ด้วงขาโต (Tamarind Seed Beetle)

แมลงศัตรูร้ายในเมล็ดมะขามและพืชตระกูลถั่วแห้ง

ด้วงขาโต หรือ Tamarind Seed Beetle (Caryedon serratus) เป็นแมลงปีกแข็งในวงศ์ Bruchidae ที่สร้างความเสียหายโดยตรงต่อเมล็ดพันธุ์ โดยเฉพาะ เมล็ดมะขามหวาน–เปรี้ยว และถั่วลิสง ทั้งในระยะก่อนเก็บเกี่ยวและระหว่างการเก็บรักษา ตัวอ่อนของด้วงขาโตเจาะเข้าไปกัดกินเนื้อเมล็ดจากภายใน ส่งผลต่อคุณภาพและมูลค่าของผลผลิตทางการเกษตรอย่างชัดเจน

ข้อมูลพื้นฐาน

• ชื่อสามัญ: Tamarind Seed Beetle
• ชื่อวิทยาศาสตร์: Caryedon serratus (Olivier)
• วงศ์: Bruchidae
• อันดับ: Coleoptera

ลักษณะทางสัณฐานวิทยา

ขนาดลำตัว: 5.0 – 8.0 มิลลิเมตร
หนวด: แบบกึ่งฟันเลื่อย (subserrate)
ปีก:

• ปีกคู่หน้าแข็ง (elytra) มีขนปกคลุม
• ปีกคู่หลังบางใส (membrane)

ปาก: แบบกัดกิน (chewing type)
ขา: เด่นชัดตรงขาคู่ที่ 3 (ขาหลัง) โดย ปล้อง femur ขนาดใหญ่ มีขอบด้านในเป็นฟันเลื่อย และ tibia โค้งงอ— เป็นลักษณะเฉพาะที่ใช้แยกจำแนกจากด้วงชนิดอื่นได้ง่าย

วงจรชีวิตของด้วงขาโต

ด้วงขาโตเจริญเติบโตแบบสมบูรณ์ (Complete Metamorphosis) ผ่าน 4 ระยะ ได้แก่:

• วางไข่เดี่ยวบนผิวเมล็ดพืช
• ใช้เวลาในการฟัก 5–6 วัน

• ใช้เวลา 21 วัน
• เจาะเมล็ดลงไปกัดกินภายใน

• ใช้เวลา 20–25 วัน
• หนอนเจาะออกจากเมล็ดเพื่อเข้าดักแด้ภายนอก พร้อมสร้างปลอกดักแด้ (cocoon)

• อายุเฉลี่ยประมาณ 6 เดือน
• วงจรชีวิตรวมใช้เวลา 47–68 วัน

พืชอาหารและลักษณะการทำลาย

พืชที่ด้วงขาโตเข้าทำลาย:

• มะขามหวาน
• มะขามเปรี้ยว
• เมล็ดคูณ
• เมล็ดกัลปพฤกษ์
• ถั่วลิสง

ลักษณะการทำลาย:

• ตัวอ่อนเจาะเมล็ดและกัดกินภายใน
• เหลือซากเป็นรูพรุน มูลแมลง และรอยปลอกดักแด้ในฝัก
• ผลผลิตมีคุณภาพต่ำ ไม่เหมาะสำหรับจำหน่ายหรือบริโภค
• มักเกิดในระยะก่อนเก็บเกี่ยว หรือระหว่างเก็บรักษาฝักมะขามที่ไม่แห้งสนิท

การแพร่กระจาย

• พบระบาดในเขตร้อนและเขตอบอุ่น
• มีรายงานการระบาดในหลายประเทศในเอเชีย แอฟริกา และอเมริกาใต้

วิธีการป้องกันและควบคุม

✅ การจัดการทางกายภาพ:

ควบคุมอุณหภูมิ: ใช้ความร้อนหรือความเย็นจัด เพื่อหยุดพัฒนาการหรือฆ่าแมลง
อบแก๊ส (Fumigation):

• ควรทำก่อนจัดเก็บวัตถุดิบ
• เหมาะกับผลิตผลที่รอ Reject เพื่อหยุดการแพร่พันธุ์

ลดเวลาเก็บ: ไม่ควรเก็บวัตถุดิบนานเกินไป เพื่อลดความเสี่ยงการสะสมแมลงในโรงเก็บ
กำจัดผลิตผลที่พบแมลง: แยกทำลาย ไม่ปะปนกับสินค้าปกติ

✅ การควบคุมโดยชีววิธีและการเฝ้าระวัง:

ใช้สถานีฟีโรโมน (Pheromone Trap):

• ดักจับตัวเต็มวัยเพศผู้
• ใช้เป็นเครื่องมือตรวจสอบการระบาดในโรงเก็บ

สรุป

ด้วงขาโต (Caryedon serratus) เป็นหนึ่งในแมลงศัตรูที่สำคัญต่อ “เมล็ดมะขาม” และ “พืชตระกูลถั่ว” ทั้งในขั้นตอนก่อนและหลังเก็บเกี่ยว แม้จะไม่ใช่แมลงที่สร้างความเสียหายรุนแรงแบบฉับพลัน แต่ความเสียหายทางคุณภาพที่เกิดจากการกัดกินของตัวอ่อน รวมถึงซากมูลและปลอกดักแด้ภายในฝักนั้น ส่งผลอย่างมีนัยสำคัญต่อความสะอาด ปลอดภัย และความเชื่อมั่นของผู้บริโภค

แนวทางการควบคุมที่ได้ผลต้องเป็นแบบ ผสมผสาน (IPM) โดยอาศัยการจัดการแปลง การจัดการหลังการเก็บเกี่ยว และการใช้ฟีโรโมนเฝ้าระวังร่วมกันอย่างต่อเนื่อง