ไฮไลต์เร็ว (Quick Facts)

• ชื่อสามัญ: หนูพุกใหญ่ / Greater bandicoot rat
• ชื่อวิทยาศาสตร์: Bandicota indica
• ถิ่นอาศัยหลัก: พื้นที่เกษตร กองวัสดุ ใต้พื้น/ริมกำแพง เขตชุมชน–โรงงาน
• นิสัยเด่น: ขุดรูเป็นโพรงใหญ่ ชอบบริเวณชื้น ใกล้แหล่งอาหาร/น้ำ เดินตามทางเดิม
• ความเสี่ยง: ทำลายพืชผล กัดแทะบรรจุภัณฑ์ ปนเปื้อนเชื้อโรค ก่อไฟฟ้าลัดวงจรจากการกัดสายไฟ

รู้จักหนูพุกใหญ่ให้ลึก: ลักษณะ–วงจรชีวิต–พฤติกรรม

ลักษณะจำแนก: ลำตัวใหญ่ หนักแน่น หัว–จมูกทู่ ใบหูค่อนข้างสั้น ขนสีน้ำตาลเทา ท้องสีอ่อน หางสั้นกว่าความยาวหัว–ลำตัว มี “รอยทาง” ชัดจากคราบไขมัน/ปัสสาวะตามแนวเดิน
พฤติกรรม: ออกหากินกลางคืน เก่งเรื่องขุดโพรง (มีทางเข้า–อุโมงค์แตกกิ่ง) มักอยู่ใกล้กองขยะ ยุ้งฉาง โรงเลี้ยงสัตว์ ท่อระบายน้ำ ริมอาคาร และยึดเส้นทางเดิม—เป็นกุญแจในการวางกับดัก
อาหาร: กินได้เกือบทุกชนิด—เมล็ดพืช ข้าวเปลือก ผลผลิตเกษตร อาหารสัตว์ เศษอาหาร
การสืบพันธุ์: วงจรเพิ่มจำนวนรวดเร็ว ออกลูกครอกละหลายตัว ปีหนึ่งออกลูกได้หลายครั้ง—เหตุผลที่ต้องเน้น “การป้องกันเชิงระบบ” มากกว่าพึ่งสารเคมีอย่างเดียว

สัญญาณเตือนว่ามีหนูพุกใหญ่ในพื้นที่

• มูลรูปเม็ดทรงกระบอกขนาดใหญ่ กระจายตามแนวทางเดิน/ใกล้แหล่งอาหาร
• รอยกัดแทะบรรจุภัณฑ์ ถุงกระสอบ พาเลต สายไฟ
• รูโพรงหน้าปากมี “ขุยดินกองพูน” ชัดเจน ริมผนัง/กองวัสดุ
• คราบมันสีเข้มตามชายกำแพง ร่องพื้น เครื่องจักร
• เสียงวิ่ง/ขูดขีดตอนกลางคืน กลิ่นสาบแรงในจุดอับ

ผลกระทบด้านความปลอดภัยอาหาร–อาชีวอนามัย

• ความเสียหายทางเศรษฐกิจ: สูญเสียผลผลิต ข้าวสาร/อาหารสัตว์เสียรูป–ปนเปื้อน ต้องทิ้งล็อต
• ความเสี่ยงโรค: พาหะ Leptospirosis, Salmonella และเชื้ออื่น ๆ ที่ปนเปื้อนพื้นผิว–อาหาร
• ความเสี่ยงอัคคีภัย: กัดสายไฟ → ลัดวงจร → หยุดสายการผลิต/เกิดเพลิงไหม้

แผนจัดการแบบ IPM สำหรับหนูพุกใหญ่ (ทำได้จริงในโรงงาน–เกษตร–บ้าน)

1) ป้องกันเชิงโครงสร้าง (Exclusion)

• อุด–ผนึก ช่อง < 1.2 ซม. ด้วยเหล็กสเตนเลส/ตะแกรงลวดถี่/แผ่นโลหะ
• ติด “สกิร์ตกันหนู” บริเวณประตู คลังสินค้า ยุ้งฉาง
• ปิดฝาท่อ ตรวจแนวรอยแตกร้าว พื้นรอบอาคารให้โล่ง ตรวจซอก–ช่องว่างอย่างน้อยรายไตรมาส

