ปลวกคอปโตเทอร์เมส เซอวิคนาตัส (Rubber termite):
ศัตรูเงียบแห่งสวนยางและต้นไม้เศรษฐกิจ

หากพูดถึงศัตรูร้ายที่คอยกัดกินและทำลายต้นไม้เศรษฐกิจแบบเงียบ ๆ หนึ่งในนั้นต้องมีชื่อ ปลวกคอปโตเทอร์เมส เซอวิคนาตัส (Coptotermes curvignathus) หรือที่รู้จักกันในชื่อ Rubber termite

แม้จะตัวเล็ก แต่ปลวกสายพันธุ์นี้คือ "มืออาชีพ" ในการกัดกินลำต้นจากภายใน ทำลายจนต้นไม้ยืนต้นตายได้ภายในเวลาไม่นาน!

ทำความรู้จัก Rubber termite ให้ลึกขึ้น

• ชื่อสามัญ: Rubber termite
• ชื่อวิทยาศาสตร์:Coptotermes curvignathus
• วงศ์: Rhinotermitidae
• อันดับ: Blattodea

ปลวกสายพันธุ์นี้ถือว่าเป็น ปลวก Coptotermes ที่ใหญ่ที่สุดในเอเชีย จุดเด่นคือหัวมีช่องเปิด (fontanelle) ที่สามารถปล่อยของเหลวสีขาวเพื่อป้องกันตัวจากศัตรู เช่น มด ของเหลวนี้ถูกเก็บไว้ในต่อมพิเศษในช่องท้อง จนทำให้ท้องดูมีสีขาวเด่นชัด

ปลวกทหารมีหัวสีเหลือง รูปไข่ และขากรรไกร (mandible) ที่ยาวและโค้งมากกว่าสายพันธุ์อื่น ช่วยให้ป้องกันรังได้อย่างมีประสิทธิภาพ

วงจรชีวิต: ยาวนานและขยายตัวรวดเร็ว

ปลวกคอปโตเทอร์เมส เซอวิคนาตัส มีการเจริญเติบโตแบบ complete metamorphosis
ไข่: ตัวเมียวางไข่ครั้งแรก 15–30 ฟอง และสามารถวางได้มากถึง 1,000 ฟอง ระยะฟัก 2–4 สัปดาห์
ตัวอ่อน: สีขาว ลักษณะคล้ายตัวเต็มวัย แต่ยังไม่มีปีก เติบโตทีละน้อย
ตัวเต็มวัย: อายุขัยประมาณ 4 ปี ส่วนราชินีสามารถอยู่ได้ถึง 20 ปี หรือมากกว่านั้น

เมนูโปรดและวิธีทำลาย

Rubber termite กินเนื้อไม้สด ไม้ชื้น ไม้เน่าเปื่อย รวมถึงกระดาษ และวัสดุที่มีเซลลูโลส โดยเฉพาะ ต้นยางพารา ปาล์มน้ำมัน มะพร้าว ทำให้สวนยางและสวนปาล์มเสียหายหนัก

มักพบร่องรอยเป็นชั้นดินหรือทางเดินดินที่ลำต้นภายนอก ซึ่งอาจก่อตัวเป็นหย่อมหรือโอบรอบต้น หากลอกเปลือกหรือขูดดินออก จะเห็นรูพรุนและเนื้อไม้ถูกกัดกินจนบาง

แหล่งอาศัย: กินเงียบในทุกพื้นที่

เป็นปลวกใต้ดิน (subterranean termite) ทำรังลึกในดิน จากนั้นสร้างอุโมงค์ขึ้นมาหาอาหาร พบบ่อยในพื้นที่เกษตรกรรม เช่น สวนยาง ป่าพรุ ป่าเต็งรัง และแม้แต่พื้นที่สวนในเมือง

พฤติกรรมสังคมสุดซับซ้อน

• วรรณะงาน (worker): หาอาหาร ซ่อมรัง เลี้ยงดูตัวอ่อน และป้อนอาหารให้วรรณะอื่น ๆ
• วรรณะทหาร (soldier): หัวใหญ่ ขากรรไกรยาว ป้องกันรัง ไม่สามารถกินเองได้ ต้องอาศัยปลวกงานป้อนอาหาร
• วรรณะสืบพันธุ์: ราชาและราชินีปลวก ราชินีสามารถขยายท้องขนาดใหญ่เพื่อเพิ่มการผลิตไข่

การกระจาย: ปัญหากว้างไกลทั่วเอเชีย

Rubber termite พบมากในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยเฉพาะในประเทศไทย อินโดจีน และประเทศเพื่อนบ้าน ถือเป็น ศัตรูสำคัญของภาคเกษตรกรรม ที่สร้างความเสียหายเป็นมูลค่ามหาศาล

สรุป

ปลวกคอปโตเทอร์เมส เซอวิคนาตัส อาจจะตัวเล็ก แต่ความเสียหายมหาศาล ทั้งโครงสร้างบ้าน สวนยาง และพืชเศรษฐกิจ การควบคุมปลวกด้วยมาตรการป้องกัน การสำรวจสภาพต้นไม้ และการจัดการดินรอบสวนอย่างสม่ำเสมอ คือกุญแจสำคัญที่จะหยุด "ผู้ทำลายเงียบ" ตัวนี้ได้