เพลี้ยจักจั่นมันฝรั่ง (Potato Leafhopper)

ภัยเงียบบนใบพืชที่ทำให้ต้นแคระแกรนและผลผลิตลดฮวบ

Empoasca fabae หรือที่รู้จักในชื่อ “เพลี้ยจักจั่นมันฝรั่ง” เป็นแมลงศัตรูพืชขนาดเล็กที่แม้จะมองดูไม่ร้ายแรงในแวบแรก แต่กลับสามารถสร้างความเสียหายให้กับพืชเศรษฐกิจหลากหลายชนิด เช่น มันฝรั่ง ถั่วเหลือง กระเจี๊ยบ และพืชในวงศ์มะเขือ ด้วยปากแบบเจาะดูดและพฤติกรรมกินน้ำเลี้ยงจากใบ ทำให้พืชหยุดการเจริญเติบโต ใบเหี่ยว เหลือง และบิดงออย่างรุนแรง

ข้อมูลเบื้องต้น

• ชื่อสามัญ: Potato Leafhopper
• ชื่อวิทยาศาสตร์: Empoasca fabae
• วงศ์: Cicadellidae
• อันดับ: Hemiptera

ลักษณะทางสัณฐานวิทยาและชีววิทยา

ลักษณะเด่น:

• มีจุดสีขาว 6–8 จุดบนแผ่นอก (pronotum)
• มีเครื่องหมายรูปตัว “H” สีขาวระหว่างหัวและฐานปีก
• ดวงตาสีแดง

วงจรชีวิตของเพลี้ยจักจั่นมันฝรั่ง

แมลงชนิดนี้มีการเจริญเติบโตแบบไม่สมบูรณ์ (incomplete metamorphosis) โดยมี 3 ระยะหลัก:

ไข่ (Egg) : 

ตัวอ่อน (Nymph) :

• ลอกคราบ 4 ครั้ง
• ใช้เวลา 11–19 วัน

ตัวเต็มวัย (Adult)

• อายุประมาณ 2 สัปดาห์
• วงจรชีวิตรวม ~30 วัน

พืชอาหารและลักษณะการทำลาย

พืชอาหาร:

• พืชวงศ์ชบา (Malvaceae) เช่น กระเจี๊ยบ
• พืชวงศ์มะเขือ (Solanaceae) เช่น มันฝรั่ง
• พืชวงศ์ถั่ว (Fabaceae) เช่น ถั่วเหลือง

ลักษณะความเสียหาย:

• ตัวอ่อนและตัวเต็มวัยใช้ปากดูดน้ำเลี้ยงจากใบ
• ส่งผลให้พืชสังเคราะห์แสงได้น้อยลง
• เกิดอาการ "ใบเหลือง-ใบม้วน" หรือที่เรียกว่า cupping
• ใบเหี่ยว (crinkling) และต้นเตี้ยแคระแกรน
• ความเสียหายสะสมทำให้ผลผลิตลดลงอย่างมีนัยสำคัญ

การแพร่กระจาย

มีถิ่นกำเนิดใน ทวีปอเมริกาเหนือ และสามารถแพร่กระจายได้กว้างในภูมิภาค เอเชีย และ แอฟริกา โดยพบมากในพื้นที่ปลูกมันฝรั่ง ถั่วเหลือง และพืชล้มลุกทั่วไป

วิธีการป้องกันและควบคุม

ใช้สารฆ่าแมลงอย่างมีประสิทธิภาพ

Carbaryl (เซฟวิน 85% WP) : 

กลุ่มไพรีทรอยด์สังเคราะห์ (Synthetic Pyrethroids) : ใช้ในกรณีที่มีการระบาดรุนแรง

• Permethrin – 10 มล./น้ำ 20 ลิตร
• Lambda-cyhalothrin – 7 มล./น้ำ 20 ลิตร
• Cyfluthrin – 4 มล./น้ำ 20 ลิตร
• Deltamethrin – 10 มล./น้ำ 20 ลิตร
• Cypermethrin – 10 มล./น้ำ 20 ลิตร

ควรพ่นสารช่วงเย็น และไม่ใช้สารกลุ่มเดียวกันติดต่อกันเกิน 2–3 ครั้งเพื่อลดการดื้อยา

ตัดแต่งกิ่งหลังเก็บเกี่ยว

• ช่วยลดแหล่งหลบซ่อนของเพลี้ย
• ส่งเสริมให้การพ่นสารในฤดูถัดไปได้ผลดียิ่งขึ้น

สรุป

เพลี้ยจักจั่นมันฝรั่งอาจเป็นศัตรูพืชที่ถูกมองข้ามเพราะขนาดเล็ก แต่ผลกระทบที่เกิดขึ้นกลับหนักหน่วงต่อพืชเศรษฐกิจหลายชนิด โดยเฉพาะถั่วเหลืองและมันฝรั่ง การรู้ทันวงจรชีวิตและลักษณะพฤติกรรมของเพลี้ยชนิดนี้จะช่วยให้สามารถวางแผนควบคุมได้อย่างยั่งยืน ลดความเสียหายต่อผลผลิต และลดการพึ่งพาสารเคมีแบบไม่จำเป็น