2) สุขาภิบาล & สภาพแวดล้อม (Sanitation)

• 5ส. พื้นที่ผลิต/คลังสินค้า—เว้นช่องทางตรวจ 50–100 ซม. รอบผนัง
• จัดการขยะอินทรีย์–เศษอาหาร ปิดฝามิดชิด และขนย้ายตามรอบเวลา
• ยกพาเลตสูงจากพื้น ≥ 15–30 ซม. กันความชื้นสะสม

3) เฝ้าระวัง–สำรวจเชิงข้อมูล (Monitoring)

• วาง แผนที่จุดเสี่ยง: รางน้ำ–ท่อ/แนวผนัง/ทางเดินเดิมของหนู
• ใช้ Tracking gel/แป้งโรยทาง เพื่อตรวจเส้นทาง, บันทึกภาพ–นับดัชนีรายสัปดาห์
• ใช้ กล่องสแน็ป/สถานีเหยื่อ มีรหัสประจำจุด–ตารางเช็ค (GMP/HACCP-Friendly)

4) ดักจับเชิงกลไกเป็นหลัก (Mechanical First)

• สถานีดักหนูแบบหลายตัว–ไม่ใช้สารเคมี (เหมาะโรงงานอาหาร/ยา)
• กรงดักในแนวผนัง–ทางเดินเดิม ระยะทุก 5–10 เมตร
• เหยื่อล่อ ตามเมนูพื้นที่ (เมล็ด/ถั่ว/ปลา/ถั่วเหลือง) หมุนเวียนเหยื่อทุก 7–14 วันกันความเคยชิน

5) เหยื่อกำจัดหนูอย่างรับผิดชอบ (Chemical as Last Resort)

• ใช้เหยื่อ anticoagulant ในสถานีปิดมิดชิดเท่านั้น ห้ามวางลอย
• กำหนด Buffer Zone จากไลน์ผลิต–จุดสัมผัสอาหาร, เก็บบันทึกล็อต–ปริมาณ–วันที่เปลี่ยน
• สลับกลุ่มสารเพื่อลดโอกาสเกิดดื้อยา และ จัดการซากหนู ตาม SOP (ป้องกันทุติยภูมิ/กลิ่น)

6) ติดตามผล–ปรับแผน (Continuous Improvement)

• สรุปดัชนีพบเห็น/อัตราจับ/การกินเหยื่อทุกสัปดาห์ → ปรับจุด–จำนวนอุปกรณ์
• รายงานผลรูปแบบกราฟ–แผนที่ความหนาแน่น เพื่อรีวิวกับทีมคุณภาพ/ลูกค้า

เปรียบเทียบสั้น ๆ: หนูพุกใหญ่ vs หนูนอรเวย์ vs หนูหลังคา

เช็กลิสต์ 10 ข้อ ก่อน Audit โรงงาน/ฟาร์ม

1. แผนผังจุดดักครบ–มีรหัสจุด
2. ระยะติดตั้งตามแนวผนัง/ท่อ/จุดอับ
3. เหยื่อ/กับดักบำรุง–เปลี่ยนตามกำหนด
4. 5ส. โซนเก็บวัตถุดิบ/บรรจุภัณฑ์
5. ถังกำจัดขยะ ปิดฝา และกำหนดเวลาเคลื่อนย้าย
6. ป้องกันนก–แมลงวัน (ลดอาหารหนูทางอ้อม)
7. ช่อง–รอยแตก–ประตูซีลแน่น
8. บันทึกผลแบบกราฟ/แนวโน้ม
9. SOP จัดการซาก–ทำความสะอาด
10. ทบทวนแผนทุกเดือน/ตามฤดูกาล

ติดต่อที่ปรึกษา IPM/อุปกรณ์ดักจับมาตรฐานโรงงาน

Green Agroscience / Green Best Product
Tel: 081-421-8517, 02-374-7118-9
Line: @greenbestproduct
Email: customer-service@greenbestproduct.com
Website: www.greenbestproduct.com

FAQ: 3 คำถามยอดฮิต ของ หนูพุกใหญ่ (Bandicota indica) 

คำถามที่ 1 “วางเหยื่อแล้วไม่กิน” เพราะอะไร และแก้อย่างไรให้ได้ผลไวในพื้นที่เกษตร–โรงงาน?

