ด้วงกาแฟ (Coffee Bean Weevil)

ภัยเงียบในผลผลิตกาแฟและพืชแห้งทางการเกษตร

ด้วงกาแฟ หรือ Coffee Bean Weevil (Araecerus fasciculatus) เป็นแมลงปีกแข็งขนาดเล็กที่สร้างความเสียหายให้กับผลิตผลทางการเกษตรทั้งในระยะเก็บเกี่ยวและหลังการเก็บเกี่ยว โดยเฉพาะ เมล็ดกาแฟ มันสำปะหลังแห้ง และผลิตภัณฑ์แห้งหลายชนิด เช่น สมุนไพร เครื่องเทศ หรือแป้งอาหาร

แมลงชนิดนี้พบได้ในหลายประเทศในเขตร้อนและกึ่งร้อน โดยเฉพาะในพื้นที่เพาะปลูกที่มีความชื้นสูงและการจัดการหลังเก็บเกี่ยวที่ไม่ดีพอ

ข้อมูลพื้นฐาน

• ชื่อสามัญ: Coffee Bean Weevil
• ชื่อวิทยาศาสตร์:Araecerus fasciculatus (De Geer)
• วงศ์: Anthribidae
• อันดับ: Coleoptera

ลักษณะทางสัณฐานวิทยา

• ขนาดลำตัว: 3.0–5.0 มม.
• สี: น้ำตาลอมเทา มีลายขนขาว–น้ำตาลเข้ม
• หนวด: แบบลูกตุ้ม (Capitate) ปลายหนวดโป่งใหญ่
• ปีกหน้า: แข็ง (Elytra) ปกคลุมลำตัว
• ปีกหลัง: เป็นเยื่อบางใส (membrane)
• ขา: แบบขาเดิน ปลายขาทุกคู่มีปล้องสีขาวเด่น
• ปาก: แบบกัดกิน (chewing type)
• ไข่: สีขาวเรียวยาว
• ตัวอ่อน: ทรงกระบอก สีเหลืองน้ำตาล ไม่มีขา

พฤติกรรมและชีววิทยา

• อาศัยอยู่ตามธรรมชาติบนต้นไม้ ใบไม้ เศษพืชผัก หรือในดินที่มีอินทรียวัตถุ
• ชอบวางไข่ในแหล่งที่มีความเปรี้ยว กลิ่นหมัก หรือผลแห้ง
• ไม่ใช่พาหะนำโรค แต่เป็นศัตรูสำคัญในการเก็บรักษาผลผลิต

วงจรชีวิตของด้วงกาแฟ

การพัฒนาแบบสมบูรณ์ (Complete Metamorphosis) ประกอบด้วย 4 ระยะ:

• วางไข่ได้ ~50 ฟอง/ตัวเมีย
• ใช้เวลาฟักประมาณ 3–5 วัน (ขึ้นอยู่กับอุณหภูมิและความชื้น)

• พัฒนาในเมล็ดกาแฟหรือพืชแห้ง
• เจริญเติบโตเร็วในสภาวะชื้น สูงกว่า 60% RH

• พัฒนาช้าในสภาวะชื้นต่ำ
• ใช้เวลา 29–57 วัน

• อายุยืน ~17 สัปดาห์
• วงจรชีวิตทั้งหมดประมาณ 46–66 วัน

แหล่งอาหารและลักษณะการทำลาย

พืชที่ด้วงกาแฟเข้าทำลาย:

• เมล็ดกาแฟ
• มันสำปะหลังแห้ง มันเทศ เผือก
• โกโก้ ขิง โสม กระเทียม
• เครื่องเทศ แป้งสาลี แป้งมัน ข้าวฟ่าง ฯลฯ

ลักษณะการทำลาย:

• ตัวหนอนกัดกินภายในเมล็ดหรือหัวแห้ง
• ทำให้เนื้อในกร่อน คุณภาพลดลง
• แม้จะทำลายไม่รุนแรง แต่ส่งผลเสียต่อ “คุณภาพ” และ “มูลค่าทางเศรษฐกิจ” โดยเฉพาะในสินค้าราคาสูงอย่างกาแฟ

การแพร่กระจาย

• มีถิ่นกำเนิดในอินเดีย
• ปัจจุบันพบในเขตร้อนชื้นและกึ่งร้อนชื้นทั่วโลก รวมถึงประเทศไทย
• พบมากในพื้นที่เพาะปลูกที่จัดการหลังเก็บเกี่ยวไม่ดี

วิธีการป้องกันและควบคุม

✅ กำจัดโดยวิธีทาง เขตกรรม:

• เก็บเกี่ยวเมล็ดกาแฟให้ตรงตามฤดูกาล
• กำจัดผลกาแฟสุก/แห้งที่ตกค้างบนต้นหรือพื้นดิน
• ตัดแต่งกิ่งเพื่อให้ทรงพุ่มโปร่ง อากาศถ่ายเท
• หลีกเลี่ยงการตากผลกาแฟบนพื้นดินหรือบริเวณแปลงปลูก

✅ ควบคุมโดย ชีววิธี:

• ใช้ เชื้อราบิวเวอร์เรีย บาสเซียน่า (Beauveria bassiana) ฉีดพ่นบนดินหรือพื้นแปลง
• ใช้พริกบดหรือสารสกัดพืชไล่แมลงโรยใต้ต้นกาแฟ
• ติด กับดักล่อแมลง ช่วยลดประชากรตัวเต็มวัย

หมายเหตุ: แมลงมักพักตัวในดินช่วงนอกฤดูผลผลิต ก่อนจะออกมาทำลายเมล็ดอีกครั้งในฤดูถัดไป

สรุป

แม้ “ด้วงกาแฟ” (Araecerus fasciculatus) จะไม่ใช่พาหะนำโรค แต่เป็นหนึ่งในแมลงที่สร้างความเสียหายด้านคุณภาพต่อผลิตผลแห้งที่มีมูลค่าสูง เช่น กาแฟ โกโก้ และสมุนไพรแห้ง การควบคุมจึงควรเน้น วิธีผสมผสาน ทั้งทางกายภาพ เขตกรรม และชีววิธี เพื่อรักษาคุณภาพผลผลิตและลดการสูญเสียหลังเก็บเกี่ยว