มวนง่าม (Stink Bug) | ลักษณะ วงจรชีวิต และวิธีป้องกันศัตรูพืชในนาข้าว
มวนง่าม (Stink Bug)
Tetroda denticulifera – แมลงตัวเหม็นที่คุกคามต้นข้าว
ในบรรดาแมลงศัตรูพืชในนาข้าว “มวนง่าม” เป็นแมลงที่อาจพบไม่บ่อยนักเมื่อเทียบกับเพลี้ยกระโดดหรือเพลี้ยจักจั่น แต่หากปล่อยให้ระบาด มันสามารถดูดน้ำเลี้ยงจากต้นข้าวจนทำให้ต้นข้าวเหี่ยวและตายในที่สุด อีกทั้งยังมีกลิ่นเหม็นรุนแรงจากต่อมกลิ่น ซึ่งเป็นที่มาของชื่อ “Stink Bug” ในภาษาอังกฤษ
ข้อมูลพื้นฐาน
- ชื่อสามัญ: Stink Bug
- ชื่อวิทยาศาสตร์: Tetroda denticulifera (Berg)
- วงศ์: Pentatomidae
- อันดับ: Hemiptera
ลักษณะทางสัณฐานวิทยาและชีววิทยา
ขนาดลำตัว: ประมาณ 1.6 ซม.รูปร่าง: แบนยาว ลำตัวคล้ายโล่
สีลำตัว:
- เพศผู้: เทาดำ
- เพศเมีย: น้ำตาลปนเทา
ลักษณะเด่น:
- บริเวณหัวมีลักษณะยื่นออกเป็น “ง่าม” 2 ง่าม
- อกปล้องแรกมีหนามแหลมยื่นออกด้านหน้า 2 ข้าง
- ขา หนวด และตา สีดำ
- แผ่นปิดอก (Scutellum) สีเทาดำ
- ปีกปลายสีขาว ขอบลำตัวด้านข้างเป็นสีส้ม
ปีก: คู่หน้าแบบ Hemelytra / คู่หลังแบบเยื่อบางใส (membrane)
ปาก: แบบเจาะดูด (piercing-sucking type)
ขา: แบบขาเดิน (walking leg)
พฤติกรรม:
- เคลื่อนที่ช้า
- ชอบเกาะนิ่งอยู่กับที่
- มีกลิ่นเหม็นจาก “ต่อมกลิ่น” (Scent gland)
วงจรชีวิตของมวนง่าม
แมลงชนิดนี้มีการเจริญเติบโตแบบไม่สมบูรณ์ (incomplete metamorphosis) โดยมี 3 ระยะหลัก:
ไข่ (Egg)
- วางไข่เป็นแถวตามใบข้าว
- เฉลี่ย 150–200 ฟองต่อตัว
- ใช้เวลา ~6–8 วัน
ตัวอ่อน (Nymph)
- มี 5 ระยะ
- ใช้เวลา ~60–66 วันในการเจริญเติบโต
ตัวเต็มวัย (Adult)
- มีอายุ ~70–125 วัน
- สามารถแพร่พันธุ์และสร้างความเสียหายต่อเนื่องได้
พืชอาหารและลักษณะการทำลาย
พืชอาหารหลัก:
-
พืชในวงศ์หญ้า (Poaceae) เช่น ข้าว, หญ้าข้าวนก, หญ้าไซ, ข้าวป่า
ลักษณะการทำลาย:
- ใช้ปากเจาะดูดน้ำเลี้ยงจากต้นข้าวและใบข้าว
- ทำให้ต้นเหี่ยวเฉา
- ในกรณีที่มีการระบาดมาก อาจทำให้ต้นข้าวแห้งตายได้
การแพร่กระจาย
ขณะนี้ยังไม่มีรายงานระบุการกระจายอย่างเป็นทางการ แต่พบได้ทั่วไปในแปลงนาข้าวของไทยและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
วิธีการป้องกันและกำจัด
