จัดหมวดหมู่ (Taxonomy)

• ชื่อสามัญ: Oriental Eye Flies, eye gnats, eye flies
• ชื่อวิทยาศาสตร์: Siphunculina funicola
• อันดับ (Order): Diptera (แมลงสองปีก)
• วงศ์ (Family): Chloropidae

ลักษณะจำแนกภาคสนาม (Field ID)

• ขนาด: ตัวเต็มวัยยาวประมาณ 1.0–4.0 มม.
• สีสัน: เหลืองหรือดำ เงาวาว
• ปีก: มี 1 คู่ (เอกลักษณ์ของ Diptera)
• หนวด: แบบ aristate (ปลายมีเส้นขนคล้ายเสาอากาศ)
• พฤติกรรม: บินเร็ว อยู่รวมเป็นกลุ่ม มักวนแถว ดวงตา ปีกจมูก ริมฝีปาก แผลถลอก เพราะชอบ น้ำตา น้ำมูก เหงื่อ และสารคัดหลั่งอื่น ๆ
• แหล่งพบ: บริเวณชื้น อบอ้าว มีอินทรียวัตถุหรือมูลสัตว์—รอบคอกสัตว์ กองปุ๋ยหมัก ขอบแปลง ผิวดินชื้น ริมแหล่งน้ำ

วงจรชีวิต (Life Cycle) — เร็วและต่อเนื่องเมื่ออากาศอุ่นชื้น

แมลงหวี่ตาเปลี่ยนแปลงรูปร่างแบบสมบูรณ์: ไข่ → ตัวอ่อน → ดักแด้ → ตัวเต็มวัย โดยระยะเวลาจะแปรตามอุณหภูมิและความชื้น

มีผลกระทบอะไรบ้าง?

• รบกวนคนและสัตว์: ก่อความรำคาญแถวดวงตา ทำให้ขยี้ตา–เสี่ยงระคายเคืองเยื่อบุตา โดยเฉพาะในพื้นที่ร้อนชื้น
• เชิงสุขอนามัย: อาจเป็น พาหะเชิงกล พาเชื้อสกปรกจากพื้นผิวสู่รอบดวงตา/แผลถลอกได้ จึงควรรักษาความสะอาดสภาพแวดล้อม
• ฟาร์ม/ปศุสัตว์: รบกวนสัตว์เลี้ยง ทำให้เครียด ลดการกินอาหาร ส่งผลทางอ้อมต่อประสิทธิภาพการผลิต

แผนควบคุมแบบบูรณาการ (IPM) — ตัดที่ “แหล่งเพาะ” + ป้องกันรอบตัว

1) Inspect — สำรวจจุดเสี่ยง

• ทำแผนที่ กองมูลสัตว์ กองปุ๋ยหมัก ดินชื้น รางระบายน้ำ และจุดที่คน–สัตว์ใช้งานประจำ
• ตรวจช่วงบ่ายร้อน ๆ (ช่วงกิจกรรมสูง) เพื่อเห็นแนวบินจริง

2) Sanitation — สุขอนามัยพื้นที่ (หัวใจของการคุม)

• จัดการมูลสัตว์/เศษอาหาร/อินทรียวัตถุ ให้เก็บ–ปิด–กำจัดอย่างเป็นระบบ
• พลิกกองปุ๋ยหมัก เพิ่มอากาศ ลดชั้นชื้นที่ตัวอ่อนชอบ
• ปรับระบายน้ำ/เกลี่ยพื้น ลดโพรงชื้นและน้ำขัง

3) Exclusion & Physical — กันไม่ให้เข้าถึงเรา

• มุ้งลวดตาถี่ กับประตู–หน้าต่าง, ผ้าม่านลม/พัดลมเป่า ที่จุดนั่งทำงาน–โรงเรือน
• แว่นตาป้องกัน/หมวกปีกกว้าง/หน้ากากผ้า เมื่อต้องทำงานกลางแจ้งช่วงที่แมลงชุก
• แผ่นกาว/กับดักสีเหลือง รอบช่องแสง–ริมหน้าต่างเพื่อเฝ้าระวังและลดตัวเต็มวัยในอาคาร