คำตอบสั้น

สองเหตุหลัก: อาหารคู่แข่งสูง (เมล็ดร่วง/อาหารสัตว์/เศษวัตถุดิบ) และ neophobia (ระแวงสิ่งใหม่) ของหนูพุกใหญ่ที่เดิน “เส้นเดิม” เป็นหลัก

ทำอย่างไรให้ได้ผล

• ตัดคู่แข่งอาหาร: เก็บเมล็ดร่วง/เศษวัตถุดิบทุกวัน, ถังขยะปิดสนิท
• Pre-bait 2–3 คืน: วางเหยื่อ “เปล่า” (ไม่มีสาร) ให้คุ้นจุด → ค่อยสลับเป็นเหยื่อจริง
• วางในจุดบังคับทาง: ปากโพรง/แนวผนัง/ขอบฐานราก ระยะห่าง 5–10 ม.
• หมุนเวียนเบสเหยื่อ (ซีเรียล/พาสต้า/บล็อกพาราฟิน) ตามความชื้น–อุณหภูมิ
• หลีกเลี่ยงกลิ่นรบกวน: ไม่ฉีดสเปรย์แรงทับตำแหน่งเหยื่อ

KPI ที่ควรเห็น: อัตรากินเหยื่อและ/หรือจับต่อกับดัก/คืน ลด ≥50–60% ภายใน 14 วัน หากทำครบ

คำถามที่ 2 จะรู้ได้ไงว่า “ตัวปัญหา” คือหนูพุกใหญ่ ไม่ใช่หนูนอร์เวย์/หนูหลังคา? (ตรวจหน้างานใน 1 นาที)

เช็กลิสต์ดูไว

• สรีระ–สีขน: ตัวใหญ่ หนาทึบ ขน น้ำตาลเทา ท้องสีอ่อน จมูกทู่ ใบหูสั้น
• หาง: สั้นกว่าความยาวหัว+ลำตัว ชัด
• พฤติกรรม: ขุดโพรงเก่ง ปากโพรงมี “กองดินพูน” เดินทางเดิม ๆ ชิดผนัง/ฐานราก
• จุดพบหลัก: กองวัสดุ/ยุ้งฉาง/ท่อ/ริมอาคาร–พื้นที่ชื้น ใกล้แหล่งอาหาร–น้ำ

ถ้าพบ “โพรง+กองดินพูน” ริมอาคาร/คันดิน + มูลใหญ่ทรงกระบอกตลอดแนวทางเดิน → โอกาสสูงว่าเป็น หนูพุกใหญ่

คำถามที่ 3 จัดการ “โพรงหนูพุกใหญ่” อย่างมืออาชีพ (ปลอดภัย–ผ่านออดิท) ต้องทำแบบไหน?

หลักคิด

คุมโพรงไม่ดี = กลับมาระบาด แม้จะลดจำนวนชั่วคราวแล้ว

ขั้นตอนแนะนำ (IPM-Friendly)

1. ยืนยันโพรงที่ยัง active: โรยแป้ง/ทรายหน้าโพรง 1 คืน ถ้ามีรอยใหม่ = ใช้งานอยู่
2. ดักก่อนอุด: ตั้งกรง/สถานีกลไก หน้าปากโพรง 2–3 คืน (ลดความหนาแน่นในโพรง)
3. อุดโพรงแบบถาวร: เติมกรวดหยาบ→ทราย→ปูนทราย/ดินอัดแน่น เพื่อกันขุดกลับ (หลีกเลี่ยงเศษอาหาร/วัสดุย่อยสลาย)
4. ตัดปัจจัยล่อ: ตัดหญ้า 0.5–1 ม. รอบอาคาร, ยกพาเลต ≥15–30 ซม., เคลียร์กองวัสดุชิดผนัง
5. มอนิเตอร์ต่อเนื่อง: ติดตั้งสถานีกลไก/เหยื่อ (ในสถานีล็อกกุญแจเท่านั้น) ตาม แนวผนังทุก 8–12 ม. พร้อมผังจุด–รหัส–ตารางตรวจ