มอดสยาม (Siamese Grain Beetle) ภัยเงียบในโกดังข้าว | รู้จักลักษณะและวิธีป้องกัน
มอดสยาม (Siamese Grain Beetle): ผู้เก็บเศษเมล็ดในเงามืด
เมื่อพูดถึงแมลงศัตรูในโกดังข้าวหรือพืชตระกูลถั่ว ชื่อของ มอดสยาม (Siamese grain beetle) หรือ Lophocateres pusillus อาจไม่ดังเท่าพวกด้วงงวงข้าวหรือมอดแป้ง แต่แท้จริงแล้ว มอดสยามคือ "นักเก็บเศษ" ที่แอบซ่อนตัวและทำลายผลิตภัณฑ์อย่างเงียบงัน
รู้จักมอดสยามให้ลึกขึ้น
- ชื่อสามัญ: Siamese grain beetle
- ชื่อวิทยาศาสตร์:Lophocateres pusillus
- วงศ์: Anobiidae
- อันดับ: Coleoptera
ตัวเต็มวัยมีขนาดประมาณ 2–3 มม. ลำตัวแบน ทรงโค้งนูน สีน้ำตาลแดง บริเวณอกคล้ายมี "ไหล่ยก" และปีกคู่หน้ามีร่องยาวเรียงเป็นระเบียบจนดูเหมือนลายเส้นศิลป์ พวกมันยังมีหนวดแบบกระบอง (clavate) ขาสีน้ำตาลแดง แข็งแรงเหมาะกับการเดินบนพื้นกองธัญพืช
วงจรชีวิต: ชีวิตสั้นแต่แอบซ่อน
มอดสยามมีการพัฒนาแบบ Complete metamorphosis หรือการเจริญเติบโตสมบูรณ์แบบ
ไข่: 7–10 วัน ลักษณะเรียวยาวคล้ายผลกล้วยหอม สีขาว ตัวเมียวางไข่ได้ราว 100 ฟอง
ตัวอ่อน: 25–45 วัน หนอนสีขาว ลำตัวแบน เน้นทำลายส่วนแป้งและจุดงอกของเมล็ด
ดักแด้: 3–7 วัน
ตัวเต็มวัย: รวมระยะเวลาทั้งหมดราว 49–53 วัน
เมนูโปรดและวิธีทำลาย
มอดสยามชอบทำลายพืชตระกูลถั่ว ข้าว ข้าวโพด งา มักกะโรนี เดือย มันสำปะหลัง เมล็ดฝ้าย และผลิตภัณฑ์แห้งอื่น ๆ
ที่น่าสนใจคือ มอดสยามไม่สามารถเจาะทำลายเมล็ดที่สมบูรณ์เองได้ แต่จะรอ "โอกาสทอง" จากเมล็ดที่ถูกทำลายโดยแมลงชนิดอื่น หรือเมล็ดที่แตก หัก หรือเสียหาย พวกมันจะเข้าไปกัดกินส่วนแป้งและจุดงอก (germ) ของเมล็ด ทำให้เมล็ดสูญเสียคุณค่าทางโภชนาการ และกลายเป็นเมล็ดเสื่อมสภาพ
การกระจาย: แพร่ไปรวดเร็วในเขตร้อนชื้น
ด้วยความทนทานต่อความแห้งและสภาพแวดล้อมเขตร้อน มอดสยามจึงแพร่กระจายได้ง่าย โดยเฉพาะในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
วิธีป้องกันและควบคุม
✅ ทำความสะอาดพื้นอาคาร โกดัง และซอกมุมต่าง ๆ สม่ำเสมอ
✅ ลดความชื้นในเมล็ดพืชก่อนการเก็บรักษา
✅ ควบคุมอุณหภูมิ ใช้ความร้อนหรือความเย็นจัดเพื่อหยุดการเจริญเติบโต
✅ อบแก๊ส (Fumigation) วัตถุดิบก่อนเข้าเก็บและก่อนจำหน่าย เพื่อลดการแพร่พันธุ์
✅ หลีกเลี่ยงการเก็บวัตถุดิบไว้นานเกินไป เพราะจะกลายเป็นแหล่งเพาะพันธุ์แมลง
✅ ใช้กับดักฟีโรโมน (Pheromone trap) เพื่อจับตัวเต็มวัยและติดตามการแพร่ระบาด
สรุป
แม้จะไม่ได้เป็น "นักทำลายแนวหน้า" อย่างด้วงงวงข้าว แต่มอดสยามคือตัวช่วยทำลาย "เศษซาก" ให้หมดจด แต่ในแง่ธุรกิจเกษตรและโกดังเก็บสินค้า ถือว่าเป็นภัยเงียบที่ต้องระวัง เพราะสามารถทำให้เมล็ดเสื่อมสภาพ สูญเสียคุณค่า และขายไม่ได้ราคา
หากต้องการคงคุณภาพวัตถุดิบและป้องกันความเสียหาย การควบคุมแมลงอย่างรอบด้านคือหัวใจสำคัญ!-2.jpg)
FAQ — 3 คำถามยอดฮิต ของ มอดสยาม (Lophocateres pusillus)
คำถามที่ 1 แยก “มอดสยาม” ออกจากมอดคลังสินค้าอื่น ๆ แบบไว ๆ ทำยังไง?
