TL;DR

• ตัวเต็มวัย 5–6 มม. เทาอมฟ้า คล้าย “แมลงวันหลังลาย” แต่ ปลายท้องมีขนหนาแน่น (ตัวตนของ “ก้นขน”)
• อกมีริ้วดำพาดยาว ท้องมีริ้วดำพาดขวาง มีขนทั้งสั้นและยาว ตารวมสีแดงน้ำตาล
• วงจรชีวิตเร็ว: ไข่ 8–72 ชม., ตัวอ่อน 3–60 วัน, ดักแด้ 3–28 วัน, ตัวเต็มวัยผู้เฉลี่ย ~17 วัน / เมีย ~29 วัน (ที่ ~25°C RH~45%)
• บทบาทเกษตร: Tachinidae หลายชนิดเป็น “แมลงปรสิตของหนอนผีเสื้อ/ด้วง” จึงมีคุณค่าเป็น ศัตรูธรรมชาติ ในแผน IPM

Quick ID (ดูให้ชัวร์ใน 10 วิ)

• ขนาด & สี: 5–6 มม. เทาอมฟ้า
• ทรวงอก (thorax): มีเส้นดำพาดตามยาว
• ท้อง (abdomen): เส้นดำพาดขวาง + ขนหนาแน่นปลายท้อง (ลักษณะเด่น)
• ตารวม: ใหญ่ สีแดงน้ำตาล
• โดยรวม: คล้าย flesh fly แต่เล็กกว่าและ “ปลายท้องฟู”

วงจรชีวิต (Complete metamorphosis)

• ไข่: ฟักใน 8–72 ชั่วโมง
• ตัวอ่อน: 3–60 วัน (แปรตามอุณหภูมิ/อาหาร)
• ดักแด้: 3–28 วัน (ในดิน/วัสดุแห้ง)
• ตัวเต็มวัย: ผู้ ~17 วัน, เมีย ~29 วัน (เงื่อนไขมาตรฐาน)
• ศักยภาพสืบพันธุ์: วางครั้งละ 120–150 ฟอง, รวมชีวิต ~200–1000 ฟอง (ตามสภาพแวดล้อม)

หมายเหตุ: กลุ่ม Tachinidae โดยทั่วไป ตัวเมียจะวางไข้/ตัวหนอนบน/ใกล้ตัวเจ้าบ้าน (หนอนแมลงศัตรูพืช) เพื่อให้ตัวอ่อนเข้าไปอาศัยและกำจัดเจ้าบ้านตามธรรมชาติ

นิเวศวิทยา & ความสำคัญทางเกษตร

• แหล่งพบ: ตามพื้นที่เกษตร สวน ไหล่ทาง กองหญ้า พุ่มไม้ ที่มีศัตรูพืชอาศัย
• บทบาท: เป็น ตัวห้ำ/ตัวเบียน (parasitoid) ของหนอนแมลงศัตรูพืชหลายชนิด → ช่วยลดประชากรศัตรูพืชโดยธรรมชาติ
• ประโยชน์ต่อ IPM: ลดการพึ่งพาสารเคมี, เสริมความยั่งยืนและความปลอดภัยอาหาร

วิธี “อยู่ร่วม–ใช้ประโยชน์” ในแผน IPM

อนุรักษ์ศัตรูธรรมชาติ:

• หลีกเลี่ยงการพ่นสารแบบกว้างโดยไม่จำเป็น
• หากต้องใช้สาร ให้เลือก สารจำเพาะ/เลือกเวลา (พ่นเย็น/พ่นจุด) และ หมุนเวียนกลุ่มสาร

FAQ: 3 คำถามยอดฮิต ของ “แมลงวันก้นขน (Lydella grisescens) — ตัวเล็กแต่โหดกับหนอนศัตรูพืช ใช้เป็นให้เป็นใน IPM”

คำถามที่ 1 “มันกัดคนไหม? ควรกำจัดหรือ ‘เก็บไว้ช่วยงาน’ ในแปลง”

สรุป: ไม่กัดคน/สัตว์เลี้ยงครับ และ ควรเก็บไว้ช่วยงาน

• กลุ่ม Tachinidae (เช่น Lydella grisescens) เป็น “ตัวเบียน” ของหนอนผีเสื้อ/ด้วง—ตัวเมียวางไข่บน/ใกล้ตัวหนอน เป้าหมาย แล้วตัวอ่อนจะกินเจ้าบ้านจนตาย → ช่วยลดประชากรศัตรูพืชตามธรรมชาติ
• ถ้าไปฉีดพ่นกว้าง ๆ เพียงเพราะ “เห็นแมลงวัน” คุณกำลังยิงเพื่อนร่วมทีมทิ้งเอง แถมหนอนศัตรูพืชฟื้นเร็วกว่าอีก!

