มอดหนวดยาว (Flat Grain Beetle) นักซ่อนตัวในโกดังข้าว | รู้จักวงจรชีวิต วิธีป้องกัน
มอดหนวดยาว (Flat Grain Beetle): จอมซ่อนตัวในโกดังธัญพืช
ถ้าพูดถึงแมลงศัตรูพืชที่ "แบน" และ "ซ่อนตัวเก่ง" ชนิดที่คนไม่ทันสังเกต ต้องยกให้ มอดหนวดยาว (Flat grain beetle) หรือ Cryptolestes pusillus เจ้าตัวนี้เป็นนักโจมตีเงียบในโกดังข้าวและโรงเก็บธัญพืชทั่วโลก โดยเฉพาะในประเทศเขตร้อน
ทำความรู้จักมอดหนวดยาว
- ชื่อสามัญ: Flat grain beetle
- ชื่อวิทยาศาสตร์:Cryptolestes pusillus
- วงศ์: Laemophloeidae
- อันดับ: Coleoptera
ตัวเต็มวัยมีขนาดเล็กมาก เพียง 1.5–2.5 มม. ลำตัวแบนรี สีน้ำตาลแดง หัวรวมกับอกยาวเกือบครึ่งหนึ่งของลำตัว ที่เด่นที่สุดคือ หนวดยาวเรียวยาวคล้ายลูกปัด ซึ่งเป็นจุดเด่นให้จำแนกได้ง่าย
ส่วนปีกคู่หน้ามีร่องตื้น ๆ ตามแนวปีก และมีขนสั้น ๆ ปกคลุมทั่วตัว ช่วยให้เคลื่อนตัวตามรอยแคบได้ดี ขาสีน้ำตาลปนแดง แข็งแรง พร้อมบุกโจมตีเมล็ดข้าวในโกดังทุกเมื่อ
วงจรชีวิต: สั้นแต่รอดเก่ง
มอดหนวดยาวมีการเจริญเติบโตแบบ Complete metamorphosis หรือการเปลี่ยนแปลงสมบูรณ์
ระยะไข่: ตัวเมียวางไข่ได้มากถึง 200 ฟอง ไข่สีขาวขุ่น ลักษณะเรียวยาว
ตัวอ่อน: ฟักออกมาแล้วจะเจาะกินส่วนจุดงอก (germ) ของเมล็ด
ดักแด้: จะเข้าดักแด้ภายในเมล็ด เมื่ออุณหภูมิและความชื้นเหมาะสม
ตัวเต็มวัย: ระยะพัฒนาเต็มวงจรใช้เวลาเพียง 23 วัน ในสภาพอุณหภูมิ 30–33°C และความชื้นสัมพัทธ์ 80–90% พวกมันจะเจริญเติบโตได้ดีที่สุด แต่ไม่ทนต่อความชื้นต่ำ (ต่ำกว่า 50% จะมีอัตราตายสูง)
เมนูโปรดและวิธีทำลาย
มอดหนวดยาวสามารถโจมตีธัญพืชได้หลากหลาย เช่น ข้าวสาร ข้าวสาลี ถั่ว โกโก้ ข้าวโพด ข้าวฟ่าง ข้าวบาร์เลย์ มะพร้าว ฝ้าย ลูกจันทน์เทศ เมล็ดทานตะวัน และอื่น ๆ อีกมากมาย
ต่างจากมอดบางชนิด มอดหนวดยาวสามารถทำลายข้าวสารเมล็ดดีได้โดยตรง ไม่จำเป็นต้องรอให้เมล็ดแตกหรือเสียหายก่อน ระยะตัวอ่อนจะกัดกินอยู่ภายในเมล็ด และจะเข้าดักแด้ภายใน ทำให้เมล็ดเสียหายหนัก
การกระจาย: พบได้ทั่วโลก โดยเฉพาะเขตร้อน
พบทั่วไปในแถบร้อน เช่น สหรัฐอเมริกา อินเดีย รวมถึงประเทศในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ มักระบาดในโกดังเก็บเมล็ดพืชที่มีความชื้นสูง
วิธีการป้องกันและควบคุม
✅ ทำความสะอาดพื้นโกดังและซอกมุมต่าง ๆ อย่างสม่ำเสมอ
✅ ลดความชื้นในเมล็ดพืชให้ต่ำกว่า 50% จะช่วยลดอัตรารอดและการแพร่ขยาย
✅ ใช้อุณหภูมิสูงหรือเย็นจัด เพื่อหยุดการเจริญเติบโตและกำจัดแมลงบางระยะ
✅ อบแก๊ส (Fumigation) ก่อนนำวัตถุดิบเข้าเก็บ และก่อนส่งออกหรือต้องการกำจัดสินค้า Reject
✅ หลีกเลี่ยงการเก็บเมล็ดพืชนานเกินไป เพื่อป้องกันการสะสมของประชากรแมลง
✅ ใช้กับดักฟีโรโมน (Pheromone trap) เพื่อตรวจสอบและควบคุมจำนวนประชากรตัวเต็มวัย
สรุป
แม้จะมีขนาดเล็กและดูไม่อันตราย แต่ มอดหนวดยาว คือ "นักทำลายลับ" ที่สามารถลดคุณภาพธัญพืชและทำให้มูลค่าสินค้าตกลงอย่างมาก การป้องกันด้วยการควบคุมความชื้น การทำความสะอาด และการตรวจสอบสต๊อกสินค้าอย่างต่อเนื่องจึงเป็นสิ่งจำเป็น-2.jpg)
FAQ : 3 คำถามยอดฮิต ของ มอดหนวดยาว (Flat Grain Beetle, Cryptolestes pusillus)
คำถามที่ 1 แยก “มอดหนวดยาว” ออกจากมอดโกดังยอดฮิตตัวอื่นยังไงเร็ว ๆ?
