ปลวกไดคัสพิดิเทอร์เมส (Dicuspiditermes): ปลวกเลือดผู้พิทักษ์แห่งผืนป่าไทย

รู้จักกับปลวกไดคัสพิดิเทอร์เมส – ปลวกเลือดสายพันธุ์ลึกลับ

ในบรรดาปลวกหลายร้อยสายพันธุ์ที่พบในประเทศไทย “ปลวกไดคัสพิดิเทอร์เมส” (Dicuspiditermes sp.) ถือเป็นสายพันธุ์ที่น่าสนใจและน่าศึกษาอย่างยิ่ง ด้วยพฤติกรรมที่ สามารถพ่นสารสีแดงคล้ายเลือดออกมาเพื่อป้องกันตัว จนชาวบ้านเรียกกันติดปากว่า “ปลวกเลือด”

ลักษณะทางชีววิทยาและสัณฐานวิทยา

• ชื่อสามัญ: Dicuspiditermes
• ชื่อวิทยาศาสตร์: Dicuspiditermes sp.
• วงศ์: Termitidae
• อันดับ: Blattodea

ลักษณะเด่น

• ความยาวลำตัวประมาณ 5-6 มม.
• หัวทรงสี่เหลี่ยมผืนผ้า
• หนวดแบบลูกปัด (moniliform) มี 14 ปล้อง
• ขอบปากบน (labrum) เว้าลึก
• กรามไม่สมมาตรทั้งสองข้าง
• ปีกแบบบางใส (เฉพาะในวรรณะสืบพันธุ์)
• ขาแบบขาเดิน (walking leg)

ระบบวรรณะในรังปลวก

ปลวกไดคัสพิดิเทอร์เมส เป็นแมลงสังคมที่มีการแบ่งวรรณะชัดเจน

วรรณะงาน (Worker)

• หาอาหาร, ซ่อมแซมรัง, ดูแลไข่, ป้อนอาหารให้ตัวอ่อนและปลวกทหาร

วรรณะทหาร (Soldier)

• ทำหน้าที่ป้องกันรัง
• มีกล้ามกรามใหญ่ ไม่สามารถกินอาหารเองได้ ต้องพึ่งพาวรรณะงานป้อนอาหาร

วรรณะสืบพันธุ์ (King & Queen)

• ราชินีทำหน้าที่วางไข่ได้สูงสุดถึง 1,000 ฟองต่อครั้ง
• ราชามีหน้าที่ผสมพันธุ์ตลอดชีวิต
• ราชินีบางสายพันธุ์มีช่องท้องขยายใหญ่เพื่อผลิตไข่ได้มากขึ้น

วงจรชีวิตปลวกไดคัสพิดิเทอร์เมส

ระยะไข่:

• สีขาวกลมขนาดเล็ก
• ใช้เวลา 2–4 สัปดาห์ ในการฟัก
• ชุดแรกมี 15–30 ฟอง

ระยะตัวอ่อน:

• สีขาวคล้ายตัวเต็มวัย
• ค่อย ๆ เปลี่ยนรูปร่างทีละน้อย
• ยังไม่มีปีก

ระยะตัวเต็มวัย:

• อายุเฉลี่ย 4 ปี
• ราชินีอายุได้มากกว่า 20 ปี

พฤติกรรมและถิ่นอาศัย

พฤติกรรมพิเศษ:

• พ่นสารสีแดงคล้ายเลือด ออกมาเพื่อป้องกันศัตรู
• เป็นที่มาของชื่อ “ปลวกเลือด”

ความสำคัญเชิงนิเวศ

ปลวกชนิดนี้แม้จะไม่ใช่ศัตรูบ้าน แต่มีบทบาทสำคัญในระบบนิเวศ:

• ย่อยสลายซากพืชและใบไม้
• เพิ่มธาตุอาหารในดิน
• สร้างโพรงในดินที่ช่วยให้อากาศและน้ำไหลเวียนได้ดี

ปลวกไดคัสพิดิเทอร์เมสกับการควบคุมแมลง

แม้ว่าปลวกชนิดนี้จะ ไม่ใช่ปลวกที่เข้าทำลายบ้านเรือนโดยตรง แต่การรู้จักลักษณะและพฤติกรรมของปลวกทุกชนิด ย่อมมีความสำคัญต่อการวางแผนการควบคุมแมลงในระดับมืออาชีพ โดยเฉพาะในพื้นที่ใกล้ป่า หรือโรงงานที่อยู่ใกล้ธรรมชาติ

สรุป: ปลวกเลือด – ผู้พิทักษ์แห่งดิน

ปลวกไดคัสพิดิเทอร์เมส คือสายพันธุ์ปลวกที่มีทั้ง ความลึกลับ ความแปลกใหม่ และบทบาทสำคัญต่อธรรมชาติ ไม่ว่าจะเป็นรูปร่างที่ไม่เหมือนใคร วงจรชีวิตที่ยาวนาน หรือพฤติกรรมการพ่นสารสีแดง หากคุณเป็นนักกีฏวิทยา นักอนุรักษ์ หรือผู้เชี่ยวชาญด้านแมลง ไม่ควรมองข้ามสายพันธุ์นี้เด็ดขาด