มวนหล่า (Rice Black Bug) | รู้จักแมลงศัตรูข้าวตัวจิ๋ว พร้อมวิธีป้องกันและกำจัดอย่างได้ผล
Tags: มวนหล่า, rice black bug, scotinophara coarctata, แมลงศัตรูข้าว, แมลงดูดน้ำเลี้ยงต้นข้าว, ศัตรูพืชในนา, การป้องกันมวนหล่า, มวนในนาข้าว, ควบคุมแมลงศัตรูพืช, ป้องกันแมลงหล่า
มวนหล่า (Rice Black Bug)
Scotinophara coarctata – แมลงตัวจิ๋วผู้บ่อนทำลายนาข้าวจากใต้โคนต้น
ในช่วงฤดูกาลทำนา เกษตรกรหลายพื้นที่อาจเคยพบเห็นแมลงลำตัวดำเงารูปร่างคล้ายโล่รวมกลุ่มอยู่บริเวณโคนต้นข้าว นั่นคือ "มวนหล่า" หรือ Rice Black Bug หนึ่งในแมลงศัตรูพืชที่แม้จะไม่เคลื่อนไหวรวดเร็ว แต่กลับสร้างความเสียหายสะสมที่กระทบต่อคุณภาพและปริมาณของผลผลิตข้าวโดยตรง
ข้อมูลพื้นฐาน
- ชื่อสามัญ: Rice Black Bug, Malayan Black Bug
- ชื่อวิทยาศาสตร์: Scotinophara coarctata (Fabricius)
- วงศ์: Pentatomidae
- อันดับ: Hemiptera
ลักษณะทางสัณฐานวิทยาและชีววิทยา
ขนาดลำตัว: 7–8 มิลลิเมตร
รูปร่าง: รูปทรงโล่ หัวและอกมีลักษณะเป็นรูปสามเหลี่ยม
สีลำตัว: สีน้ำตาลเข้มหรือดำเงา
หนวด: แบบเส้นด้าย (filiform)
ปีก:
- คู่หน้าแบบ Hemelytra (โคนแข็ง ปลายใส)
- คู่หลังเป็นเยื่อบาง (membrane)
พฤติกรรมเด่น:
- ชอบรวมกลุ่มบริเวณโคนต้นข้าวเหนือระดับน้ำในช่วงกลางวัน
- เคลื่อนที่ขึ้นต้นข้าวเพื่อหากินในเวลากลางคืน
วงจรชีวิตของมวนหล่า
เจริญเติบโตแบบไม่สมบูรณ์ (incomplete metamorphosis) โดยแบ่งเป็น 3 ระยะหลัก:
ระยะไข่ (Egg):- ฟักตัวใน 4–6 วัน
- ไข่มีสีชมพูแกมเขียว รูปร่างคล้ายจาน
- วางเรียงเป็นแถวบนใบข้าวหรือกาบใบ
- เพศเมียวางไข่ได้ประมาณ 150–200 ฟอง
- ใช้เวลา 20–30 วัน
- ตัวอ่อนมีสีเหลืองน้ำตาล มีจุดดำ
- มี 6 ระยะการลอกคราบ
- มีชีวิตเฉลี่ยยาวนานถึง 214 วัน
แหล่งอาหารและพฤติกรรมการทำลาย
พืชอาหาร:- พืชตระกูลหญ้า (Poaceae) เช่น ข้าว ข้าวโพด ข้าวป่า หญ้าชันกาด
- ดูดกินน้ำเลี้ยงจากกาบใบและโคนต้น
- ทำให้ต้นข้าวแคระแกร็น ใบแห้งกรอบ ขอบใบกลายเป็นสีน้ำตาลดำคล้ายโรคไหม้
- ระยะออกรวง: รวงแกร็น ไม่สมบูรณ์ มีเมล็ดลีบ
- หากระบาดหนัก ต้นอาจเหี่ยวตาย
การแพร่กระจาย
- พบแพร่กระจายในประเทศต่าง ๆ ทั่วภูมิภาคเอเชีย โดยเฉพาะในแหล่งปลูกข้าวเขตร้อนและเขตร้อนชื้น เช่น ไทย ฟิลิปปินส์ อินโดนีเซีย อินเดีย และเวียดนาม
วิธีการป้องกันและกำจัดมวนหล่า
✅ ใช้แสงไฟล่อแมลง
- มวนหล่าชอบบินมาเล่นไฟในเวลากลางคืน
- ติดไฟดักแมลงและกำจัดเมื่อพบจำนวนมาก
✅ ปลูกข้าวอายุสั้น
- ลดระยะเวลาการแพร่พันธุ์ของแมลงในแปลงนา
✅ กำจัดวัชพืช
- ทำให้แปลงข้าวโล่ง แสงส่องถึง ลดความชื้นใต้โคนต้น
- ทำให้ไม่เหมาะกับการหลบซ่อนของมวนหล่า
✅ ตรวจนาข้าวสม่ำเสมอ
