จัดหมวดหมู่ (Taxonomy)

• ชื่อสามัญ: Red Assassin Bug
• ชื่อวิทยาศาสตร์: Vesbius purpureus (T.)
• อันดับ (Order): Hemiptera
• วงศ์ (Family): Reduviidae

ลักษณะจำแนกภาคสนาม (Field ID)

• สี–ลำตัว: แดงสดทั้งลำตัว ตัดกับส่วนหัว–หนวด–ขา–ปลายปีกคู่หน้า สีดำมันวาว
• ขนาด: ยาวประมาณ 8.0–9.0 มม.
• หนวด: แบบเส้นด้าย (filiform)
• ปาก: เจาะ–ดูด (piercing–sucking) เป็นงวงแหลมสำหรับแทงเหยื่อ
• พฤติกรรมเด่น: ซุ่มล่า–พุ่งแทงรวดเร็ว มักอาศัยแถบที่มีทางเดินมดหรือแหล่งมูลหวาน

วงจรชีวิต (สั้น–ไว–รับมือระบาดทัน)

การเปลี่ยนแปลง แบบไม่สมบูรณ์: ไข่ → ตัวอ่อน (Nymph) → ตัวเต็มวัย

• ไข่: 12–14 วัน
• ตัวอ่อน: 15–40 วัน (ไล่ล่าตั้งแต่วัยอ่อน)
• ตัวเต็มวัย: อยู่ได้ 54–103 วัน
• รวมวงจร: โดยเฉลี่ย ~2 เดือน (แปรตามอุณหภูมิและอาหาร)

ตารางสรุปวงจรชีวิต

ทำไม “ล่ามด” คือเกมพลิกของ IPM?

• มด = ทหารยามเพลี้ย: มดปกป้องเพลี้ยเพื่อแลกมูลหวาน → การล่ามดทำให้เพลี้ยขาดการคุ้มกัน
• ลดเขม่าดำทางอ้อม: มูลหวานลดลง → เชื้อราดำ (sooty mold) บนใบ–ผลลด
• เปิดทางให้ศัตรูธรรมชาติอื่นทำงาน: แตนเบียน–เต่าทอง–แมงมุมเข้าถึงเพลี้ยได้มากขึ้น

ใช้อย่างไรให้เวิร์กในระบบ IPM (ทำตามทีละขั้น)

1) Monitoring (เฝ้าระวังให้ตรงจุด)

• ตรวจ เส้นทางมด–จุดมีเพลี้ย สัปดาห์ละ 1 ครั้ง
• กวาดสวิง/เคาะกิ่งเบา ๆ เพื่อนับ ตัวห้ำ/มด/เพลี้ย เปรียบเทียบแนวโน้ม

2) Habitat Management

• รักษาแนวพืชหลากชนิดริมแปลง/คันนาให้มี พืชดอกเล็ก เป็นแหล่งพลังงานเสริมแก่ตัวห้ำ
• ตัดแต่งทรงพุ่มให้โปร่ง ลดแหล่งหลบซ่อนมด

3) Chemical Smart (เมื่อจำเป็นจริง)

• หลีกเลี่ยงสารออกฤทธิ์กว้าง ที่กวาดทั้งมดและตัวห้ำ
• หากต้องใช้สารคุมมด ให้เลือก เฉพาะจุด ที่เป็นคอขวด (รัง/เส้นทางหลัก) และหลีกเลี่ยงช่วงที่พบมวนกินมดหนาแน่น

4) SOP หน้างาน (เช็กลิสต์ 6 ข้อ)

1. ทำแผนที่ ฮอตสปอตเพลี้ย–มด
2. ตรวจจำนวน มวนกินมด/จุด รายสัปดาห์
3. ลดแหล่งน้ำตาลค้าง (น้ำหวาน–ผลสุก) ใต้โคนต้น
4. ใช้วิธี เชิงกล/เหยื่อเจาะจงมด เฉพาะจุดแทนการพ่นกว้าง
5. อนุรักษ์ผู้ล่าอื่น (แตนเบียน, เต่าทอง, แมงมุม)
6. ประเมินผล 7–10 วัน แล้วปรับแผน

คำเตือนด้านความปลอดภัย: มวนเพชฌฆาตทุกชนิดสามารถแทงได้เมื่อถูกรบกวน ควรหลีกเลี่ยงการจับด้วยมือเปล่า

FAQ — 3 คำถามยอดฮิต ของ มวนกินมด (Vesbius purpureus) นักล่าตัวจิ๋ว “ตัดเครือข่ายมด–มูลหวาน” ให้เพลี้ยเปราะบางลง

