัปดาห์ เพื่อตัดสินใจปรับมาตรการ

4) Chemical & Rotation (ใช้เท่าที่จำเป็น—ตามฉลาก/กฎหมายเท่านั้น)

• ฉีดพ่น เฉพาะซอก/รอยแตก/พื้นที่นอกตัวนก ด้วยสารที่เหมาะสม (ให้ผู้ชำนาญดำเนินการ) และ เวียนกลไกออกฤทธิ์ (rotate MoA) ลดการดื้อยา

• พ่นซ้ำ อย่างมีแผน ครอบคลุมรอบฟักไข่ (2–3 วัน) และช่วงนิมฟ์ (1–3 วัน) เพราะตัวอ่อนบางช่วง ไม่กินเลือด/ไม่สัมผัสสาร ต้องใช้ รอบการพ่นหลายครั้ง เพื่อทุบทั้งรุ่น.

คติ IPM: อย่าเริ่มที่ “สารเคมี”—หากไม่ปิดช่องซ่อน/ไม่ล้างเศษอินทรีย์ ไรนกจะ ซ่อน–รอ–กลับมา ได้เสมอ

Checklist (พิมพ์ติดโรงเรือนได้)

• อุด รอยแตก–รอยแยก–ซอกหลืบ รอบเล้า
• ทำความสะอาด คอนนก/รางอาหาร/พื้น–ผนัง–เพดาน ทุกสัปดาห์
• อบร้อน/ฉีดไอน้ำร้อน กับอุปกรณ์ถอดได้
• ตั้ง จุดตรวจประจำ + บันทึก Monitoring Log
• วางแผน เวียนสาร + พ่นซ้ำ ตามรอบชีวิต (2–3/1–3 วัน)

FAQ: 3 คำถามยอดฮิต ของ ไรนก (Poultry Red Mite) Dermanyssus gallinae — Quick ID, วงจรชีวิต & IPM

คำถามที่ 1 ไรนกกัดคนไหม—อันตรายแค่ไหน?

สรุปสั้น: กัดคนได้ โดยเฉพาะตอนกลางคืน ทำให้คัน แดง ระคายผิว (gamasoidosis) แต่ไม่อยู่ประจำบนร่างกายคน—จะดูดเลือดแล้วกลับไปซ่อนในซอกแคบของเล้า/บ้าน
ทำทันที: อุด–ซีลรอยแตก/ซอกหลืบ, ซักผ้าปู/ผ้าม่านน้ำร้อน, ดูดฝุ่น–ไอน้ำร้อนบริเวณหัวนอน/กรอบหน้าต่าง/ฝ้าเพดานใกล้จุดที่นกมาเกาะ

คำถามที่ 2 วงจรชีวิตเร็วแค่ไหน—ทำไมกำจัดครั้งเดียวไม่จบ?

ไวมาก ~2 สัปดาห์/รุ่น (อุณหภูมิสูงยิ่งสั้น): ไข่ 2–3 วัน → ตัวอ่อน 1–2 วัน → นิมฟ์ 2 ระยะ 1–3 วัน/ระยะ → ตัวเต็มวัย
จุดยาก: ตัวอ่อนบางช่วง ไม่กินเลือด จึงแทบไม่โดนสารตกค้าง และตัวเต็มวัย ทนอดได้หลายเดือน ทำให้ต้อง “ทำซ้ำเป็นรอบ” จึงจะทุบวงจรได้

คำถามที่ 3 คุมให้อยู่หมัดแบบ IPM ในฟาร์มไก่–เล้าไก่–บ้านที่มีนกอาศัย ทำยังไง?

แกน 4 ข้อ = สุขาภิบาล → โครงสร้าง → มอนิเตอร์ → เวียนสาร

• สุขาภิบาล: กวาด–ล้างขี้นก/เศษอินทรีย์, ถอดล้างคอนนก/รางอาหาร, เผาหรืออบร้อนวัสดุถอดได้
• โครงสร้าง (Exclusion): อุดรอยแตก/ซอกหลืบ (ซิลิโคน/ปูน), ใช้วัสดุผิวเรียบทำความสะอาดง่าย, กันนกป่าเข้าเล้า
• มอนิเตอร์: ตรวจตอนเช้ามืด–ก่อนฟ้าสาง (ก่อนมันกลับรัง), ใช้กระดาษขาว/แผ่นกาวรูดร่องไม้ บันทึก Monitoring Log รายสัปดาห์
• เคมี & เวียนสาร (เฉพาะซอก–รอยแตก; ทำตามฉลาก): พ่นตกค้างเฉพาะจุดซ่อน + พ่นซ้ำเป็นรอบ ครอบคลุมช่วงไข่ฟัก (2–3 วัน) และนิมฟ์, หมุนเวียนกลไกออกฤทธิ์ (MoA) ลดดื้อยา

ทิปเสริม: ไอน้ำร้อน/ลมร้อนช่วย “ล้างรัง” ได้ดี—ใช้ร่วมกับการปิดช่องซ่อนจะเห็นผลไวกว่าใช้สารอย่างเดียว