- โดยเฉพาะช่วงข้าวแตกกอเต็มที่จนถึงก่อนเก็บเกี่ยว
- หากพบมากกว่า 5 ตัวต่อกอหรือกลุ่มต้นข้าว ควรดำเนินการพ่นสารเคมีทันที
✅ ใช้สารเคมีอย่างเหมาะสม
คาร์โบซัลแฟน (พอสซ์ 20% EC)- อัตรา 80 มิลลิลิตรต่อน้ำ 20 ลิตร
- พ่นเฉพาะบริเวณโคนต้นข้าวที่พบการระบาด
สรุป
มวนหล่า (Scotinophara coarctata) อาจเป็นแมลงตัวเล็กที่ดูธรรมดา แต่ความสามารถในการดูดกินน้ำเลี้ยงจากโคนต้นและใบข้าวสามารถส่งผลให้เกิดความเสียหายสะสมรุนแรงต่อผลผลิตในระยะยาวได้ การป้องกันและควบคุมตั้งแต่เนิ่น ๆ ด้วยวิธีผสมผสาน ทั้งเชิงกล ชีวภาพ และสารเคมี จึงเป็นแนวทางที่เหมาะสมและยั่งยืนในการจัดการกับศัตรูพืชชนิดนี้
FAQ : 3 คำถามยอดฮิต ของ มวนหล่า (Rice Black Bug, Scotinophara coarctata)
คำถามที่ 1 แปลงกำลังโดน “มวนหล่า” หรือโรคไหม้? แยกยังไงแบบดูหน้างานเร็ว ๆ
- ใบไหม้จากมวนหล่า: ขอบใบ “น้ำตาล–ดำ” เป็นปื้นกรอบ ๆ เริ่มจากกาบใบ/โคนต้นก่อน เมื่อตกเย็นลองเขี่ยโคนต้นจะเห็นแมลงสีดำเงาแตกฮือขึ้นต้น
- โรคไหม้ข้าว: มักเป็น “แผลรูปตา” มีวงขอบชัดบนแผ่นใบ ไม่จำเป็นต้องมีตัวแมลงให้เห็น
- ทริคตรวจเร็ว: ก้มดูใต้กอช่วงกลางวัน (มวนหล่าชอบกอแน่น–ร่มชื้น), มองหา “ไข่เป็นแถวสีชมพูแกมเขียว” บนใบ/กาบใบ และลองโฉบด้วยสวิงช่วงค่ำ—ตัวเต็มวัยจะขึ้นมากิน
คำถามที่ 2 ช่วงไหนเสี่ยงสุด และเกณฑ์ตัดสินใจพ่นคือเท่าไร?
- เสี่ยงสูง: ตั้งแต่ แตกกอเต็มที่ → น้ำนม/ออกรวง เพราะมวนหล่าดูดโคนต้น–กาบใบ ทำให้รวงแกร็น เมล็ดลีบ
- เกณฑ์พ่น (หน้างานใช้ง่าย): > 5 ตัว/กอ หรือ “รวมฝูงหนาแน่น” ในหย่อมพื้นที่ ให้พ่นเฉพาะหย่อมระบาดเพื่อตัดวงจร
- สูตรพ่นแนะนำ (กรณีจำเป็น): คาร์โบซัลแฟน 20% EC 80 มล./น้ำ 20 ลิตร เน้นพ่น “โคนต้น–กาบใบ” ช่วงเย็น ลมสงบ และสลับกลุ่มสารในครั้งถัดไปเพื่อลดการดื้อยา
คำถามที่ 3 คุมมวนหล่าแบบยั่งยืน ไม่ต้องพึ่งยาเยอะ ทำอะไรได้บ้าง?
- ไฟล่อแมลง: เปิดเฉพาะหัวค่ำ 2–3 ชม. ลดการดึงตัวห้ำอื่นเข้ากับดัก ติดตั้งห่างแปลง/ด้านนอกคันนาเพื่อดึงตัวบินออกจากแปลง
- จัดการแปลงให้ “โปร่ง–แห้งใต้กอ”: ถอนวัชพืชคันนา/ชายแปลง ลดที่หลบซ่อนและความชื้นที่โคนต้น
- ปลูกข้าวอายุสั้น–ปลูกพร้อมกัน (synchronous planting): ลดหน้าต่างเวลาที่แมลงขยายพันธุ์
- ตรวจสม่ำเสมอ + โฉบสวิงเป็นประจำ: เจอหย่อมให้ “กำจัดเฉพาะจุด” ก่อนลุกลามทั้งแปลง
- หนุนพวกผู้ล่า (แมงมุม/มวนตัวห้ำ): เว้น “โซนไม่พ่นยา” ริมคันนา 2–3 ม. และหลีกเลี่ยงพ่นครอบคลุมทั้งแปลงเมื่อยังไม่ถึงเกณฑ์
สรุปสั้น: ดูโคนต้นช่วงกลางวัน–โฉบสวิงช่วงค่ำ, เกินเกณฑ์ค่อยพ่น “ตรงจุด–ตรงโคน”, นอกนั้นเน้นจัดการแปลง–ไฟล่อ–ปลูกพร้อมกัน คุณจะลดทั้งความเสียหายและจำนวนครั้งการพ่นยาได้มากครับ!
