เพลี้ยกระโดดปีกยาว (Long-winged Planthopper)

Proutista moesta (Westwood)
แมลงเล็กที่อาจก่อปัญหาใหญ่ในแปลงนา

แม้จะมีขนาดเพียง 3 มิลลิเมตร แต่ "เพลี้ยกระโดดปีกยาว" หรือ Long-winged Planthopper ก็เป็นหนึ่งในแมลงศัตรูพืชที่ควรจับตามอง โดยเฉพาะในนาข้าว เนื่องจากทั้งตัวอ่อนและตัวเต็มวัยของมันต่างก็สามารถดูดกินน้ำเลี้ยงจากต้นพืชได้อย่างมีประสิทธิภาพ และในบางกรณีอาจทำให้ต้นพืชอ่อนแอจนหยุดการเจริญเติบโต

รู้จักกับเพลี้ยกระโดดปีกยาว

ชื่อสามัญ: Long-winged Planthopper
ชื่อวิทยาศาสตร์: Proutista moesta (Westwood)
วงศ์: Derbidae
อันดับ: Hemiptera

ลักษณะเด่น

• หนวดเป็นแบบเส้นขน (Setaceous) ละเอียดเหมือนเส้นผม
• ปีกคู่หน้าแบบ Hemelytra มีส่วนโคนแข็งและปลายปีกบางใส ส่วนปีกคู่หลังเป็นแผ่นใสบางแบบ membrane
• ปากเป็นแบบเจาะดูด (piercing-sucking) ใช้ดูดน้ำเลี้ยงจากพืช
• ขาหลังคู่ที่สามพัฒนาเป็นขากระโดด ช่วยให้เคลื่อนที่ได้รวดเร็ว
• ตัวเต็มวัยมี 2 แบบ: ปีกยาวและปีกสั้น มักออกหากินตอนกลางคืนและชอบเล่นไฟ

วงจรชีวิต

แมลงชนิดนี้มีการเจริญเติบโตแบบ "ไม่สมบูรณ์" (incomplete metamorphosis) กล่าวคือ ไม่มีระยะดักแด้ แต่จะเปลี่ยนแปลงจากไข่ → ตัวอ่อน → ตัวเต็มวัย โดยระยะตัวเต็มวัยมีอายุประมาณ 10–15 วัน

พืชอาหารและพฤติกรรมการทำลาย

• อาหารหลัก: พืชวงศ์หญ้า (Poaceae) โดยเฉพาะ “ข้าว”
• ตัวอ่อน: กินเชื้อราในสภาพแวดล้อมชื้น
• การทำลาย: ทั้งตัวอ่อนและตัวเต็มวัยดูดกินน้ำเลี้ยงจากโคนต้นข้าวเหนือระดับน้ำ ทำให้ต้นอ่อนแอ ผลผลิตลดลง

การแพร่กระจาย

พบได้ทั่วไปใน เขตร้อน รวมถึงประเทศไทย โดยมักพบในแปลงข้าวช่วงฤดูฝนที่มีความชื้นสูง

วิธีการป้องกันและควบคุม

1. การใช้เชื้อราศัตรูธรรมชาติ

• Beauveria bassiana (เชื้อราขาว)
• Metarhizium spp. (เชื้อราเขียว)
• Hirsutella citriformis

เชื้อราเหล่านี้สามารถติดเชื้อในตัวแมลงและทำให้ตายได้ โดยเฉพาะในสภาพแวดล้อมที่มีความชื้นสูง

2. การใช้กับดักไฟล่อแมลง

ใช้ลักษณะชอบแสงของเพลี้ยกระโดดปีกยาวในการดึงดูดและกำจัด

3. การใช้สารเคมีอย่างระมัดระวัง

สารกำจัดแมลงที่มีประสิทธิภาพ ได้แก่:

กลุ่มนีโอนิโคตินอยด์ (Neonicotinoid) เช่น:

• ไดโนทีฟูราน (Dinotefuran – Starkle)
• อะเซตามิพริด (Acetamiprid – Molan)
• ไทอะมีโธแซม (Thiamethoxam – Actara)
• คลอไทอะนิดิน (Clothianidin – Dantosu)
• อิมิดาคลอพริด (Imidacloprid – Confidor, Provado)
• ไทอะคลอพริด (Thiacloprid – Calipso)

ข้อควรระวัง: การใช้สารเคมีควรสลับกลุ่มการออกฤทธิ์ เพื่อลดปัญหาแมลงดื้อยา และควรใช้ในช่วงที่จำเป็นจริง ๆ เท่านั้น

สรุป

เพลี้ยกระโดดปีกยาวแม้จะเป็นแมลงขนาดเล็ก แต่สามารถส่งผลกระทบต่อผลผลิตทางการเกษตรได้มาก โดยเฉพาะในระบบนิเวศของนาข้าว การรู้จักชีววิทยา วงจรชีวิต และพฤติกรรมของมันจะช่วยให้เราสามารถเลือกวิธีควบคุมที่เหมาะสม ไม่ว่าจะเป็นชีววิธี การใช้กับดัก หรือสารเคมีอย่างมีประสิทธิภาพ เพื่อรักษาสมดุลและผลผลิตอย่างยั่งยืน