TL;DR

• ตัวใหญ่กว่าแมลงวันบ้าน: ลำตัวราว 8.0 มม., ปีก 7.3 มม. หนวดแบบ aristate (ปลายมี flagellum)
• วงจรชีวิตสมบูรณ์ (ไข่–หนอน–ดักแด้–ตัวเต็มวัย) เร็ว: ไข่ 30–36 ชม., หนอน 5–6 วัน, ดักแด้ 8–12 วัน
• ตัวเต็มวัยอายุ ~90 วัน เพศเมียวางไข่ ได้สูงถึง ~1,200 ฟอง ตลอดชีวิต
• อาการทำลาย: วางไข่ในผล → เน่า หล่น ขายไม่ได้
• คุมด้วย IPM: สุขาภิบาลสวน, ห่อผล/ตาข่าย, เหยื่อโปรตีน, ติดกับดักเมทิลยูจีนอล (MAT), เก็บผลหล่นทำลาย, พ่นจุดเฉพาะ (bait spray) อย่างจำเพาะ

Quick ID (ดูให้ชัวร์ใน 10 วิ)

• ขนาด: ลำตัว ~8 มม.; ปีก ~7.3 มม.
• หนวด: aristate มี flagellum ที่ปลาย
• สกุล Tephritidae: ลำตัว–ปีกมักมีสี/ลวดลายเด่น (ต่างจากแมลงวันบ้าน)
• พฤติกรรม: หญิงวางไข่ “แทงวาง” ภายในผลอ่อน/ห่าม

วงจรชีวิต (Complete metamorphosis)

• ไข่: ฟักใน 30–36 ชั่วโมง
• ตัวหนอน (larva): กินเนื้อผล 5–6 วัน ก่อนออกจากผลลงดิน
• ดักแด้ (pupa): ในดิน 8–12 วัน
• ตัวเต็มวัย: พร้อมผสมพันธุ์ราว 5 วันหลังออกดักแด้; เพศเมียเริ่มวางไข่ 4–7 วันหลังผสม; อายุได้ถึง ~90 วัน และ วางไข่ต่อเนื่อง

ผลรวมเวลาอาจเร็ว/ช้าตามอุณหภูมิ–ความชื้น–ชนิดพืชอาศัย

พืชอาศัย & อาการทำลาย

• พืชอาศัย: มะม่วง ฝรั่ง ชมพู่ พืชสกุลส้ม พุทรา กล้วย ฯลฯ (ผลผิวบาง–เนื้อฉ่ำเสี่ยงสูง)
• อาการ: รอยแทงวางไข่จุดเล็ก ๆ → เนื้อในถูกหนอนชอนไช นิ่ม/น้ำเยิ้ม/เน่า → ผล หล่นก่อนแก่ / คุณภาพตลาดตก

แผน IPM คุมแมลงวันทอง (ทำตามได้จริง)

1) สุขาภิบาลสวน (หัวใจหลัก)

• เก็บผลหล่น–ผลเสีย ทุกวัน ใส่ถุง/ฝังลึก/ทำลายด้วยวิธีความร้อน/หมัก
• จัดการ กองเศษผลไม้ ให้พ้นสวน (อย่าทิ้งค้าง)

2) ป้องกันแบบกายภาพ

• ห่อผล (ถุงกระดาษ/ถุงตาข่าย) ตั้งแต่ผลเท่าลูกมะนาว
• ใช้ ตาข่ายคลุมแปลง/ค้าง ลดการวางไข่โดยตรง

3) มอนิเตอร์ & จับกุม (Monitoring & Trapping)

• ติด กับดักเมทิลยูจีนอล (ME/MAT) ดักตัวผู้ (Male Annihilation Technique) กระจายให้ครอบคลุม
• ใช้ กับดักโปรตีน/เหยื่อกลิ่น ตรวจประชากรตัวเมีย → ปรับแผนทันทีที่พุ่งสูง

4) เหยื่อโปรตีน & พ่นจุดเฉพาะ (Bait spray)

• ผสม โปรตีนไฮโดรไลเสต + สารออกฤทธิ์ พ่นเป็น “จุด” บริเวณแนวร่มเงาใบไม้ (เลี่ยงพ่นคลุมแปลง)
• สลับกลุ่มสาร หากจำเป็นใช้ต่อเนื่อง เพื่อลดโอกาสดื้อยา
• เว้นระยะเก็บเกี่ยวตามฉลากอย่างเคร่งครัด (PHI)

5) จัดการหลังเก็บเกี่ยว & ลอจิสติกส์

• คัด–คว่ำคาย ผลสงสัยก่อนคละขนส่ง
• ใช้ คูลลิง/คิวรา ตามแนวปฏิบัติ GAP/GMP (ลดตัวอ่อนรอด)

⚠️ ไม่แนะนำ: ลูกเหม็น/สารระเหยในคลังผลสด, การพ่นกว้างโดยไร้แผนมอนิเตอร์—สิ้นเปลืองและเสี่ยงตกค้าง

เช็กลิสต์ “แก้ด่วนใน 15 นาที”

