TL;DR

• ขนาด ~5–8 มม. สีเทา ตาแดง อกเทามี แถบดำ 4 เส้น ตามแนวยาว ท้องสีเทามี จุดกลมดำด้านข้างปล้อง
• หนวดแบบ aristate (flagellum ใหญ่ 1 ปล้อง มีขน arista) ปีกบางใส 1 คู่
• ปากแบบเจาะดูด ดูดเลือดปศุสัตว์ กัดเจ็บ → เครียด กินน้อย น้ำหนัก–น้ำนมลด
• วางไข่บน ฟาง/มูล/ปัสสาวะชื้น ในคอก → วงจรโดยรวมเร็ว
• IPM ฟาร์ม: ตัดแหล่งชื้น–หมักร้อนกองมูล, ระบายอากาศดี, มอนิเตอร์ประชากรบนตัวสัตว์, กับดักเดินผ่าน/ผ้าเช็ดหลัง, IGR feed-through/จัดการสารอย่างหมุนเวียน

Quick ID (ดูให้ชัวร์ใน 10 วิ)

• ขนาด: 5.0–8.0 มม. สีเทา ตาแดง
• ทรวงอก: เทา มี แถบดำ 4 เส้น พาดตามยาว
• ท้อง: เทา มี จุดกลมดำที่ด้านข้างปล้องท้อง
• หนวด: aristate — flagellum ใหญ่ 1 ปล้อง มีขน arista
• ปาก: เจาะดูด (piercing–sucking) ไม่เหมือนแมลงวันบ้านที่ซับดูด → นี่แหละที่ “กัดเจ็บ”

วงจรชีวิต (Complete metamorphosis)

• วางไข่: ครั้งละ 25–50 ฟอง (รวมชีวิต ~700 ฟอง/ตัวเมีย); เลือก ฟางเปียก+ปัสสาวะ/เศษพืช/กองปุ๋ยคอก
• ไข่: ~1–4 วัน
• หนอน (3 ระยะ): ~6–30 วัน (เร็วขึ้นเมื่ออุ่น–ชื้น)
• ดักแด้: ~6–26 วัน (มักในดิน/กองวัสดุแห้งกว่าชั้นบน)
• ตัวเต็มวัย: อายุ ~14–21 วัน (ภาคสนามแปรตามอุณหภูมิ)

วงจรสั้น + แหล่งชื้นอุดม = ประชากรพุ่งเร็วในหน้าฝน/คอกอับชื้น

ผลกระทบต่อฟาร์ม

• กัด–ดูดเลือด → สัตว์เครียด กระดิกหาง/ถูตัว/ยืนไม่พัก
• ผลผลิตตก: โคเนื้อ–โคนมกินน้อย น้ำหนัก–น้ำนมลด ประสิทธิภาพอาหารแย่ลง
• ต้นทุนเพิ่ม: ยา–แรงงาน–การจัดการกองมูล/ฟางชื้น

แผน IPM คุมแมลงวันคอกสัตว์ (ทำตามได้จริง)

1) สุขาภิบาลคอก & จัดการความชื้น (หัวใจหลัก)

• เก็บมูล–ฟางชื้นทุกวัน แยกพื้นที่ทิ้งชัดเจน
• กลับกอง/หมักปุ๋ยคอกให้เกิดความร้อน (ยับยั้งไข่–หนอน)
• ปรับ ระบายน้ำ–ระบายอากาศ พื้นคอกไม่ชื้นคงค้าง
• วาง โซนให้อาหาร–กองฟาง ให้ห่างจุดปัสสาวะ/รั่วไหล

2) ตัดวงจรแหล่งเพาะ

• ล้าง รางอาหาร/น้ำ ตัดเศษอินทรีย์กึ่งเหลว
• จัด พื้นที่ตากฟาง ให้แห้งจริงก่อนนำเข้าคอก

3) มอนิเตอร์ประชากร

• ตรวจ จำนวนแมลงบนตัวสัตว์ (ไหล่/สีข้าง/ขา) สุ่ม 10–15 ตัว/ฝูง ทุกสัปดาห์
• บันทึกแนวโน้ม → กำหนด เกณฑ์เริ่มควบคุมเข้ม (เช่น ค่าเฉลี่ยเกิน X ตัว/สัตว์)

4) เครื่องมือกายภาพ–พฤติกรรม

• Walk-through traps / backrubbers (จุดบังคับผ่าน–ผ้าเช็ดหลังชุบสาร)
• พัดลม/ม่านลม ในโรงรีดนม/จุดพัก ลดการเกาะ
• รั้ว/เล้า แสง–ลมโปร่ง ลดจุดซุ่มชื้น

5) สารเคมี/IGR (ใช้อย่างมีแผน)

• ราดหลัง/พ่นจุด/สเปรย์เฉพาะจุด ตามฉลากความปลอดภัยสัตว์–ผู้ใช้
• IGR feed-through (ตัดระยะหนอนในมูล) เสริมการจัดการกองมูล
• หมุนเวียนกลุ่มสาร (เช่น pyrethroid ↔ organophosphate ↔ macrocyclic lactone) เพื่อลดดื้อยา
• เว้นระยะก่อนรีดนม/เชือด (PHI) ตามฉลากอย่างเคร่งครัด