- หนวด: มอดหนวดยาว มีหนวดยาวเรียว “เกือบครึ่งลำตัว” แบบลูกปัดต่อกัน; มอดฟันเลื่อย (Oryzaephilus) ขอบอกมี “ฟันเลื่อย” ชัดเจน; มอดธัญพืชต่างประเทศ (Ahasverus advena) มีปุ่มคล้าย “เขา” เล็ก ๆ ใกล้ตา
- ทรงตัว: มอดหนวดยาว ลำตัว “แบนมาก–ยืดรี” สีน้ำตาลแดง ขนาดจิ๋ว 1.5–2.5 มม.
- พฤติกรรมทำลาย: มอดหนวดยาว ทำลาย “เมล็ดสมบูรณ์” ได้เลย (ไม่ต้องรอให้แตก/ช้ำก่อน) และมักเข้าดักแด้ “ในเมล็ด”
คำถามที่ 2 โกดังต้องตั้ง “อุณหภูมิ–ความชื้น” เท่าไรถึงหักวงจรได้จริง?
- โตไวสุดที่ 30–33 °C และ RH 80–90% → ต้อง “ตัดความชื้น” ลงให้เหลือ RH ≤ 50% (เป้าหมายดีที่ 45–50%)
- ความชื้นเมล็ด (MC) แนะนำ: ข้าว/ธัญพืช ≤ 12–13% ก่อนเข้าเก็บ
- จัดการเสริม: ถ่ายเทอากาศ, ยกพาเลตพ้นพื้น, ปิดช่องความชื้นแฝง (พื้น–ผนัง–ประตู), ตรวจจุดเสี่ยงเครื่องเป่า/ท่อส่งที่เกิดคอนเดนเสท
คำถามที่ 3 เจอการระบาดแล้ว “จบงาน” แบบมืออาชีพโดยไม่พึ่งสารก่อน ทำยังไง? เมื่อไรค่อยฟูมิเกต?
ภายใน 24–72 ชม.
- กักกันล็อตปนเปื้อน แยกกองทันที (ห้ามคลุกกลับ)
- ความร้อน/ความเย็น: อบ 55–60 °C นาน 30–60 นาที หรือ แช่แข็ง ≤ −18 °C นาน 48–72 ชม. (ทดสอบคุณภาพสินค้าก่อน)
- ทำความสะอาดเข้ม: ดูดฝุ่น–เศษเมล็ดใต้พาเลต/มุมเสา, ล้างราง/สกรูลำเลียง
- มอนิเตอร์ต่อเนื่อง: วาง กับดักฟีโรโมน/แสง รอบรับวัตถุดิบ–ประตู–ห้องแพ็ก เพื่อตัดวงจรวางไข่
- ระบบสต๊อก: ใช้ FIFO/FEFO, ลดเวลาพักกอง, เก็บที่ RH เป้า
ฟูมิเกตเมื่อ พบหลายจุด/หลายล็อต, ต้องเก็บยาว, หรือแมลง “ซ่อนลึกในมวลสินค้า” ที่ความร้อน/เย็นเข้าถึงยาก → ให้ผู้เชี่ยวชาญดำเนินการ อบแก๊ส ควบคู่กับการแก้สาเหตุ (ความชื้น–สุขลักษณะ–แพ็ก) ไม่เช่นนั้นจะระบาดซ้ำเร็วมาก
สูตรกันพลาด: ลด RH & MC ให้ถูก → ทำความสะอาดเข้ม → มอนิเตอร์ด้วยกับดัก → ใช้ร้อน/เย็นก่อนสาร → ฟูมิเกตเฉพาะจำเป็น.