คำถามที่ 2 จะรู้ได้ยังไงว่า Lydella กำลังทำงานอยู่แล้ว — มี “สัญญาณการถูกเบียน” แบบดูหน้างานไหม?

เช็กเร็วในแปลง (ไม่ต้องกล้องจุลทรรศน์):

1. หนอนซึม/กินน้อยลง ทั้งที่อาหารพร้อม — มักเป็นช่วงถูกตัวเบียนพัฒนาภายใน
2. หนอนตายก่อนเข้าดักแด้ หรือดักแด้ผิดรูป/ตัวเล็ก異ปกติ
3. พบดักแด้เล็ก ๆ ในดิน ใกล้โคนพืชโดยไม่มีซากหนอนสมบูรณ์ (ตัวเบียนออกจากหนอนแล้วลงดินเข้าดักแด้)
4. เดินแปลงช่วงเช้า–บ่ายอ่อน ๆ อาจเห็น ตัวเต็มวัย 5–6 มม. สีเทาอมฟ้า ปลายท้องมีขนแน่น บิน/เกาะตามพืชชายแปลง

ถ้าพบสัญญาณ 1–3 หลายจุด ให้ ชะลอสารกำจัดแมลงแบบกว้าง แล้วพึ่ง IPM อื่น ๆ ชั่วคราว เพื่อเปิดโอกาสให้ตัวเบียนปิดงาน

คำถามที่ 3 “อยากเพิ่มทัพตัวเบียน” ต้องทำอะไรบ้างให้แปลง ‘เป็นมิตรกับ Lydella’ แต่ยังคุมหนอนอยู่?

สูตร IPM ที่ ‘ช่วยตัวเบียน + กดหนอน’ ไปพร้อมกัน

• เลือกสารอย่างฉลาด (Selective): ถ้าจำเป็นต้องพ่น ให้เลือกสาร/ชีวภัณฑ์ที่กระทบตัวเบียนต่ำ (เช่น Bacillus thuringiensis (Bt), NPV) และ พ่นช่วงเย็น/พ่นจุด แทนการคลุมทั้งแปลง
• เว้น “แถบพักพิงมีดอก” (Flower strips): ปลูกดอกเล็ก ๆ มีน้ำหวาน/เกสรต่อเนื่อง (ผักชีลาว โหระพา ดาวกระจาย ฯลฯ) ตามขอบแปลง—ตัวเต็มวัยใช้เป็นพลังงาน-ที่หลบ
• หยุดพ่นเมื่อไม่ถึงเกณฑ์: ตั้ง เกณฑ์เศรษฐศาสตร์ ของหนอน (เช่น %ใบเสียหาย/ตัวต่อใบ) ถ้าไม่ถึง เลี่ยงการพ่น เพื่อรักษากองหนุนธรรมชาติ
• หมุนเวียนวิธี: สลับ ตาข่าย/ห่อผล + กับดักล่อเพศ + ปล่อยชีวภัณฑ์ กับสารออกฤทธิ์คนละกลไก เพื่อลดดื้อยาและเซฟตัวเบียน
• จัดการที่อยู่ศัตรูพืชโดยไม่ฆ่าทีมเรา: เก็บเศษพืชป่วย/ดักซากหนอนออกนอกแปลง (ลดแหล่งเพาะ) แต่ อย่าพ่นฆ่าทั้งแปลง หลังเก็บซาก — ปล่อยให้ Lydella เก็บกวาดที่เหลือ

Mini-Playbook 7 วัน (เริ่มพรุ่งนี้):
วัน 1 สำรวจหนอน + บันทึกสัญญาณถูกเบียน → ถ่ายรูปเก็บหลักฐาน
วัน 2 ปลูก/เว้นแถบดอกไม้ริมแปลง 1–2 เมตร + ลดการตัดหญ้าจนโล้น
วัน 3 ตั้งจุดพ่นเฉพาะ (Spot) สำหรับ Bt/NPV หากเกินเกณฑ์เศรษฐศาสตร์
วัน 4 เก็บซากหนอน/ใบหนักออกนอกแปลง—ไม่พ่นกว้าง
วัน 5 ตรวจซ้ำจุดเดิม → ถ้าหนอนลดและพบดักแด้ในดินเพิ่ม = ตัวเบียนทำงาน
วัน 6 เติมน้ำ/ปุ๋ยพืชหลากชนิดในแถบดอก ให้มีอาหารต่อเนื่อง
วัน 7 ทบทวนบันทึก → ปรับรอบพ่นให้ “เฉพาะจุด + ช่วงเวลา” มากขึ้น