ด้วงถั่วเขียว (Cowpea Weevil)

ภัยเงียบในโกดังถั่ว ที่ทำลายคุณภาพตั้งแต่เมล็ดแรก

ถ้าคุณประกอบธุรกิจเกี่ยวกับถั่ว ไม่ว่าจะเป็นถั่วเขียว ถั่วดำ ถั่วแดง หรือถั่วฝักยาว… หนึ่งในศัตรูตัวจิ๋วที่คุณไม่ควรมองข้ามก็คือ “ด้วงถั่วเขียว” หรือ Cowpea Weevil (Callosobruchus maculatus). แมลงตัวเล็กที่เจาะกินเมล็ดจากด้านใน ทำให้ผลผลิตเสียหาย เสื่อมคุณภาพ และไม่สามารถจำหน่ายได้!

แม้จะมีขนาดเพียงไม่กี่มิลลิเมตร แต่ถ้าปล่อยให้แพร่พันธุ์ในโกดังเพียงไม่กี่รอบวงจร คุณอาจต้องทิ้งถั่วเป็นกระสอบๆ เลยทีเดียว

ทำความรู้จักด้วงถั่วเขียว (Callosobruchus maculatus)

• ชื่อสามัญ: Cowpea weevil
• ชื่อวิทยาศาสตร์:Callosobruchus maculatus (Fabricius)
• วงศ์: Chrysomelidae
• อันดับ: Coleoptera

ลักษณะทางกายภาพ:

• ขนาดลำตัว 3.0 – 4.5 มม. ลำตัวแคบเรียว สีออกน้ำตาล
• ปีกหน้าแบบแข็ง (Elytra) สั้น ไม่คลุมลำตัวทั้งหมด มีลวดลายจุดและแถบเข้ม
• ปีกหลังใสแบบ membrane ช่วยให้บินได้ดี
• หนวดแบบกึ่งฟันเลื่อย (subserrate)
• ขาหลังยาว ใช้สำหรับการเคลื่อนที่อย่างคล่องแคล่ว
• ลำตัวมีขนปกคลุม ทำให้ดูนวล

วงจรชีวิตของด้วงถั่วเขียว: สั้น แต่แพร่เร็ว

ด้วงชนิดนี้เจริญเติบโตแบบ Complete Metamorphosis หรือการแปลงร่างสมบูรณ์ ซึ่งใช้เวลาเพียง 3–4 สัปดาห์ต่อรอบชีวิต

• ระยะไข่ (3–6 วัน): ตัวเมียวางไข่ 40–100 ฟองต่อชีวิต ติดบนผิวเมล็ดที่เรียบ
• ระยะตัวอ่อน (13–20 วัน): หนอนเจาะเข้าไปภายในเมล็ด กัดกินจนกลวง
• ระยะดักแด้ (3–7 วัน): อยู่ภายในเมล็ด
• ระยะตัวเต็มวัย (3–10 วัน): บินออกมาผสมพันธุ์และวางไข่ต่อทันที

หนึ่งในจุดแข็งของแมลงชนิดนี้คือ สามารถขยายประชากรได้เร็วมากในพื้นที่เก็บถั่วที่ไม่มีระบบควบคุมแมลง

แหล่งอาหารของด้วงถั่วเขียว

• เมล็ดถั่วแทบทุกชนิด: ถั่วเขียว, ถั่วดำ, ถั่วพุ่ม, ถั่วแดง, ถั่วฝักยาว ฯลฯ
• ยกเว้นถั่วเหลือง ซึ่งมีความแข็งแรงและองค์ประกอบไม่เหมาะสมสำหรับการเจริญเติบโต

ลักษณะการทำลายที่ต้องระวัง

• ตัวอ่อนกัดกิน จากด้านในเมล็ด ทำให้เนื้อถั่วกลวง
• เมล็ดเสียหายจากภายใน ไม่สามารถเห็นด้วยตาเปล่าในช่วงแรก
• เมื่อเป็นตัวเต็มวัย จะเจาะเปลือกเมล็ดออกมา ทิ้งรอยเป็น “รูเล็กๆ”
• ส่งผลให้ น้ำหนักลดลง คุณภาพถั่วเสื่อม และเกิดเชื้อราได้ง่าย

การแพร่กระจาย

พบแพร่ระบาดทั่วไปใน เขตร้อนและกึ่งร้อน ทั่วโลก โดยเฉพาะในประเทศแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เช่น ไทย, อินเดีย, เวียดนาม

วิธีป้องกันและควบคุมด้วงถั่วเขียว

✅ 1. การจัดการสถานที่จัดเก็บ

• ทำความสะอาดพื้นที่โกดังอย่างสม่ำเสมอ
• กำจัดเศษเมล็ดถั่วตกค้าง ที่อาจกลายเป็นแหล่งเพาะพันธุ์

✅ 2. การควบคุมอุณหภูมิ

• ใช้ความร้อนหรือเย็นจัด เพื่อหยุดการเจริญเติบโตของแมลง
• เหมาะกับการจัดเก็บในถังปิด หรือห้องควบคุมอุณหภูมิ

✅ 3. การอบแก๊ส (Fumigation)

• อบก๊าซในถั่วที่ต้องจัดเก็บระยะยาว หรือถั่วที่เตรียมส่งออก
• ป้องกันการฟักตัวของไข่และตัวอ่อนที่มองไม่เห็นด้วยตาเปล่า

✅ 4. การใช้กับดักฟีโรโมน (Pheromone Traps)

• ใช้ดักจับตัวเต็มวัยเพื่อลดการวางไข่
• เป็นเครื่องมือ monitor การระบาด ได้อย่างมีประสิทธิภาพ

บทสรุป

แม้จะมีอายุไขสั้นเพียงไม่กี่วัน แต่ ด้วงถั่วเขียว คือศัตรูตัวร้ายในโกดังถั่ว เพราะมันทำลายผลผลิตจากภายในอย่างแนบเนียน และแพร่พันธุ์ได้เร็ว การป้องกันที่ดีควรเริ่มตั้งแต่ขั้นตอนการจัดเก็บ ทำความสะอาด และควบคุมอุณหภูมิ — เพราะเพียงปล่อยให้หลุดลอดมาได้ไม่กี่ตัว อาจกลายเป็นการสูญเสียทั้งล็อตอย่างน่าเสียดาย