• เก็บผลหล่นทุกวัน → ถุง/ฝัง/ทำลาย
• ติดตั้ง กับดัก ME + กับดักโปรตีน (จดจำนวนรายสัปดาห์)
• เริ่ม ห่อผล รุ่นที่กำลังขยายขนาด
• เตรียม bait spray แบบจุด ในแนวร่มใบ (ตามฉลาก)
• ทำปฏิทิน PHI/หมุนเวียนสาร ติดแปลง

FAQ: 3 คำถามยอดฮิต ของ“แมลงวันทอง (Bactrocera dorsalis) — กันผลร่วง เน่าหาย ด้วย IPM ที่ทำจริงเห็นผล”

คำถามที่ 1 “ผลเป็นรูเล็ก ๆ เน่าใน” ใช่แมลงวันทองไหม—เช็กให้ชัวร์ใน 1 นาที

สรุปสั้น: ใช่ได้สูง ถ้าเจอ “จุดแทงวางไข่ขนาดเข็มหมุด + เนื้อในนิ่มน้ำเยิ้ม + มีกลิ่นหมัก”
เช็กแบบเร็ว 3 ขั้น:

1. ดูผิว: จุดสีน้ำตาลเล็ก ๆ 1–2 จุด/ผล บางผลมีน้ำใสซึม
2. บีบ–ดม: เนื้อรอบจุดนิ่มผิดปกติ มีกลิ่นหมักอ่อน ๆ
3. ผ่าเฉียง: จะพบ “รอยชอนไชเป็นทาง” หรือ หนอนสีครีม ไม่มีหัวชัด

คำถามที่ 2 กับดัก “เมทิลยูจีนอล (ME)” ติดยังไงให้คุ้ม—กี่อัน/ไร่ เวลาที่เหมาะ และย้ายเมื่อไหร่?

สรุปสั้น: ใช้เป็น “กวาดตัวผู้” (Male Annihilation Technique: MAT) ลดการผสมพันธุ์ได้จริง แต่ต้อง พอจำนวน + วางถูกจุด + ทวนเติมสม่ำเสมอ
สูตรใช้งาน (เริ่มฤดูกาลติดผล):

• ความหนาแน่น: 16–20 กับดัก/เฮกตาร์ (≈ 6–8 กับดัก/ไร่) รอบแนวสวนและจุดร่มพุ่ม—พื้นที่ระบาดหนักเพิ่มได้ถึง 10–12/ไร่
• ตำแหน่ง & ระดับ: แขวน ร่มเงาในทรงพุ่มสูงอก–ศีรษะ ไม่ให้โดนแดด/ฝนตรง ๆ
• เวลาเริ่ม: ก่อนผลไวต่อการวางไข่ 2–3 สัปดาห์ (ช่วงผลเท่าลูกมะนาว)
• การบำรุง: เติมเหยื่อ/สารกำจัดแมลงตามฉลาก ทุก 2–4 สัปดาห์ หรือทันทีเมื่อกลิ่นอ่อน/แมลงจับน้อยลง
• การย้ายจุด: เลื่อนตาม “แนวผลสุก” และ ขอบสวน ที่ติดบ้านคน/กองเศษผลไม้—มักเป็นจุดดึงดูดสูง

หมายเหตุ: MAT จับได้เฉพาะ “ตัวผู้” จึงควร ทำคู่ กับ “เหยื่อโปรตีน/เบทสเปรย์” เพื่อลดตัวเมียหากิน

คำถามที่ 3 “ห่อผล/พ่นเหยื่อโปรตีน” ทำแบบไหนถึงเห็นผลเร็ว—ไม่กระทบการเก็บเกี่ยว (PHI)?

ห่อผล (Physical Exclusion):

• จังหวะ: เริ่ม เมื่อผลเท่าลูกมะนาว ก่อนระยะวางไข่
• วัสดุ: ถุงกระดาษเคลือบ/ถุงตาข่าย โปร่ง ระบายอากาศ (เลี่ยงถุงทึบอับชื้น)
• เคล็ดลับ: ปิดปากถุงแน่นบริเวณก้าน อย่าให้เกิดช่องโหว่; ตรวจถุงฉีกทุกสัปดาห์

• หลักการ: พ่นเป็น “จุด/ปื้นเล็ก” ใต้ร่มพุ่ม (ไม่พ่นคลุมทั้งแปลง) เพื่อดึงตัวเมียมากินโปรตีนแล้วสัมผัสสารออกฤทธิ์
• รอบพ่น: โดยมาก 7–10 วัน/ครั้ง หรือเร็วขึ้นหลังฝนหนัก (อ้างอิงตามฉลากผลิตภัณฑ์)
• สลับกลุ่มสาร: หมุนเวียนกลุ่มออกฤทธิ์เมื่อใช้ต่อเนื่องเพื่อลดดื้อยา
• PHI: เช็ก ช่วงเวลาก่อนเก็บเกี่ยว (Pre-Harvest Interval) บนฉลากทุกครั้ง และเว้นระยะตามข้อกำหนดเคร่งครัด