ทำความรู้จัก (Taxonomy & Field ID)

• ขนาดราว 1.0–2.0 มม. (ใหญ่สุดพบได้ถึง ~5 มม.)
• ลำตัว ดำอมเทา ขา ยาวเรียว ปีกบางใส 1 คู่ (membranous)
• บินใกล้ผิวดิน/ผิววัสดุปลูก ชอบรวมกลุ่มตามบริเวณชื้น อับ

วงจรชีวิต (เร็ว ประมาณ 4 สัปดาห์)

อุณหภูมิอุ่นชื้น = วงจรยิ่งสั้น ประชากรพุ่งไว

อยู่ที่ไหน–ทำไมจึงน่ากังวล

• จุดเสี่ยง: กระถางที่ระบายน้ำไม่ดี เรือนเพาะชำ โรงเรือนผัก เห็ด กองปุ๋ยหมัก พื้นดินชื้น
• ความเสียหาย: ตัวอ่อนทำให้ รากอ่อนช้ำ/กร่อน เสี่ยง damping-off ในต้นกล้า พืชแคระชะงัก โตช้า ใบร่วง

คุมให้จบด้วย IPM (Integrated Pest Management)

1) Sanitation & Water (หัวใจหลัก)

• ลดความชื้นแฉะ: เว้นรดจนหน้าดินหมาด แล้วค่อยรดใหม่
• ใช้วัสดุปลูก โปร่ง ระบายน้ำดี เพิ่มเพอร์ไลต์/ทรายหยาบ
• เก็บเศษใบตาย–อินทรียวัตถุเน่า ทิ้งให้หมด

2) Physical & Monitoring

• ปูผิวดินด้วย ทรายหยาบ/เพอร์ไลต์ชั้นบาง เพื่อลดจุดวางไข่
• ใช้ แผ่นกาวสีเหลือง ติดเหนือผิวดินเพื่อตรวจ–ลดตัวเต็มวัย
• พัดลมอ่อน ๆ ให้ลมไหลเวียน ลดความชื้นนิ่ง

3) Biological Control (ชีวภัณฑ์)

• Bti (Bacillus thuringiensis subsp. israelensis) สำหรับระยะตัวอ่อน—ราดดินตามฉลาก
• ไส้เดือนฝอยกำจัดแมลง (Steinernema feltiae) ราดวัสดุปลูกเพื่อจัดการตัวอ่อน
• ตัวห้ำ/ตัวกินไรในดิน เช่น Stratiolaelaps scimitus (ชื่อเดิม Hypoaspis miles) หรือด้วงโรฟ Dalotia coriaria ใช้ในโรงเรือน–เชิงการค้า

4) Chemical (เมื่อจำเป็นจริง)

• เลือกสาร ออกฤทธิ์ต่อระยะตัวอ่อนในดิน และใช้ เฉพาะจุด/เฉพาะเวลา ตามฉลาก
• หลีกเลี่ยงการพ่นกว้างที่ทำลายศัตรูธรรมชาติ

SOP ย่อ (กระถาง–โรงเรือน ทำตามทีละข้อ)

1. หยุดรดน้ำ จนหน้าดินแห้งหมาด → ปรับตารางรดเป็น “ชุ่มแล้วแห้ง”
2. ย้ายกระถาง ไปจุดอากาศถ่ายเท ตั้งพัดลมเบา ๆ
3. ติดกาวเหลือง 1–2 แผ่น/ตารางเมตร ใกล้ผิวดิน
4. ราด Bti/ใส่ไส้เดือนฝอย ตามฉลาก ซ้ำทุก 7–14 วันจนจำนวนลด
5. ปูหน้าดินด้วย ทรายหยาบ/เพอร์ไลต์ 0.5–1 ซม. ลดการวางไข่
6. เก็บเศษใบตาย–เปลี่ยนวัสดุปลูกเก่า ฆ่าเชื้อกระถาง ก่อนใช้ใหม่

FAQ 3 คำถามยอดฮิต ของ บั่วรา (Fungus gnats: Lycoriella spp.)