แม้มวนง่ามจะไม่ใช่ศัตรูพืชที่แพร่ระบาดรวดเร็วเหมือนเพลี้ย แต่การควบคุมตั้งแต่ระยะแรกจะช่วยลดความเสียหายได้มาก:
✅ เก็บกลุ่มไข่ทำลาย
- ตรวจสอบใต้ใบข้าว
- เก็บไข่เป็นแถวนำไปทำลายนอกแปลงนา
✅ ใช้สวิงโฉบจับแมลง
- ใช้สวิงโฉบตัวอ่อนและตัวเต็มวัย แล้วนำไปกำจัด
การควบคุมด้วยวิธีเชิงกลนี้สามารถลดการพึ่งพาสารเคมี และส่งผลกระทบน้อยต่อศัตรูธรรมชาติชนิดอื่น
สรุป
มวนง่าม (Tetroda denticulifera) คือแมลงตัวเหม็นที่ซ่อนอันตรายไว้ในแปลงนา หากพบกลุ่มไข่หรือตัวอ่อนจำนวนมาก ควรรีบควบคุมทันที เพราะแม้จะเคลื่อนไหวช้า แต่วงจรชีวิตที่ยาวนาน และความสามารถในการดูดกินน้ำเลี้ยงต้นข้าว สามารถสร้างความเสียหายต่อผลผลิตได้ไม่น้อย เกษตรกรควรหมั่นสำรวจแปลงนาและใช้วิธีควบคุมอย่างเหมาะสมเพื่อป้องกันการระบาดที่ยากต่อการจัดการในอนาคต
FAQ : — 3 คำถามยอดฮิต ของ มวนง่าม (Stink Bug: Tetroda denticulifera) ในแปลงนา
คำถามที่ 1 จะรู้ได้ไงว่า “เริ่มระบาด” และควรลงมือเมื่อไหร่?
- มองหา ไข่วางเป็นแถวยาวใต้ใบข้าว (เก็บทำลายนอกแปลงได้ทันที)
- พบ ตัวอ่อน/ตัวเต็มวัยเกาะนิ่ง ตามใบ–กอ โดยเฉพาะช่วงเช้า–เย็น
- ใบ–ต้น เหี่ยวเฉาเป็นหย่อม แม้ยังมีน้ำพอ
- ใช้ สวิงโฉบตามแนวคันนา/ขอบแปลง สัปดาห์ละครั้งในช่วงข้าวแตกกอ–ออกรวง
เจอ “ไข่เป็นกลุ่ม + ตัวอ่อนหลายช่วงวัย” ในจุดเดียว = สัญญาณให้ เริ่มควบคุมทันที
คำถามที่ 2 กำจัดแบบไม่พึ่งสารทำยังไงให้เห็นผลเร็ว?
- เก็บไข่เป็นแถว ใต้ใบข้าวแล้วนำไปทำลายนอกแปลง (ลดตัวเกิดใหม่จำนวนมาก)
- สวิงโฉบ ตัวอ่อน–ตัวเต็มวัย แล้วทำลายอย่างถูกวิธี
- จัดการวัชพืชเจ้าบ้าน ในวงศ์หญ้า (เช่น หญ้าข้าวนก หญ้าไซ) รอบแปลง ลดที่หลบ–อาหารทางเลือก
- สำรวจซ้ำจุดเดิม ทุก 5–7 วัน จนจำนวนลดต่อเนื่อง
วิธีเชิงกลเหล่านี้ช่วยลดการพึ่งพาสารเคมีและกระทบศัตรูธรรมชาติน้อย
คำถามที่ 3 มวนง่ามต่างจากเพลี้ยยังไง? เหม็น–อันตรายต่อคนไหม & ล้างกลิ่นอย่างไร?
- ต่างจากเพลี้ย: มวนตัวใหญ่กว่า (~1.6 ซม.), ลำตัวทรงโล่ แบนยาว, เคลื่อนที่ช้า, มี ต่อมกลิ่น; เพลี้ยตัวเล็ก บิน/กระโดดว่องไว
- ต่อคน: โดยทั่วไป ไม่กัดคน แต่กลิ่นอาจ ระคายผิว–ตา–จมูก
- ล้างกลิ่น: ล้างผิว/มือด้วย สบู่และน้ำปริมาณมาก และเปลี่ยนเสื้อผ้าที่ปนเปื้อน; เลี่ยง บีบ/บด ตัวมวน เพราะกระตุ้นให้ปล่อยกลิ่นเพิ่ม
