จัดหมวดหมู่ (Taxonomy)

• ชื่อสามัญ: แตนเบียนด้วง | Scientific name: Theocolax elegans (W.)
• ชื่อเดิม: Choetospila elegans
• Order: Hymenoptera
• Family: Pteromalidae

ลักษณะจำแนกภาคสนาม (Field ID)

• สี/ลำตัว: น้ำตาลแดงมีแถบดำ เงามัน ขนาดราว 1.0–2.1 มม.
• ปีก: ปีกคู่หน้ามี ขนแข็งสีดำ เด่นบริเวณกึ่งกลางปีก (บางกรณีพบ ปีกถดถอย/ไม่มีปีก)
• สัณฐานเด่น: มี petiole และ ovipositor สั้น เหมาะกับการวางไข่นอกตัวโฮสต์
• พฤติกรรม: เอคโตพาราสิตอยด์ (Ectoparasitoid) ของ หนอนด้วงศัตรูเมล็ด แตน 1 ตัว ทำลายหนอนได้ 1 ตัว

วงจรชีวิต (รวดเร็ว—เข้าจังหวะระบาดในโกดัง)

• วางไข่ได้สูงสุด: ~100 ฟอง/เพศเมีย
• ไข่: 1–2 วัน → ฟักเป็นตัวอ่อน
• ตัวอ่อน: 4–5 วัน → เกาะกินภายนอกหนอนด้วงจนหยุดพัฒนา
• ดักแด้: 10–11 วัน
• ตัวเต็มวัย: 6–7 วัน ใช้ผสมพันธุ์–หาโฮสต์

วงจรโดยเฉลี่ย สั้น กระชับ เหมาะกับการปล่อย เป็นรอบ ไล่ตามกราฟศัตรูในคลัง

ตารางสรุปวงจรชีวิต

คุมเป้าหมายอะไรได้บ้าง?

• หนอนด้วงที่ทำลายเมล็ดในคลัง/โรงสี/ไซโล หลายกลุ่ม (ด้วงศัตรูคลังในสินค้าแห้ง–ธัญพืช)
• เหมาะกับการเสริมในระบบ IPM โรงเก็บ ควบคู่กับสุขาภิบาลคลัง (Sanitation) และการเฝ้าระวัง (Monitoring)

SOP ใช้งานจริงในคลัง/โรงสี/ไซโล

1) เริ่มจาก Sanitation ให้เนียน

• กวาด–ดูดฝุ่น เศษเมล็ด/ผงธัญพืช ตามรอยแตก–คาน–ซอกมุม
• ใช้ FIFO ปิดผนึกถุง/บิ๊กแบ็ก/ถัง ให้แน่น ลดแหล่งอาหารศัตรู

2) Monitoring & Mapping

• วาง กับดักฟีโรโมน/แผ่นกาว เพื่อติดตามแนวโน้มศัตรูรายสัปดาห์
• ทำ แผนที่ฮอตสปอต (จุดถ่ายเมล็ด, พื้นใต้สายพาน, มุมอับลม)

3) ปล่อยแตนเบียนด้วง ให้ครอบคลุมฮอตสปอต

• กระจายหลายจุด รอบกองเมล็ด/ชั้นวาง/ช่องอากาศ
• ปล่อยเป็นรอบ ทับซ้อน 2–3 วงจรศัตรู (เว้นราว 2 สัปดาห์) เพื่อกดประชากรต่อเนื่อง
• หลีกเลี่ยงสารกำจัดแมลงออกฤทธิ์กว้าง ในโซนปล่อยและช่วงตั้งตัว

4) Chemical = เฉพาะจุด–เฉพาะเวลา (ถ้าจำเป็น)

• ใช้กับจุดรั่วไหล–รอยแตกความเสี่ยงสูง แยกโซน จากพื้นที่ปล่อยแตน

5) บันทึกผล & ปรับแผน

• บันทึก “จำนวนมอดในกับดัก/สัปดาห์” + สัดส่วน “ซากโฮสต์ที่ถูกเบียน”
• ปรับ จุด–รอบ–ปริมาณ ปล่อยตามข้อมูลจริง

