ด้วงงวงข้าวสาลี (Granary Weevil)

แมลงร้ายในโกดังเมล็ดพืชที่คุณไม่ควรมองข้าม!

ในโลกของศัตรูพืชที่คุกคามเมล็ดธัญพืช “ด้วงงวงข้าวสาลี” (Granary Weevil – Sitophilus granarius) คือหนึ่งในตัวร้ายที่สร้างความเสียหายมหาศาลในโรงเก็บและคลังสินค้า โดยเฉพาะสถานที่เก็บข้าวสาลี ข้าวบาร์เลย์ ข้าวโพด และธัญพืชอื่น ๆ หากไม่ควบคุมให้ดี อาจต้องทิ้งสินค้าทั้งล็อตเลยทีเดียว!

รู้จักตัวการ: ลักษณะเด่นของด้วงงวงข้าวสาลี

• ขนาดตัวเต็มวัยเล็กเพียง 2.5 - 5.0 มิลลิเมตร
• ลำตัวสีน้ำตาลเข้มถึงดำ มี ขนสั้นๆ สีเหลืองปกคลุม ดูเงาวาว
• งวงยาวยื่นออกจากหัว ซึ่งเป็นเอกลักษณ์สำคัญ ใช้ในการเจาะเมล็ดเพื่อวางไข่
• หนวดแบบหักข้อศอก (geniculate) ปีกคู่หน้ามีร่องยาว มองผ่านแว่นขยายจะเห็นได้ชัด

แม้จะบินไม่ได้ (ต่างจากญาติอย่าง S. oryzae) แต่การเกาะและการเคลื่อนที่ของมันก็เพียงพอจะกระจายตัวไปทั่วโกดังได้รวดเร็ว

วงจรชีวิต: สั้นแต่ร้ายแรง

ด้วงชนิดนี้มีการเจริญเติบโตแบบ สมบูรณ์ (Complete metamorphosis)
โดยวงจรตั้งแต่ไข่ถึงตัวเต็มวัยใช้เวลาเพียง 30-45 วัน เท่านั้น!

• ไข่: วางในเมล็ดโดยตรง วันละหลายสิบฟอง รวมกว่า 300–400 ฟอง ตลอดชีวิต
• ตัวอ่อน: สีขาว ขาสั้น ตัวป้อม ซ่อนตัวและกัดกินอยู่ภายในเมล็ดนาน 20–30 วัน
• ดักแด้: อยู่ในโพรงเดิม รอเวลาเพียง 3–7 วันเพื่อกลายเป็นตัวเต็มวัย
• ตัวเต็มวัย: มีอายุเฉลี่ย 1–8 เดือน และพร้อมขยายพันธุ์อย่างต่อเนื่อง

ผลกระทบที่ต้องระวัง

สิ่งที่น่ากลัวไม่ใช่แค่จำนวนที่เพิ่มไว แต่คือ “การทำลายจากภายใน”

• ตัวอ่อนแอบกัดกินเนื้อเมล็ดจนเป็นโพรง
• เมื่อโตเต็มวัยจะเจาะออกมา ทิ้งไว้เพียงเปลือกเมล็ด
• เมล็ดที่ถูกทำลายจะ สูญเสียคุณค่า และไม่สามารถนำไปบริโภคหรือเพาะปลูกต่อได้

ในบางโกดังที่ไม่ได้ควบคุมอย่างดี เมล็ดที่เหลือใช้ได้แทบไม่ถึง 50% เลยครับ!

การกระจายตัว

แม้จะพบได้ทั่วโลก แต่ ด้วงงวงข้าวสาลีมีจุดอ่อนสำคัญ คือมักเจริญเติบโตได้เฉพาะ ในโกดังปิด ไม่ค่อยพบในไร่นาหรือกลางแจ้ง ทำให้การควบคุมจึงมุ่งเน้นในระบบจัดเก็บและกระบวนการหลังการเก็บเกี่ยว

วิธีป้องกันและควบคุมที่ได้ผล

✅ มาตรการป้องกันพื้นฐาน:

• ทำความสะอาดโกดังอย่างสม่ำเสมอ โดยเฉพาะมุมอับและใต้เครื่องจักร
• ลดความชื้นในธัญพืชก่อนจัดเก็บ (ไม่เกิน 12%)
• หมั่นตรวจอุณหภูมิและใช้ความร้อนหรือความเย็นสุดขั้วควบคุมแมลง

✅ มาตรการขั้นสูง:

• Fumigation ด้วยก๊าซฆ่าแมลงในวัตถุดิบก่อนเก็บและในสินค้า reject
• ติดตั้ง กับดักฟีโรโมน (Pheromone traps) เพื่อตรวจจับการระบาดของตัวเต็มวัย
• หมุนเวียนวัตถุดิบ หลีกเลี่ยงการเก็บไว้นานจนเกินไป

บทสรุป

ด้วงงวงข้าวสาลีอาจเป็นแมลงขนาดเล็กที่เรามองไม่เห็นด้วยตาเปล่าในระยะแรก แต่เมื่อรู้ตัวอีกที ธัญพืชในโกดังอาจเหลือแต่เปลือกเปล่า หากคุณทำงานในภาคเกษตร โรงสี โรงแป้ง หรือโรงงานผลิตอาหาร อย่าละเลยการตรวจสอบศัตรูตัวจิ๋วชนิดนี้เด็ดขาด!