มวนดูดไข่ (Chinese Black Mirid) | ตัวห้ำขนาดจิ๋วผู้ควบคุมเพลี้ยศัตรูพืชในนาข้าว
มวนดูดไข่ (Chinese Black Mirid)
Tytthus chinensis – แมลงตัวห้ำสายลับที่ลอบทำลายไข่เพลี้ย
แมลงขนาดจิ๋วที่หลายคนอาจมองข้าม แต่กลับมีบทบาทสำคัญในการควบคุมประชากรศัตรูพืชอย่างเงียบ ๆ นั่นคือ “มวนดูดไข่” หรือ Chinese Black Mirid (Tytthus chinensis) แมลงตัวห้ำที่เชี่ยวชาญในการดูดกินไข่ของเพลี้ยกระโดดสีน้ำตาลและเพลี้ยจักจั่น ช่วยลดการระบาดของศัตรูพืชโดยไม่ต้องพึ่งสารเคมี
ข้อมูลพื้นฐาน
- ชื่อสามัญ: Chinese Black Mirid
- ชื่อวิทยาศาสตร์:Tytthus chinensis
- วงศ์: Miridae
- อันดับ: Hemiptera
ลักษณะทางสัณฐานวิทยาและชีววิทยา
ขนาดลำตัว: ประมาณ 2.5 มม.ลักษณะทั่วไป:
- รูปร่างคล้ายมวนเขียวดูดไข่ แต่สีเข้มกว่า
- ลำตัวรูปไข่ยาว สี น้ำตาลอ่อน
- หัวและอก สีดำ ด้านบนของอกมีลวดลายสีน้ำตาล
- ปาก ยาวแหลมแบบเจาะดูด
- ขา สีเหลือง / ขาคู่ที่สามใช้กระโดด
- พบมากในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของไทย มากกว่าภาคกลาง
ปีก:
- คู่หน้าแบบ Hemelytra
- คู่หลังเป็นเยื่อบางใส (membrane)
วงจรชีวิตของมวนดูดไข่
การเจริญเติบโตของมวนดูดไข่เป็นแบบไม่สมบูรณ์ (incomplete metamorphosis) โดยแบ่งเป็น 3 ระยะ:
ระยะไข่ (Egg):- ใช้เวลาฟัก 4–7 วัน
- ใช้เวลา 14 วัน ลอกคราบหลายครั้ง
- มีอายุ 10–20 วัน
- รวมวงจรชีวิตประมาณ 2–3 สัปดาห์
แหล่งอาหารและพฤติกรรมการล่า
อาหารหลัก:- ไข่ของเพลี้ยกระโดดสีน้ำตาล
- ไข่ของเพลี้ยจักจั่น
- ใช้ปากเจาะดูดของเหลวจากไข่ศัตรูพืช
- ทำให้ไข่ไม่สามารถฟักตัวต่อได้
- ลดการขยายพันธุ์ของเพลี้ยได้อย่างมีประสิทธิภาพ
การแพร่กระจาย
พบได้ในหลายภูมิภาคของโลก โดยเฉพาะเขตร้อน เช่น:
- จีน
- เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ รวมถึงประเทศไทย
- อเมริกาใต้
- ออสเตรเลีย
วิธีการป้องกันควบคุมศัตรูพืชโดยใช้มวนดูดไข่
แม้ Tytthus chinensis จะเป็นแมลงที่เป็นประโยชน์ แต่หากต้องควบคุมศัตรูพืชร่วมด้วย ควรใช้วิธีที่ไม่กระทบต่อแมลงตัวห้ำ:
✅ กำจัดไข่แมลงเป้าหมายอย่างเหมาะสม
ควบคุมไข่เพลี้ยเฉพาะในแหล่งที่มีการระบาดรุนแรง เพื่อรักษาสมดุล✅ พ่นสารเคมีอย่างระมัดระวัง
ใช้ Carbaryl (เซฟวิน 85% WP) เฉพาะเมื่อจำเป็นหากจำเป็นต้องใช้สารออกฤทธิ์แรงขึ้น ให้ใช้กลุ่มไพรีทรอยด์สังเคราะห์ เช่น:
- Permethrin: 10 มล./น้ำ 20 ลิตร
- Lambda-cyhalothrin: 7 มล./น้ำ 20 ลิตร
- Cyfluthrin: 4 มล./น้ำ 20 ลิตร
- Deltamethrin: 10 มล./น้ำ 20 ลิตร
- Cypermethrin: 10 มล./น้ำ 20 ลิตร
การใช้สารเคมีควรอยู่ภายใต้การแนะนำของนักวิชาการ เพื่อหลีกเลี่ยงการทำลายศัตรูธรรมชาติ
✅ จัดการแปลงหลังเก็บเกี่ยว
- ตัดแต่งกิ่ง และวัชพืชรอบแปลง
- ลดแหล่งหลบซ่อนของเพลี้ยและแมลงพาหะ
สรุป
Chinese Black Mirid (Tytthus chinensis) แม้จะมีขนาดเล็ก แต่มีคุณค่าทางนิเวศสูง ด้วยบทบาทการควบคุมเพลี้ยอย่างเงียบ ๆ และเป็นพันธมิตรของชาวนาไทย การอนุรักษ์และส่งเสริมแมลงตัวห้ำเช่นนี้ ถือเป็นกุญแจสำคัญในการจัดการศัตรูพืชอย่างยั่งยืน และลดการพึ่งพาสารเคมีในระยะยาว
FAQ : 3 คำถามยอดฮิต ของ มวนดูดไข่ (Chinese Black Mirid, Tytthus chinensis)
คำถามที่ 1 จะ “เรียก” มวนดูดไข่ให้มาอยู่ในนาของเราเยอะ ๆ แบบไม่พึ่งสารเคมีได้ยังไง?