⚠️ หลีกเลี่ยงการพ่นกว้างโดยไม่มีข้อมูลมอนิเตอร์, ห้ามใช้สารกลุ่มเดิมซ้ำยาวนาน, ใส่ PPE ทุกครั้ง

เช็กลิสต์ “แก้ด่วนใน 15 นาที”

• เก็บฟาง–มูลเปียกออกจากคอกวันนี้
• กลับกองปุ๋ยคอก/ราดให้ชื้นพอสำหรับหมักร้อน
• ล้างรางอาหาร–น้ำ ตัดเศษอินทรีย์
• ตรวจนับแมลงบนโคอย่างน้อย 10 ตัว และบันทึก
• เช็ก/เติมสารใน backrubbers หรือเปิดใช้งานกับดักเดินผ่าน

FAQ: 3 คำถามยอดฮิต ของ“แมลงวันคอกสัตว์Stable fly (Stomoxys calcitrans) — ตัวเทา ‘กัดเจ็บ’ คุมให้อยู่แบบ IPM ฟาร์ม (อัปเดต 2025)”

คำถามที่ 1 “ที่กัดขาโคเจ็บ ๆ คือ Stable fly หรือ Horn fly?” — แยกให้ชัวร์ใน 10 วิ

ดูตำแหน่ง + ปาก + พฤติกรรม

ตำแหน่งโปรด:

• Stable fly เกาะ ขา/ข้อเท้า/ท้องน้อย เป็นหลัก → เห็นโค กระทืบเท้า บ่อย
• Horn fly เกาะ ไหล่–หลัง–สีข้าง เป็นแถบแน่นทั้งวัน

ปาก:

• Stable fly ปลายปากเป็น หอกเจาะดูด ใหญ่ชัด (“กัดเจ็บ”)
• Horn fly หลอดปากเล็กเรียว + palpi ยาวพอ ๆ กัน

ท้อง:

• Stable fly เทา มี จุดกลมดำด้านข้างปล้อง
• Horn fly ลำตัวเล็กกว่า หนาแน่นเป็นกระจุกบนตัวสัตว์

คำถามที่ 2 ต้องเริ่มคุม “เมื่อไหร่” ถึงคุ้ม? มีเกณฑ์นับแบบเร็วไหม

เกณฑ์ภาคสนามที่ใช้กันกว้างขวาง:

• เลือกสุ่ม โค 10–15 ตัว/ฝูง
• นับ จำนวน Stable fly ต่อขาหน้า (หรือขาแต่ละข้าง)
• ถ้าเฉลี่ย ≥ 5 ตัว/ขา ⇒ เข้าสู่ ระดับกระทบเศรษฐกิจ เริ่มมาตรการเข้มทันที

คำถามที่ 3 “อยากให้เงียบใน 14 วัน” — แผน IPM เร่งด่วน (ไม่พ่นกว้างสุ่มสี่สุ่มห้า)

วันที่ 1–3: ตัดแหล่งเพาะ + ทำให้คอกแห้ง

• เก็บฟาง/มูลเปียก ทุกวัน แยกโซนทิ้งให้ชัด
• กลับกอง/หมักปุ๋ยคอก ให้เกิด ความร้อน (ยับยั้งไข่–หนอน)
• ปรับ ระบายน้ำ–ระบายอากาศ พื้นไม่ชื้นคงค้าง; ตากฟาง ให้แห้งจริงก่อนนำเข้า
• ล้าง รางอาหาร/น้ำ ตัดอินทรีย์กึ่งเหลว (บ่อเกิดตัวหนอน)

วันที่ 4–7: ดัก–กายภาพ + จุดป้องกันบนตัวสัตว์

• ติดตั้ง walk-through traps (ทางเดินผ่าน) ที่จุดบังคับผ่าน–หน้าโรงรีด
• ตั้ง backrubbers (ผ้าเช็ดหลังชุบสาร) ในจุดที่สัตว์ถูตัวประจำ
• ใช้ พัดลม/ม่านลม ในโรงรีด/จุดพัก ลดการเกาะ
• มอนิเตอร์ทุกสัปดาห์: นับแมลง ≥ 5/ขา ⇒ ยกระดับแผนทันที

วันที่ 8–14: เคมีอย่างมีแผน + ตัดวงจรในมูล

• เลือกใช้ ราดหลัง/พ่นจุด/สเปรย์เฉพาะจุด ตามฉลาก (โฟกัสขา–ท้องน้อย/จุดเกาะ)
• เสริม IGR แบบ feed-through เพื่อตัดระยะหนอนในมูล (ใช้คู่กับการหมักกองเท่านั้น)
• หมุนเวียนกลุ่มสาร (เช่น pyrethroid ↔ organophosphate ↔ macrocyclic lactone) เมื่อใช้ต่อเนื่องหรือตัวเลขไม่ลด
• บันทึก ล็อต–วันที่–กลุ่มสาร และ เว้นระยะก่อนรีดนม/เชือด (PHI) ตามฉลากเคร่งครัด

เลี่ยงการ “พ่นกว้างทั้งคอกแบบไม่มีตัวเลขมอนิเตอร์” — เปลืองงบ, เสี่ยงดื้อยา, ทำลายตัวห้ำในระบบมูล
เป้าหมายระยะยาว: คอกแห้ง + กองมูลร้อน + ดักให้โดนทาง + ใช้สารเท่าที่จำเป็น แล้ววัดผลจาก ตัวเลข/ขา/ตัว ทุกสัปดาห์ครับ.