มวนง่าม (Stink Bug)

Tetroda denticulifera – แมลงตัวเหม็นที่คุกคามต้นข้าว

ในบรรดาแมลงศัตรูพืชในนาข้าว “มวนง่าม” เป็นแมลงที่อาจพบไม่บ่อยนักเมื่อเทียบกับเพลี้ยกระโดดหรือเพลี้ยจักจั่น แต่หากปล่อยให้ระบาด มันสามารถดูดน้ำเลี้ยงจากต้นข้าวจนทำให้ต้นข้าวเหี่ยวและตายในที่สุด อีกทั้งยังมีกลิ่นเหม็นรุนแรงจากต่อมกลิ่น ซึ่งเป็นที่มาของชื่อ “Stink Bug” ในภาษาอังกฤษ

ข้อมูลพื้นฐาน

• ชื่อสามัญ: Stink Bug
• ชื่อวิทยาศาสตร์: Tetroda denticulifera (Berg)
• วงศ์: Pentatomidae
• อันดับ: Hemiptera

ลักษณะทางสัณฐานวิทยาและชีววิทยา

สีลำตัว:

• เพศผู้: เทาดำ
• เพศเมีย: น้ำตาลปนเทา

ลักษณะเด่น:

• บริเวณหัวมีลักษณะยื่นออกเป็น “ง่าม” 2 ง่าม
• อกปล้องแรกมีหนามแหลมยื่นออกด้านหน้า 2 ข้าง
• ขา หนวด และตา สีดำ
• แผ่นปิดอก (Scutellum) สีเทาดำ
• ปีกปลายสีขาว ขอบลำตัวด้านข้างเป็นสีส้ม

พฤติกรรม:

• เคลื่อนที่ช้า
• ชอบเกาะนิ่งอยู่กับที่
• มีกลิ่นเหม็นจาก “ต่อมกลิ่น” (Scent gland)

วงจรชีวิตของมวนง่าม

แมลงชนิดนี้มีการเจริญเติบโตแบบไม่สมบูรณ์ (incomplete metamorphosis) โดยมี 3 ระยะหลัก:

ไข่ (Egg)

• วางไข่เป็นแถวตามใบข้าว
• เฉลี่ย 150–200 ฟองต่อตัว
• ใช้เวลา ~6–8 วัน

ตัวอ่อน (Nymph)

• มี 5 ระยะ
• ใช้เวลา ~60–66 วันในการเจริญเติบโต

ตัวเต็มวัย (Adult)

• มีอายุ ~70–125 วัน
• สามารถแพร่พันธุ์และสร้างความเสียหายต่อเนื่องได้

พืชอาหารและลักษณะการทำลาย

พืชอาหารหลัก:

• พืชในวงศ์หญ้า (Poaceae) เช่น ข้าว, หญ้าข้าวนก, หญ้าไซ, ข้าวป่า

ลักษณะการทำลาย:

• ใช้ปากเจาะดูดน้ำเลี้ยงจากต้นข้าวและใบข้าว
• ทำให้ต้นเหี่ยวเฉา
• ในกรณีที่มีการระบาดมาก อาจทำให้ต้นข้าวแห้งตายได้

การแพร่กระจาย

ขณะนี้ยังไม่มีรายงานระบุการกระจายอย่างเป็นทางการ แต่พบได้ทั่วไปในแปลงนาข้าวของไทยและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

วิธีการป้องกันและกำจัด

แม้มวนง่ามจะไม่ใช่ศัตรูพืชที่แพร่ระบาดรวดเร็วเหมือนเพลี้ย แต่การควบคุมตั้งแต่ระยะแรกจะช่วยลดความเสียหายได้มาก:

✅ เก็บกลุ่มไข่ทำลาย

• ตรวจสอบใต้ใบข้าว
• เก็บไข่เป็นแถวนำไปทำลายนอกแปลงนา

✅ ใช้สวิงโฉบจับแมลง

• ใช้สวิงโฉบตัวอ่อนและตัวเต็มวัย แล้วนำไปกำจัด

การควบคุมด้วยวิธีเชิงกลนี้สามารถลดการพึ่งพาสารเคมี และส่งผลกระทบน้อยต่อศัตรูธรรมชาติชนิดอื่น

สรุป

มวนง่าม (Tetroda denticulifera) คือแมลงตัวเหม็นที่ซ่อนอันตรายไว้ในแปลงนา หากพบกลุ่มไข่หรือตัวอ่อนจำนวนมาก ควรรีบควบคุมทันที เพราะแม้จะเคลื่อนไหวช้า แต่วงจรชีวิตที่ยาวนาน และความสามารถในการดูดกินน้ำเลี้ยงต้นข้าว สามารถสร้างความเสียหายต่อผลผลิตได้ไม่น้อย เกษตรกรควรหมั่นสำรวจแปลงนาและใช้วิธีควบคุมอย่างเหมาะสมเพื่อป้องกันการระบาดที่ยากต่อการจัดการในอนาคต