รู้จักศัตรูให้ไว (Field ID)

อาการเด่น:

• ใบ: ทางเดินคุดคู้อยู่ระหว่างผิวใบ (leaf-mining) ใบโปร่ง/ไหม้
• หัว: อุโมงค์คดเคี้ยว มีเศษมูลสีน้ำตาลและผงแป้ง กลิ่นอับ รอยทางเข้ามักเป็นรอยแผล/ตา
• โรงเก็บ: พบดักแด้ติดตามซอกลัง ผนัง หรือผิวหัวที่ถูกเจาะ

วงจรชีวิต (จับจังหวะ = คุมอยู่)

• เพศเมียวางไข่: ~44–100 ฟอง
• ไข่: 4–5 วัน
• ตัวอ่อน: 9–10 วัน (ช่วงทำลายหนักสุด—ขุดกินในใบ/หัว)
• ดักแด้: 5–6 วัน (มักตามจุดที่เจาะหรือซอกอุปกรณ์)
• ตัวเต็มวัย: เพศผู้ ~30–35 วัน, เพศเมีย ~9–25 วัน

หมายเหตุ: อากาศอุ่นและหัวโผล่พ้นดิน/มีแผล → โจมตีง่ายและวงจรหมุนไว

ตารางย่อวงจร

7 จุดเสี่ยงที่เจอบ่อย

1. หัวโผล่พ้นดิน ไม่มีการกลบพูนดิน
2. เศษต้น/หัวตกค้างริมแปลงหลังเก็บเกี่ยว
3. เก็บเกี่ยวช้า หัวบอบช้ำ มีบาดแผล
4. โรงเก็บอับ ชื้น อากาศนิ่ง ไม่มีมุ้ง/ตะแกรงกันแมลง
5. ลัง/พื้นแตกเป็นร่อง เป็นแหล่งดักแด้
6. ไม่มีการสลับล็อต (FIFO) หัวค้างเกินจำเป็น
7. ไม่เฝ้าระวังด้วยกับดัก—พอรู้ตัวก็ระบาดแล้ว

แผน IPM ในแปลง (ทำตามนี้ ห้ามหัวโผล่!)

1. พูนดิน/คลุมแปลง: กลบดินให้หัว ไม่โผล่ ใช้ฟาง/พลาสติกคลุมลดการเข้าถึง
2. หมุนเวียน–ทำลายซาก: เก็บเศษใบ/หัวที่เสียทันที กำจัดต้นอาสินหลังเก็บเกี่ยว
3. เก็บเกี่ยวให้ทัน: หัวแก่แล้ว อย่าค้างแปลง ลดบาดแผล เลี่ยงแดดจัด
4. เฝ้าระวังด้วยกับดักกลิ่น/ฟีโรโมน: ติดตั้งรอบขอบแปลงเพื่อจับสัญญาณช่วงต้นฤดู
5. ชีวภัณฑ์/สารเลือกเจาะจง (เมื่อจำเป็น): ใช้จุลินทรีย์สำหรับหนอนผีเสื้อหรือสารเลือกทำลายเฉพาะจุด ตามฉลาก หลีกเลี่ยงพ่นกว้างที่กระทบศัตรูธรรมชาติ
6. บริหารพุ่มให้โปร่ง: แสง–ลมถึง ลดสภาพเหมาะต่อการวางไข่

แผน IPM ในโรงเก็บ (กันให้เข้า—คัดให้ไว)

1. Sanitation ล้ำลึก: ดูดฝุ่น–ล้างซอกลัง/พื้น/รอยแตก สกัดจุดทำรังดักแด้
2. มุ้ง–ซีล–ทิศทางลม: ติดตะแกรง/มุ้งกันแมลง อากาศถ่ายเท ไม่อับชื้น
3. คัดแยกทันที: หัวมีรูเจาะ/มูลผง–กลิ่นอับ แยกออกจากล็อตดี
4. บรรจุภัณฑ์ & ชั้นวาง: กล่องระบายอากาศดี วางพาเลตยกพื้น–ห่างผนัง ลดจุดซ่อน
5. FIFO & แผนที่ล็อต: หมุนของเก่าออกก่อน จดตำแหน่งปัญหาเพื่อจัดการเฉพาะจุด
6. กับดักเฝ้าระวังรายสัปดาห์: วางที่จุดเข้า–ออก–มุมมืด บันทึกตัวเลขเพื่อตัดสินใจ
7. อุณหภูมิ–ความชื้นเหมาะสม: ทำให้เย็น/แห้งพอ—ศัตรูช้าลง หัวเก็บคุณภาพดีขึ้น

