จัดหมวดหมู่ (Taxonomy)

• ชื่อสามัญ: Rove Beetle / ด้วงก้นกระดก
• ชื่อวิทยาศาสตร์: Paederus fuscipes
• อันดับ (Order): Coleoptera
• วงศ์ (Family): Staphylinidae

ลักษณะจำแนกภาคสนาม (Field ID)

สีสันเด่น: ส้ม–ดำสลับ

• หัว–ปีกคู่หน้า (elytra)–ท้องปล้องท้าย สีดำ
• อก (thorax) และท้องปล้องที่ 1–4 สีส้ม

แยกจากแมลงคล้ายกัน

วงจรชีวิต (Life Cycle)

การเปลี่ยนแปลงแบบสมบูรณ์: ไข่ → ตัวอ่อน → ดักแด้ → ตัวเต็มวัย

• ไข่: ~3–9 วัน (ตัวเมียวางราว 50–100 ฟอง)
• ตัวอ่อน: ~4–36 วัน (เป็นนักล่า กินตัวอ่อนแมลงอื่น)
• ดักแด้: ~3–12 วัน
• ตัวเต็มวัย: อยู่ได้ 3–5 สัปดาห์
• รวมวงจร: โดยเฉลี่ย 22–50 วัน (แปรตามอุณหภูมิ–ความชื้น–อาหาร)

บทบาทในเกษตร: “ผู้ช่วยลับ” ของชาวนา–ชาวสวน

• ล่าเพลี้ย หนอนผีเสื้อกลางคืน ตัวอ่อนแมลงวัน และแมลงขนาดเล็กอื่น ๆ
• ช่วยลดแรงระบาดในแปลง โดยไม่ต้องพึ่งสารเคมี เหมาะกับแนวทาง IPM (Integrated Pest Management)

ความเสี่ยงต่อคน: ทำไม “ห้ามบี้” บนผิว

• ของเหลวภายในลำตัวมีสารระคายเคือง เมื่อ บด/เช็ด/บี้ บนผิวจะเกิดผื่นพุพองเป็นทางยาว (มักขึ้นหลัง–คอ–แขน–ใบหน้า)
• หลักปฏิบัติฉุกเฉิน: หากเผลอสัมผัส ให้รีบล้างด้วยน้ำและสบู่ทันที หลีกเลี่ยงการถู–เกา ประคบเย็น และหากระคายมากให้พบแพทย์/เภสัชกรเพื่อรับยาทาภายใต้คำแนะนำ

IPM สำหรับบ้าน–โรงเรียน–โรงงาน (ได้ผล ปลอดภัย)

1) ป้องกันก่อนเข้าบ้าน

• จัดการแสง: เปลี่ยนหลอดภายนอกเป็นโทนอุ่น/เหลือง หลีกเลี่ยงไฟขาวจ้าในหน้าฝน
• มุ้งลวด/ซีลช่องว่าง: ปิดช่องรั่วประตูหน้าต่าง เปิดไฟล่อ ไว้ไกลตัวอาคาร
• สนามรอบบ้าน: ตัดหญ้าให้เตียน ลดความชื้น–น้ำขัง

2) จัดการพบในอาคาร

• ใช้ กระดาษ/แก้วครอบ แล้วปล่อยนอกอาคาร อย่าบี้
• เช็ดพื้น/โต๊ะด้วยผ้าชุบน้ำสบู่อ่อน ๆ ลดคราบสารตกค้าง
• ตั้ง พัดลม/ม่านลม ในจุดประตูเข้า–ออกช่วงที่แมลงชุก

3) ภาคเกษตร/โรงงานอาหาร

• ไฟล่อแมลง ตั้งให้ห่างจุดทำงาน/สายการผลิต
• Sanitation: เก็บเศษอาหาร/อินทรียวัตถุ ลดเหยื่อดึงดูดแมลงอื่น (ทำให้ Paederus เข้ามาน้อยลง)
• Training ทีมงาน: วิธีจับ–ปล่อยอย่างปลอดภัย และปฐมพยาบาลเบื้องต้น

SOP “คืนฝน–เปิดไฟ–แมลงชุก” (5 ขั้นเร็ว)

1. ลดไฟขาวจ้าภายนอก เปลี่ยนเป็นโทนอุ่น/หรี่แสง
2. เปิดไฟล่อไว้ ไกลตัวอาคาร + พัดลมไล่แมลงบริเวณทางเข้า
3. เตรียมถุงมือยาง + กระดาษแข็ง/แก้วครอบสำหรับเก็บปล่อย
4. แจ้งเตือนบุคลากร ห้ามบี้ และหลีกเลี่ยงการปัดแรง ๆ บนผิว
5. เช้า–ทำความสะอาดพื้นผิวด้วยน้ำสบู่ เพื่อลดความเสี่ยงระคายเคือง

FAQ 3 คำถามยอดฮิต ของ ด้วงก้นกระดกสีแดง–ดำ (Paederus fuscipes)

คำถามที่ 1 “โดนพิษก้นกระดก” ต้องทำยังไงทันที?

อย่าใช้มือบี้/ถู! รีบ ล้างผิวด้วยน้ำและสบู่, ประคบเย็น, แล้วทา สเตียรอยด์เฉพาะที่ บรรเทาอักเสบ; เสื้อผ้าส่วนที่เปื้อนก็ควรซักทันทีเพื่อลดพิษตกค้าง หากรุนแรงให้พบแพทย์.

คำถามที่ 2 ป้องกันในบ้าน–โรงเรียน–โรงงานยังไง “ไม่ให้บินเข้ามา” โดยไม่พึ่งสารพ่นกว้าง?

จัดแสง + กั้นทางเข้า คือหัวใจ: ด้วงก้นกระดกถูกดึงดูดด้วยแสงตอนกลางคืน

• เปลี่ยนไฟนอกอาคารเป็น โทนอุ่น/เหลือง และลดไฟสว่างจ้าใกล้ทางเข้า; ไม่นั่ง/ทำงาน ใต้โคมไฟโดยตรง ในคืนที่แมลงชุก.
  
• ติด มุ้งลวด/ซีลประตู–หน้าต่าง, ตั้ง ม่านลมหรือพัดลม ที่จุดเข้า–ออก; เจอแมลงให้ เขี่ย/เป่าออก แทนการตบ.
  
• ใช้ กับดักแสง ล่อไว้ไกลอาคาร ลดการบินเข้าส่วนใช้งาน.

คำถามที่ 3 ในแปลงนา “มีประโยชน์จริงไหม”—เกี่ยวข้องกับ IPM อย่างไร?

จริงครับ ด้วงก้นกระดกเป็น ผู้ล่าทั่วไป (generalist predator) จับเพลี้ย–หนอนหลายชนิดในนาข้าว ช่วยลดการระบาดได้ตามธรรมชาติ จึงเหมาะมากกับ ระบบ IPM (ลดสาร, รักษาศัตรูธรรมชาติ).
ทิป IPM เร็ว: เลี่ยงสารออกฤทธิ์กว้างช่วงต้นฤดู/ช่วงแมลงผู้ล่าชุก และหลีกเลี่ยงการเผาตอซัง–ไฟสว่างจ้ารอบนาในฤดูฝน ซึ่งกระตุ้นการกระจายตัวของ Paederus เข้าสู่ชุมชน.