- เว้น “แถบกันชนไม่พ่นยา” รอบคันนา 2–3 ม. ให้เป็นที่หลบ/หาอาหารเสริม
- ปลูกพืชดอกเล็ก ๆ กระจายบนคันนา (เช่น โหระพา ดาวเรือง) เป็นแหล่งน้ำหวาน–ละอองเกสรให้ตัวห้ำ
- สำรวจด้วยสวิงสัปดาห์ละ 1 ครั้ง เจอผู้ล่ามากให้ “ชะลอการพ่น” แล้วตรวจซ้ำ 3–5 วัน
- ลดไฟล่อทั้งคืน—เปิดเฉพาะช่วงหัวค่ำ 2–3 ชม. เพื่อลดการดึงดูดตัวห้ำเข้ากับดัก
- หลังเก็บเกี่ยว “จัดการตอซัง–วัชพืชอย่างมีสติ” (ไม่เผา) คงที่อยู่อาศัยของผู้ล่า
คำถามที่ 2 มวนดูดไข่ต่างจาก “มวนเขียวดูดไข่” ยังไง ใช้ร่วมกันใน IPM ได้ไหม?
- ลักษณะ: Tytthus ตัวเล็ก สีเข้ม (หัว–อกดำ) ส่วน Cyrtorhinus ออกเขียวอ่อน
- พฤติกรรมกิน: Tytthus เน้นดูด “ไข่เพลี้ย/จักจั่น” เป็นหลัก (ตัดตอนตั้งแต่ต้นน้ำ) ขณะที่ Cyrtorhinus กินได้ทั้ง “ไข่ + ตัวอ่อนวัยอ่อน”
- นิเวศ: มักพบ Tytthus มากในอีสาน ส่วน Cyrtorhinus พบกว้างกว่า
คำถามที่ 3 ถ้าจำเป็นต้องพ่นยา ควรพ่น “ยังไง/เมื่อไหร่” เพื่อไม่ทำลายมวนดูดไข่?
- พ่นเฉพาะ “หย่อมระบาด” เมื่อค่าเฝ้าระวังเกิน (จากสวิง/กับดัก) เลี่ยงพ่นทั้งแปลง
- เลือกช่วง เย็น–ค่ำ ลมสงบ ใช้หัวฉีดหยดหยาบ ลดฟุ้งกระจายโดนผู้ล่า
- เริ่มจาก คาร์บาริล (85% WP) เฉพาะกรณีจำเป็นจริง ๆ; ถ้าต้องใช้ไพรีทรอยด์ (permethrin, lambda-cyhalothrin, cyfluthrin, deltamethrin, cypermethrin) ให้ สลับกลุ่มสาร และ จำกัดครั้ง เพื่อลดดื้อยา/ผลกระทบต่อผู้ล่า
- เว้น “แถบไม่พ่น” 2–3 ม. รอบแปลงให้เป็นที่พักของตัวห้ำ และ ตรวจซ้ำ 3–5 วัน ปรับกลยุทธ์ตามผลสำรวจ
เคล็ดลับทอง: ยิ่งรักษาประชากร Tytthus chinensis ไว้ได้ นายิ่ง “ชนะเพลี้ยด้วยธรรมชาติ” ใช้ยาเท่าที่จำเป็น ผลผลิตปลอดภัยและยั่งยืนกว่าเยอะ!