ดู 4 จุดนี้พอ:
- ขนาด/ทรง: เล็ก 2–3 มม. ลำตัว แบน โค้งนูน สีน้ำตาลแดง มี “ไหล่ยก” ที่อก (pronotum)
- ปีกหน้า: มี ร่องตามยาวสม่ำเสมอ ชัดเจน
- หนวด: แบบ กระบอง (clavate) ปลายโป่ง
- พฤติกรรม/อาหาร: ชอบ “เมล็ดแตก–ชำรุด” มากกว่าเมล็ดสมบูรณ์ (เป็น secondary pest)
คำถามที่ 2 เจอมอดสยามในคลัง ต้องทิ้งทั้งล็อตไหม—ควรจัดการภายใน 24 ชม. อย่างไร?
ทำเป็นขั้น ๆ แทนการทิ้งรวดเดียว:
1) กักกันล็อตเสี่ยง: แยกพาเลท/โซนทันที → ตักตัวอย่าง 1–2 กก. ร่อนบนถาดสีอ่อน ตรวจเมล็ดแตก/ตัวแมลง2) ทำความสะอาดลึก: ใต้แท่น–มุมเสา–รอยต่อพื้นผนัง (เศษเมล็ด = แหล่งเพาะ)
3) ลดเงื่อนไขการระบาด: ความชื้นเมล็ดเพื่อเก็บยาว ≤12%, อุณหภูมิคลัง <20°C หากทำได้
4) ช็อกอุณหภูมิสินค้า (เลือกอย่างใดอย่างหนึ่งที่เหมาะกับสินค้า)
- ร้อน: แกนสินค้า 55–60°C ≥ 60 นาที
- เย็น: ≤ –18°C ≥ 72 ชม. (ล็อตย่อย/สินค้าทนเย็น)
6) ติดตามผล: วาง กับดักฟีโรโมน รายทางเดิน/จุดเสี่ยง บันทึกตัวจับรายสัปดาห์ → ถ้าพุ่งขึ้น ให้ทำความสะอาดลึก + พ่นเฉพาะจุดเพิ่ม
คำถามที่ 3 มอดสยามกัดคนไหม? เสี่ยงต่อความปลอดภัยอาหารแค่ไหน และกันซ้ำยังไง?
1) ไม่กัดคน และไม่ใช่พาหะโรคสำคัญ แต่เป็นตัวชี้ว่า ระบบเก็บรักษามีเมล็ดแตก/ชื้น/สกปรก → เสี่ยงปนเปื้อนเศษหนอน มูล กลิ่นเหม็นอับ และ เชื้อราตามมา ทำให้สินค้าคุณภาพตก/ถูกปฏิเสธได้2) กันซ้ำแบบยั่งยืน (IPM):
- QA รับเข้าเข้มงวด (คัดเมล็ดแตก, ตรวจจุลินทรีย์/ความชื้น)
- FIFO/FEFO ลดการค้างสต็อก
- ใช้ บรรจุภัณฑ์ปิดสนิท ซีมแน่น ลดเศษเมล็ดหล่น
- ล้าง/ดูดฝุ่นรายวัน โซนผลิต–เก็บ, เน้นจุดอับ
- เกณฑ์แจ้งเตือนกับดัก (เช่น ≥5 ตัว/กับดัก/สัปดาห์) = ทำความสะอาดลึก + ตรวจความชื้น + พ่นเฉพาะจุดทันที
คีย์เวิร์ดจำง่าย: เมล็ดสมบูรณ์ = ปลอดมอดสยาม | RH/ชื้นต่ำ | เย็นลง–สะอาดขึ้น–หมุนสต็อกไว.
