ปลวกดินหุน (Microcerotermes crassus)

รู้จักศัตรูเงียบในบ้านและสวน ที่แพร่กระจายทั่วไทย

ปลวกดินหุน หรือ Microcerotermes crassus เป็นหนึ่งในสายพันธุ์ปลวกที่พบได้บ่อยในประเทศไทย โดยเฉพาะตามชนบทและเขตชานเมือง พวกมันอาจดูไม่มีพิษภัย แต่แท้จริงแล้วคือศัตรูเงียบที่สร้างความเสียหายแก่ไม้และสิ่งก่อสร้างได้อย่างเงียบงัน

ข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ของปลวกดินหุน

• ชื่อสามัญ: ปลวกดินหุน
• ชื่อวิทยาศาสตร์: Microcerotermes crassus
• วงศ์: Termitidae
• อันดับ: Blattodea

ลักษณะทางสัณฐานวิทยา

• ขนาดลำตัว: ยาวประมาณ 5–6 มิลลิเมตร
• ลำตัว: สีน้ำตาลอมเหลือง หัวรูปทรงสี่เหลี่ยมผืนผ้า
• ปีก: แบบบางใส (membrane)
• หนวด: แบบลูกปัด (moniliform)
• ขา: แบบขาเดิน (walking leg)
• ปาก: แบบกัดกิน (chewing type)
• อกปล้องแรก: คล้ายอานม้า
• กราม: ยาวคล้ายเคียว มีฟันเล็กด้านในเรียงตามความยาว

วงจรชีวิตของปลวกดินหุน

ปลวกดินหุนมีการเจริญเติบโตแบบสมบูรณ์ (Complete Metamorphosis) ได้แก่

1. ไข่: สีขาว ขนาดเล็ก กลม ใช้เวลาฟักประมาณ 14–28 วัน
2. ตัวอ่อน: สีขาว คล้ายตัวเต็มวัย แต่ยังไม่มีปีก
3. ตัวเต็มวัย: มีอายุเฉลี่ย 4 ปี
4. นางพญา: อายุยืนยาวถึง 10 ปีขึ้นไป วางไข่ได้ครั้งละสูงถึง 1,000 ฟอง

โครงสร้างวรรณะในสังคมปลวก

• วรรณะงาน (Worker): ทำหน้าที่หาอาหาร, ป้อนอาหาร, สร้างรัง
• วรรณะทหาร (Soldier): หัวใหญ่ กรามใหญ่ ใช้ป้องกันรัง ต้องพึ่งปลวกงานในการป้อนอาหาร
• วรรณะสืบพันธุ์ (Reproductive): คือราชาและราชินี ทำหน้าที่ขยายประชากรในรัง

พฤติกรรมและแหล่งอาศัย

• แหล่งอาหาร: กินไม้เนื้ออ่อน ซากไม้เก่า ไม้เปื่อย โดยกัดกินไปตามแนวเสี้ยนไม้
• แหล่งอาศัย: สร้างรังขนาดเล็กบนต้นไม้หรือใต้ดิน ลักษณะเป็นรังดิน พบได้ตามบ้านเรือน เขตชานเมือง หรือป่าเต็งรัง
• พฤติกรรมทางสังคม: เป็นแมลงสังคมที่แบ่งหน้าที่อย่างชัดเจน

การแพร่กระจายของปลวกดินหุน

ปลวกดินหุนพบได้ในทุกภูมิภาคของประเทศไทย และมักพบร่วมกับปลวก Coptotermes gestroi ในพื้นที่ป่าธรรมชาติ โดยเฉพาะป่าเบญจพรรณและป่าเต็งรัง

ความสำคัญและการควบคุม

แม้ปลวกดินหุนจะไม่ได้สร้างความเสียหายรุนแรงเท่าปลวกใต้ดินอย่าง Coptotermes แต่การระบาดของมันในบ้านเรือนหรือพื้นที่เกษตรกรรมก็สามารถก่อปัญหาได้ไม่น้อย ควรมีการตรวจสอบพื้นที่เสี่ยง และใช้ระบบเหยื่อปลวกหรือสารควบคุมแบบเฉพาะเจาะจง