มวนสิง (Slender Rice Bug) | ศัตรูพืชต้นข้าวที่ต้องจับตา พร้อมแนวทางป้องกันแบบครบวงจร
มวนสิง (Slender Rice Bug)
Leptocorisa oratorius – ศัตรูพืชต้นข้าวผู้ลอบกัดในยามเย็น
ในช่วงฤดูที่ต้นข้าวกำลังตั้งท้อง ออกน้ำนม หรือออกรวง เกษตรกรหลายพื้นที่อาจต้องเผชิญกับภัยเงียบจากแมลงรูปร่างเรียวยาวที่ชื่อว่า “มวนสิง” หรือ Slender Rice Bug แม้จะมีรูปร่างดูไม่อันตราย แต่พฤติกรรมการดูดกินน้ำเลี้ยงจากรวงข้าวกลับส่งผลกระทบโดยตรงต่อผลผลิตและคุณภาพของเมล็ดข้าวอย่างชัดเจน
ข้อมูลพื้นฐาน
- ชื่อสามัญ: Slender Rice Bug
- ชื่อวิทยาศาสตร์:Leptocorisa oratorius (Fabricius)
- วงศ์: Alydidae
- อันดับ: Hemiptera
ลักษณะทางสัณฐานวิทยาและชีววิทยา
ขนาดลำตัว: ประมาณ 15 มม.รูปร่าง: เรียวยาว ผอมเพรียว
สีลำตัว:
- ด้านบนสีน้ำตาล
- ด้านล่างสีเขียว
ปีก:
- คู่หน้าแบบ Hemelytra (โคนแข็ง ปลายบางใส)
- คู่หลังเป็นเยื่อบาง (membrane)
พฤติกรรม:
- เคลื่อนไหวว่องไว บินหนีเมื่อถูกรบกวน
- ปล่อยกลิ่นเหม็นจากต่อมกลิ่นที่ส่วนท้อง
- ออกหากินช่วงบ่ายถึงค่ำ
- ช่วงกลางวันชอบพักตามใบหญ้า
วงจรชีวิตของมวนสิง
การเจริญเติบโตของแมลงสิงเป็นแบบไม่สมบูรณ์ (incomplete metamorphosis) แบ่งออกเป็น 3 ระยะ:
ระยะไข่ (Egg):- ใช้เวลาฟัก ~7 วัน
- วางไข่เป็นแถว 10–12 ฟอง บนใบข้าวขนานกับเส้นกลางใบ
- ไข่สีน้ำตาลแดงเข้ม รูปร่างคล้ายจาน
- พัฒนาใน ~18 วัน
- ลอกคราบ 5 ครั้ง
- สีเขียวแกมน้ำตาล อยู่รวมกันเป็นกลุ่ม
- มีอายุเฉลี่ย 21 วัน
- วงจรชีวิตทั้งหมด ~2–3 เดือน
พฤติกรรมการกินและลักษณะการทำลาย
แหล่งอาหาร:- พืชวงศ์หญ้า (Poaceae) เช่น ข้าว
- ตัวอ่อนเริ่มจากดูดน้ำเลี้ยงบริเวณกาบใบ
- ตัวเต็มวัยเข้าทำลายเมล็ดข้าวระยะน้ำนมและช่วงออกรวง
- ทำให้เมล็ดลีบ น้ำหนักเบา คุณภาพข้าวลดลง
การแพร่กระจาย
พบแพร่หลายในประเทศผู้ปลูกข้าว เช่น:
- ออสเตรเลีย
- อินเดีย
- จีน
- อินโดนีเซีย
- ฟิลิปปินส์
- ไทย
- พม่า
- บังคลาเทศ
- มาเลเซีย
- ปาปัวนิวกินี
- ซามัว
- ประเทศในอเมริกากลาง
แนวทางป้องกันและกำจัด
เพื่อควบคุมประชากรมวนสิงในแปลงนาให้ได้ผล ควรใช้วิธีแบบผสมผสานดังนี้:
✅ กำจัดวัชพืชในแปลงนาและคันนา
- ลดแหล่งหลบซ่อนและวางไข่ของมวน
✅ ใช้สวิงโฉบจับแมลง
- จับตัวอ่อนและตัวเต็มวัยจากแปลงนาแล้วทำลาย
✅ ใช้เหยื่อล่อ (เนื้อเน่า)