ความปลอดภัย: ไม่กัด–ไม่ต่อยคน ใช้งานได้ในคลังอาหารเมื่อยึดตามสุขาภิบาลที่ดี

FAQ 3 คำถามยอดฮิต ของ แตนเบียนด้วง (Theocolax elegans)

คำถามที่ 1 “กำจัดด้วงเจาะเมล็ดโดยไม่ใช้สารเคมี” ทำได้จริงไหม—Theocolax elegans ช่วยยังไง?

ทำได้ครับ T. elegans เป็น เอคโตพาราสิตอยด์ (ectoparasitoid) ของหนอนด้วงศัตรูคลัง—เพศเมียวางไข่ “นอกตัว” โฮสต์ ลูกแตนจะ เกาะกินภายนอกจนหนอนตาย → ตัดวงจรในกองเมล็ดโดย ไม่ทิ้งสารตกค้าง

ทำให้ได้ผล (สูตร 3 ประสาน)

• Sanitation เนียน ๆ: ดูดฝุ่น/กวาดเศษเมล็ด, ใช้ FIFO, ซีลบิ๊กแบ็ก–ถังให้แน่น
• Monitoring ต่อเนื่อง: กาว/ฟีโรโมนเพื่อติดตามแนวโน้ม–หา “ฮอตสปอต”
• Biocontrol ลงจุดจริง: ปล่อย T. elegans รอบกองเมล็ด–ชั้นวาง–จุดถ่ายเมล็ด ครอบคลุมพื้นที่เสี่ยง

คำถามที่ 2 ปล่อย “เมื่อไร–กี่ครั้ง–กี่จุด” ถึงจะเห็นผล? ใช้เวลากี่วันกว่ากราฟศัตรูจะลง

เริ่มปล่อยทันที เมื่อกับดัก/การสุ่มตัวอย่างชี้ว่าศัตรู “กำลังขึ้น” และ ปล่อยต่อเนื่องทุก ~2 สัปดาห์ ครอบคลุมอย่างน้อย 2–3 วงจรศัตรู

ไทม์ไลน์อ้างอิงจากชีววิทยา

• วงจร T. elegans โดยเฉลี่ย ~15–18 วัน (ไข่ 1–2 → ตัวอ่อน 4–5 → ดักแด้ 10–11 → ตัวเต็มวัย 6–7)
• สัญญาณเริ่มเห็นผล (~2–4 สัปดาห์): อัตราจับในกับดักเริ่มลด + พบ “ซากโฮสต์ถูกเบียน/ตัวหนอนหยุดพัฒนา” ใกล้ผิวกองเมล็ด

วิธีปล่อยให้คุ้ม

• กระจายหลายจุด รอบฮอตสปอต (ไม่กองจุดเดียว)
• เลี่ยงสารออกฤทธิ์กว้าง ในโซนปล่อย/ช่วงตั้งตัว
• บันทึก จำนวนศัตรู/กับดัก/สัปดาห์ + สัดส่วนโฮสต์ถูกเบียน เพื่อปรับรอบ–ตำแหน่ง

คำถามที่ 3 ต่างจาก “แตนเบียนมอด Anisopteromalus calandrae” ยังไง—เลือกตัวไหนดี หรือใช้คู่กัน?

บทบาท:

• T. elegans = เอคโตพาราสิตอยด์ จู่โจม หนอนด้วงที่ถูกเปิด/กึ่งเปิด (ตามรอยแตก–ปากรูเมล็ด–ผิวกอง)
• A. calandrae = เอนโดพาราสิตอยด์ พัฒนา ภายในตัวโฮสต์ เหมาะกับหนอน/ดักแด้ที่ฝังลึกในเมล็ด