4) Habitat Management — จัดภูมิทัศน์ให้ไม่น่าอยู่

• แยก จุดทิ้งมูล/ปุ๋ยหมัก ให้ห่างพื้นที่ใช้งานคน–สัตว์
• ตัดวัชพืชแนวรั้วให้โปร่ง ลมพัดผ่าน ลดบริเวณอบชื้น

5) Targeted Control — เมื่อชุกชุมผิดปกติ

• เลือกใช้ผลิตภัณฑ์ สูตรกำจัดตัวอ่อนเฉพาะในกองมูล/วัสดุอินทรีย์ ตามฉลากอย่างเคร่งครัด
• การพ่นไล่ เฉพาะจุดใช้งาน ทำแบบชั่วคราวและหลีกเลี่ยงรอบดวงตาเสมอ
• เน้น “แหล่งเพาะ” มากกว่าพ่นอากาศกว้าง ๆ เพื่อความยั่งยืนและปลอดภัย

SOP เร็ว 10–15 นาที/วัน (บ้าน–ฟาร์มทำตามได้)

1. กวาด–เก็บเศษอินทรียวัตถุ บริเวณอาคาร/คอกสัตว์
2. ตรวจ–ตักกองมูล/ขยะอินทรีย์ใส่ภาชนะปิด
3. เปิดพัดลม/ม่านลมที่จุดนั่งทำงาน ช่วงบ่ายร้อน
4. ล้างมือ–ล้างหน้า (โดยเฉพาะดวงตา) หลังทำงานนอกอาคาร

FAQ 3 คำถามยอดฮิต ของ แมลงหวี่ตา/แมลงวันตา (Siphunculina funicola)

คำถามที่ 1 อันตรายไหม—ทำให้เป็น “ตาแดง/เยื่อบุตาอักเสบ” ได้จริงหรือเปล่า?

แมลงหวี่ตาไม่กัด แต่ ชอบกินของเหลวจากดวงตา–เหงื่อ (lachryphagy) และอาจเป็น พาหะเชิงกล พาเชื้อสกปรกจากพื้นผิวสู่รอบดวงตา/แผลถลอกได้ โดยเฉพาะในพื้นที่อากาศร้อนชื้น จึงควรรักษาความสะอาดสภาพแวดล้อมและป้องกันส่วนบุคคล

คำถามที่ 2 กำจัด–ป้องกันยังไงให้ได้ผลเร็ว (บ้าน/ฟาร์ม/รอบคอกสัตว์)?

แผน IPM แบบลงมือได้ทันที

• ตัดแหล่งเพาะ: เก็บ–ปิด–กำจัดมูลสัตว์ เศษอินทรียวัตถุ พลิกกองปุ๋ยหมักให้โปร่ง ลดดินชื้น/น้ำขัง—หัวใจของการคุมระยะตัวอ่อน
• ป้องกันส่วนบุคคล: ใช้ DEET หรือ picaridin ทารอบใบหน้า (เว้นขอบตา) ใส่แว่น/หมวกปีกกว้าง และใช้พัดลม/ม่านลมที่จุดนั่งทำงานเพื่อลดการเกาะ
• กับดัก–การกีดกัน: แผ่นกาว/มุ้งลวดตาถี่ที่ประตู–หน้าต่าง และจัดจุดทิ้งปุ๋ยหมัก/มูลให้ห่างพื้นที่ใช้งานคน–สัตว์
• สารเคมี: โดยทั่วไป ไม่แนะนำพ่นกว้าง รอบบ้าน/ฟาร์ม; หากจำเป็นให้ใช้เฉพาะจุดด้วยสูตรที่เหมาะสม และพ่นบริเวณพรรณไม้ที่ตัวเต็มวัยเกาะพักเท่านั้น

คำถามที่ 3 ทำไมชอบวนแถว “ตา–แผลถลอก–หน้าผาก” และช่วงเวลาไหนชุก?

พวกมัน ดึงดูดของเหลวร่างกาย (น้ำตา น้ำมูก เหงื่อ) และชอบอากาศอุ่นชื้น—จึงชุกในบ่ายร้อนและพื้นที่มีอินทรียวัตถุ/มูลสัตว์มาก ใกล้แหล่งคน–สัตว์ นอกจากนี้มัก รวมฝูงพักบนวัตถุที่แขวน/เส้นเชือก/ใยแมงมุม ใต้ร่มเงาใกล้โฮสต์ ซึ่งเป็นจุดเหมาะติดตั้งกับดักหรือพัดลม