คำถามที่ 1 “กำจัดบั่วราในกระถาง” ให้หายยกกอ ต้องเริ่มจากอะไร?

ตัด “ความชื้นนิ่ง” + ปิดจุดวางไข่ คือหัวใจ

ทำทันที (เช็กลิสต์ 5 ข้อ)

• ชุ่มแล้วแห้ง: เว้นรดจนหน้าดินแห้งหมาดก่อนรอบถัดไป (อย่าปล่อยแฉะยาว)
• ผิวดินกันไข่: โรยทรายหยาบ/เพอร์ไลต์หนา 0.5–1 ซม. ลดการวางไข่บนผิว
• กาวเหลือง: ปักเหนือผิวดิน ลดตัวเต็มวัย + ใช้เฝ้าระวังแนวโน้ม
• ดินโปร่งระบายดี: ผสมเพอร์ไลต์/ทรายหยาบ เปลี่ยนกระถางที่อั้นน้ำ
• เก็บเศษอินทรีย์: ใบตาย/ผิวดินขึ้นรา = อาหารชั้นดีของตัวอ่อน ต้องเอาออก

คำถามที่ 2 Bti, ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์, หรือไส้เดือนฝอย—เลือกอะไร “เวิร์กสุด” กับตัวอ่อนในดิน?

เริ่มที่ Bti หรือ ไส้เดือนฝอยกำจัดแมลง (เช่น Steinernema feltiae) แล้วค่อยทบทวนการรดน้ำ

คู่มือเลือกแบบเร็ว

• Bti ราดดิน: ตรงตัวอ่อนที่สุด ใช้สัปดาห์เว้นสัปดาห์ 2–3 รอบ
• ไส้เดือนฝอย: ดักตัวอ่อนในดินดีมาก เหมาะกระถาง/เรือนปลูก (ทำตามอุณหภูมิ–ความชื้นที่แนะนำ)
• ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ (H₂O₂): ใช้ฉุกเฉินครั้ง–สองครั้งพอช่วยได้ แต่ถี่เกินไปเสี่ยงรากระคายเคือง
• สเปรย์ไล่/พ่นกว้าง: จัดการตัวเต็มวัยชั่วคราว แต่ไม่ตัดต้นเหตุ—อย่าให้ไปทำลายศัตรูธรรมชาติในโรงเรือน

คำถามที่ 3 “โรงเรือนผัก/เห็ดชุกมาก” คุมอย่างมืออาชีพใน 7–14 วันทำไง?

บูรณาการ 4 แกน: สุขอนามัย–ความชื้น–ชีวภัณฑ์–เฝ้าระวัง

แผนลงมือ (เวิร์กโฟลว์ย่อ)

• สุขอนามัย: เก็บเศษพืช–ก้อนวัสดุปลูกเก่า, พลิกกองปุ๋ยหมักให้โปร่ง, ทำความสะอาดรางน้ำ/พื้นชื้นทุกวัน
• อากาศ–น้ำ: เพิ่มลมไหลเวียน, ปรับตารางให้น้ำ “ชุ่มแล้วแห้ง”, หลีกเลี่ยงรดพรมใบในช่วงเย็น
• ชีวภัณฑ์ลงดิน: ราด Bti/ไส้เดือนฝอย ตามฉลาก ซ้ำทุก 7–10 วันจนกราฟในกาวเหลืองเริ่มลง
• เฝ้าระวังเชิงตัวเลข: ติดกาวเหลือง ~1–2 แผ่น/ม² ใกล้ผิววัสดุปลูก, นับทุกสัปดาห์เพื่อปรับรดน้ำ/รอบชีวภัณฑ์
• ปิดทางเข้า: มุ้งกันแมลงตาถี่ที่ช่องลม–ประตู, ใช้ม่านลม/พัดลมเบาที่จุดเข้า–ออก
• หลีกเลี่ยงสารกว้างขวาง: ถ้าจำเป็นจริง ให้ทำเฉพาะจุด–เฉพาะเวลา แล้วกลับมาพึ่งชีวภัณฑ์และวินัยความชื้น