มวนหล่า (Rice Black Bug)

Scotinophara coarctata – แมลงตัวจิ๋วผู้บ่อนทำลายนาข้าวจากใต้โคนต้น

ในช่วงฤดูกาลทำนา เกษตรกรหลายพื้นที่อาจเคยพบเห็นแมลงลำตัวดำเงารูปร่างคล้ายโล่รวมกลุ่มอยู่บริเวณโคนต้นข้าว นั่นคือ "มวนหล่า" หรือ Rice Black Bug หนึ่งในแมลงศัตรูพืชที่แม้จะไม่เคลื่อนไหวรวดเร็ว แต่กลับสร้างความเสียหายสะสมที่กระทบต่อคุณภาพและปริมาณของผลผลิตข้าวโดยตรง

ข้อมูลพื้นฐาน

• ชื่อสามัญ: Rice Black Bug, Malayan Black Bug
• ชื่อวิทยาศาสตร์: Scotinophara coarctata (Fabricius)
• วงศ์: Pentatomidae
• อันดับ: Hemiptera

ลักษณะทางสัณฐานวิทยาและชีววิทยา

• คู่หน้าแบบ Hemelytra (โคนแข็ง ปลายใส)
• คู่หลังเป็นเยื่อบาง (membrane)

• ชอบรวมกลุ่มบริเวณโคนต้นข้าวเหนือระดับน้ำในช่วงกลางวัน
• เคลื่อนที่ขึ้นต้นข้าวเพื่อหากินในเวลากลางคืน

วงจรชีวิตของมวนหล่า

เจริญเติบโตแบบไม่สมบูรณ์ (incomplete metamorphosis) โดยแบ่งเป็น 3 ระยะหลัก:

• ฟักตัวใน 4–6 วัน
• ไข่มีสีชมพูแกมเขียว รูปร่างคล้ายจาน
• วางเรียงเป็นแถวบนใบข้าวหรือกาบใบ
• เพศเมียวางไข่ได้ประมาณ 150–200 ฟอง

• ใช้เวลา 20–30 วัน
• ตัวอ่อนมีสีเหลืองน้ำตาล มีจุดดำ
• มี 6 ระยะการลอกคราบ

• มีชีวิตเฉลี่ยยาวนานถึง 214 วัน

แหล่งอาหารและพฤติกรรมการทำลาย

• พืชตระกูลหญ้า (Poaceae) เช่น ข้าว ข้าวโพด ข้าวป่า หญ้าชันกาด

• ดูดกินน้ำเลี้ยงจากกาบใบและโคนต้น
• ทำให้ต้นข้าวแคระแกร็น ใบแห้งกรอบ ขอบใบกลายเป็นสีน้ำตาลดำคล้ายโรคไหม้
• ระยะออกรวง: รวงแกร็น ไม่สมบูรณ์ มีเมล็ดลีบ
• หากระบาดหนัก ต้นอาจเหี่ยวตาย

การแพร่กระจาย

• พบแพร่กระจายในประเทศต่าง ๆ ทั่วภูมิภาคเอเชีย โดยเฉพาะในแหล่งปลูกข้าวเขตร้อนและเขตร้อนชื้น เช่น ไทย ฟิลิปปินส์ อินโดนีเซีย อินเดีย และเวียดนาม

วิธีการป้องกันและกำจัดมวนหล่า

✅ ใช้แสงไฟล่อแมลง

• มวนหล่าชอบบินมาเล่นไฟในเวลากลางคืน
• ติดไฟดักแมลงและกำจัดเมื่อพบจำนวนมาก

✅ ปลูกข้าวอายุสั้น

• ลดระยะเวลาการแพร่พันธุ์ของแมลงในแปลงนา

✅ กำจัดวัชพืช

• ทำให้แปลงข้าวโล่ง แสงส่องถึง ลดความชื้นใต้โคนต้น
• ทำให้ไม่เหมาะกับการหลบซ่อนของมวนหล่า

✅ ตรวจนาข้าวสม่ำเสมอ

• โดยเฉพาะช่วงข้าวแตกกอเต็มที่จนถึงก่อนเก็บเกี่ยว
• หากพบมากกว่า 5 ตัวต่อกอหรือกลุ่มต้นข้าว ควรดำเนินการพ่นสารเคมีทันที

✅ ใช้สารเคมีอย่างเหมาะสม

• อัตรา 80 มิลลิลิตรต่อน้ำ 20 ลิตร
• พ่นเฉพาะบริเวณโคนต้นข้าวที่พบการระบาด

สรุป

มวนหล่า (Scotinophara coarctata) อาจเป็นแมลงตัวเล็กที่ดูธรรมดา แต่ความสามารถในการดูดกินน้ำเลี้ยงจากโคนต้นและใบข้าวสามารถส่งผลให้เกิดความเสียหายสะสมรุนแรงต่อผลผลิตในระยะยาวได้ การป้องกันและควบคุมตั้งแต่เนิ่น ๆ ด้วยวิธีผสมผสาน ทั้งเชิงกล ชีวภาพ และสารเคมี จึงเป็นแนวทางที่เหมาะสมและยั่งยืนในการจัดการกับศัตรูพืชชนิดนี้