คำถามที่ 1 มวนกินมด “กัดคน” ไหม? ปลอดภัยแค่ไหนในสวน–เรือนปลูก

ไม่ก้าวร้าวต่อคน แต่ แทงได้ หากถูกจับ/บี้ จึงควรหลีกเลี่ยงการสัมผัสโดยตรง

ทำตามนี้ให้ปลอดภัย

• ไม่หยิบด้วยมือเปล่า ใช้กระบอก/ขวดใสเก็บย้าย
• สวม ถุงมือผ้า/ยางบาง เมื่อตัดแต่งกิ่งใกล้ทางเดินมด
• เคลื่อนไหวช้า ๆ ไม่เขย่ากิ่งแรง เพื่อลดการป้องกันตัวของมวน
• หากถูกแทง: ล้างด้วยสบู่–น้ำสะอาด ประคบเย็น สังเกตอาการระคายเคือง

คำถามที่ 2 ต้อง “คุมมด” เพื่อกดเพลี้ยอยู่แล้ว จะทำอย่างไรไม่ให้กระทบมวนกินมด?

หลักคิด

เป้าหมายคือ ตัดกองทัพมด แต่ยัง รักษาผู้ล่า ไว้ให้ทำงานบนพุ่ม/ใบ

แผนปฏิบัติ (IPM-friendly)

• เหยื่อมดในสถานีปิด (bait station) วางตาม “คอขวด” การสัญจรของมด—เชิงรุกที่รัง/ฐานเสา ไม่พ่นกว้างบนทรงพุ่ม
• ห้ามพ่นครอบคลุมทั้งแปลง โดยเฉพาะบนกิ่ง–ใบที่มวนออกล่า ให้ใช้เฉพาะจุดที่เป็นรังมด/แนวเดินหลัก
• เว้นระยะเวลา หากจำเป็นต้องพ่นเฉพาะจุด ให้ทำ ตอนเย็น และหลีกเลี่ยงบริเวณที่พบมวนจำนวนมาก
• กันพลาดกับกาวดักกิ่ง: ถ้าจำเป็นต้องใช้ ให้ติดแถบกาวแบบมี การ์ด/ปลอกบัง เพื่อไม่ให้มวน–ตัวห้ำอื่นติด
• ลดแหล่งน้ำตาลค้าง ใต้โคนต้น (ผลสุกตก/น้ำหวานหก) ตัดแรงจูงใจของมดโดยตรง

คำถามที่ 3 จะรู้ได้อย่างไรว่ามวนกินมด “กำลังทำงาน” และจำนวนเพียงพอหรือยัง?

ตัวชี้วัดภาคสนาม (ดูง่าย แต่ได้ข้อมูล)

• สังเกตแนวเดินมดที่จุดมูลหวาน (ใต้ใบ/ยอดอ่อน): ถ้ามด บางลง/แตกแถว และเห็นมวนลาดตระเวนเป็นระยะ แปลว่าเริ่มคุมได้
• เพลี้ยยังอยู่แต่ไม่หนา มดเฝ้าลดลง → เขม่าดำ/ใบเหนียว ค่อย ๆ ลด ใน 7–10 วัน
• ทำ มินิซำมะโน 3 นาที/จุด × 5 จุด ต่อแปลง: นับ “มวนกินมดที่พบ” และ “จำนวนมดบนกิ่ง 30 ซม.” บันทึกสัปดาห์ต่อสัปดาห์

เกณฑ์ตัดสินใจคร่าว ๆ

• หาก พบมวนต่อจุดสม่ำเสมอ และจำนวนมด/ใบเหนียวลดลง → ชะลอสาร เปิดทางผู้ล่าทำงาน
• หาก มดหนาแน่นต่อเนื่อง 2–3 รอบ แต่แทบไม่พบมวน → เร่งจัดการรัง–เหยื่อมดแบบสถานี เพิ่มเติม และทบทวนสุขอนามัยแหล่งน้ำตาล

เคล็ดลับ “ดึงดูด–รักษาประชากร”

• คง พืชดอกเล็กหลากชนิด ริมแปลง (พลังงานเสริมให้ตัวเต็มวัย)
• ทรงพุ่ม โปร่ง–อากาศถ่ายเท ลดที่หลบของมด เพิ่มประสิทธิภาพการล่าของมวน
• หลีกเลี่ยงสารออกฤทธิ์กว้าง โดยเฉพาะช่วงพบไข่เพลี้ย/นิมฟ์เพลี้ยและมีมวนออกหากินหนาแน่น