เช็กลิสต์ 60 วินาที (แปลง & โรงเก็บ)

• พูนดิน/คลุมหัวครบ ไม่มีหัวโผล่
• ไม่มีซากหัว/เศษพืชค้าง
• ล็อตใหม่กั้นแยก ตรวจคัดก่อนเข้าโรง
• มุ้ง/ตะแกรงครบ จุดเสี่ยงซีลแน่น
• กับดักตรวจสัปดาห์นี้แล้ว
• FIFO ใช้จริง—ไม่มีค้างนาน

FAQ — 3 คำถามยอดฮิต ของ ผีเสื้อเจาะหัวมันฝรั่ง (Pthorimaea operculella)

คำถามที่ 1 เก็บมันฝรั่งยังไง “ไม่ให้หนอนเจาะ”? ต้องตั้งอุณหภูมิ–ความชื้นเท่าไร

ค่าตั้งต้นที่เวิร์ก

• อุณหภูมิ: ประมาณ 8–12°C (เย็นพอให้หนอนพัฒนาได้ช้า แต่ไม่เย็นจัดจนหัวหวาน)
• ความชื้นสัมพัทธ์ (RH): 85–90% เพื่อกันผิวเหี่ยว + อากาศถ่ายเทดี/มืด
• เลี่ยง หัวมีแผล/หัวเปียก—คัดออกทันที, วาง พาเลตยกพื้น–ห่างผนัง ลดมุมอับ
• ซีลกันแมลง: มุ้ง/ตะแกรงทางลม ประตูปิดแน่น และเก็บใน กล่องระบายอากาศดี

เคล็ดลับ: “เย็น–มืด–แห้งพอ–ลมเดิน” + FIFO หมุนของเก่าออกก่อน = ตัดวงจรในคลังได้มากที่สุด

คำถามที่ 2 กับดักฟีโรโมนผีเสื้อมันฝรั่ง ติดตรงไหน กี่จุด ถึงจะเห็นสัญญาณเร็ว?

ติดตั้งให้ถูกจุด

ในแปลง: เริ่มตั้งแต่ต้นฤดู

• จำนวน: ราว 2–4 จุด/ไร่ (กระจายขอบแปลงและทางลมเข้า)
• ระดับความสูง: เหนือยอดพืช ~20–30 ซม.

ในโรงเก็บ:

• จำนวน: ประมาณ 1 จุด/100–200 ตร.ม. (เพิ่มจุดใกล้ประตู/ช่องลม/มุมมืด)
• ระดับความสูง: 1.5–2 ม. เหนือพื้น ไม่ชิดผนัง

คำถามที่ 3 ไม่อยากใช้สารเคมี—จะ “หยุดความเสียหายใน 24–48 ชม.” ทำยังไง?

แผนเร่งด่วน 6 ขั้น (แปลง & โรงเก็บ)

1. กัก–คัด–คาย: แยกหัวมีรู/กลิ่นอับ/มีผงมูลออกจากล็อตหลักทันที
2. ทำความสะอาดล้ำลึก: ดูดฝุ่น/ล้าง ร่องลัง–พื้น–รอยแตก (จุดดักแด้ยอดฮิต) แล้วทำให้แห้ง
3. ปิดทางเข้า: ปิดมุ้ง/ซีลประตู–ช่องลม เปิดพัดลมให้อากาศไหล ลดแมลงบินวน
4. ปรับสภาพ: ลด อุณหภูมิสู่ 8–12°C + RH 85–90% และทำที่เก็บให้ มืด
5. ตั้งกับดักฟีโรโมน เสริมจุดเข้า–ออก/มุมมืด เพื่อกดตัวเต็มวัยและ “เห็นสัญญาณ” เร็ว
6. ภาคสนาม (ถ้าหนอนยังเดินใบ): ใช้ชีวภัณฑ์กลุ่ม Bt (kurstaki) เคลือบ ใต้ใบ/ยอด ช่วงเย็น สลับพ่น ทุก ~7 วัน จนกราฟกับดักลด (หลีกเลี่ยงพ่นกว้างในโรงเก็บ)

ท่องไว้: คัด–ซีล–ทำความสะอาด–ลดอุณหภูมิ–ดัก–ติดตาม แล้วค่อยเสริมชีวภัณฑ์เฉพาะจุด = หยุดวงจรได้โดยไม่พึ่งสารกว้าง