- ตัวเต็มวัยชอบกินเนื้อเน่า สามารถแขวนเนื้อไว้ในแปลงข้าวเพื่อล่อแล้วจับทำลาย
✅ หลีกเลี่ยงการปลูกข้าวต่อเนื่อง
- ลดโอกาสการสะสมของประชากรแมลงจากรอบฤดูกาล
✅ ใช้สารฆ่าแมลงอย่างระมัดระวัง
ใช้ คาร์โบซัลแฟน (พอสซ์ 20% EC)- อัตรา 80 มล./น้ำ 20 ลิตร
- พ่นเมื่อพบแมลงสิงมากกว่า 4 ตัวต่อตารางเมตรในระยะข้าวเป็นน้ำนม
สรุป
มวนสิง (Leptocorisa oratorius) คือศัตรูตัวฉกาจของต้นข้าวในช่วงวิกฤตของการสร้างเมล็ด แม้จะมีรูปร่างเรียวบาง แต่ผลกระทบที่เกิดจากการดูดน้ำเลี้ยงของมันอาจส่งผลให้ข้าวเสียคุณภาพทั้งแปลง การป้องกันที่เหมาะสมจึงควรเริ่มตั้งแต่ต้นฤดูเพาะปลูก พร้อมการตรวจแปลงอย่างสม่ำเสมอ และใช้วิธีควบคุมแมลงแบบผสมผสานเพื่อป้องกันการระบาดซ้ำในระยะยาว
FAQ : 3 คำถามยอดฮิต ของ มวนสิง (Leptocorisa oratorius) ที่คนมักค้นหา
คำถามที่ 1 “สังเกตยังไงว่าเป็นมวนสิง ไม่ใช่เพลี้ยกระโดด/แมลงชนิดอื่น?”
- รูปร่าง “ผอมยาว” ~1.5 ซม. หนวดเส้นด้ายยาวเกือบเท่าลำตัว สีด้านบนออกน้ำตาล ด้านล่างเขียว
- ชอบออกหากิน ช่วงบ่าย–ค่ำ กลางวันหลบตามหญ้าคันนา และ มีกลิ่นเหม็น เมื่อถูกรบกวน
- ความเสียหายเฉพาะตัว: ดูดน้ำนมเมล็ด ทำให้เมล็ดลีบ น้ำหนักตก คุณภาพโรงสีลดลง (ต่างจากเพลี้ยที่มักทำให้ต้นแห้งเป็นหย่อม)
คำถามที่ 2 ควร “พ่นเมื่อไหร่” ถึงคุ้มที่สุด และมีเกณฑ์ตัดสินใจยังไง?
- จับเวลาให้ตรง ระยะน้ำนม–ออกรวง (ช่วงเสี่ยงสุด)
- เกณฑ์แนะนำ: พบ >4 ตัว/ตร.ม. ในระยะข้าวเป็นน้ำนม ให้เริ่มพ่น/จัดการ
- ทริกภาคสนาม (ทำตอนเย็น): สวิงโฉบ แนวขอบแปลง + เหยื่อล่อเนื้อเน่า แขวนล่อแล้วทำลาย + กำจัด วัชพืชในแปลง/คันนา ลดที่หลบซ่อน
- หลีกเลี่ยง “ปลูกต่อเนื่อง” ฤดูติดกันในพื้นที่เดิม เพื่อตัดวงจรสะสม
คำถามที่ 3 ใช้สารอะไรดี ไม่ให้ดื้อยา? มีวิธีปลอดภัย/ทางเลือกไหม
- เคมีตามฉลาก: คาร์โบซัลแฟน 20% EC อัตรา 80 มล./น้ำ 20 ลิตร พ่นเฉพาะเมื่อถึงเกณฑ์ระบาด
- หมุนเวียนกลุ่มออกฤทธิ์ (MoA) ไม่ใช้กลุ่มเดิมซ้ำหลายรอบติดกัน (สลับกับกลุ่มที่ต่าง MoA เช่น ไพรีทรอยด์บางตัว หรือสูตรดูดซึมที่ขึ้นทะเบียนสำหรับนาข้าว)
- ทางเลือก/ลดสาร: IPM เข้มข้น — โฉบจับช่วงพลบค่ำ, เหยื่อล่อ, กำจัดวัชพืช, เว้นช่วงการปลูก, จัดแนวชายขอบแปลงให้โล่ง
- เคล็ดลับความปลอดภัย: พ่นช่วงเย็น ลมสงบ เคลือบเมล็ดน้อยสุด เลี่ยงการปนเปื้อนคันนา–แหล่งน้ำ และ อ่านฉลาก–ใส่ PPE ทุกครั้ง
