ทำความรู้จัก (Quick ID)

• ชื่อสามัญ: rice moth
• ชื่อวิทยาศาสตร์: Corcyra cephalonica (Stainton)
• อนุกรมวิธาน: Lepidoptera | Pyralidae
• ชอบอะไร: ข้าวสาร ข้าวโพด แป้ง ซีเรียล อาหารสัตว์ ของหวานแห้ง
• พฤติกรรมเด่น: แม่ผีเสื้อวางไข่ แบบเดี่ยว ๆ และมี สารเหนียว ติดแน่นในอาหาร; ตัวอ่อนชักใยเชื่อมเมล็ดให้เป็นก้อน ตรวจยากหากไม่แหวกถุงดู

วงจรชีวิต (จับจังหวะ = คุมได้)

• จำนวนไข่: ~44–370 ฟอง ต่อแม่
• ไข่: 4–5 วัน
• ตัวอ่อน: 28–41 วัน (ชักใย–กิน–ทำให้เมล็ดจับก้อน)
• ดักแด้: 6–13 วัน
• ตัวเต็มวัย: 7–14 วัน (แม่ผีเสื้อ ตายหลังวางไข่)
• รวมวงจร: ~30–40 วัน (เร็วขึ้นเมื่อ 30–32.5 °C / RH ~70%)

ความเสียหายที่พบบ่อย

• คุณภาพ: เมล็ดจับก้อน กลิ่นหมัก–เหม็นหืน สีคล้ำ รสเสีย
• ปริมาณ: ฝุ่นอาหารเพิ่ม น้ำหนักหาย
• ความปลอดภัยอาหาร: ปนเปื้อนเส้นใย–ซากตัวอ่อน/ดักแด้ เพิ่มโอกาสเชื้อรา

IPM สำหรับ “บ้าน/ร้าน/คาเฟ่”

1. Sanitation ตัดต้นเหตุ – ดูดฝุ่น/เช็ดแห้ง ใต้ชั้น–มุม–รอยต่อ กำจัดผงแป้ง/เศษเมล็ด (fines)
2. Airtight เก็บให้ปิดสนิท – ข้าวสาร/แป้ง/ซีเรียล → กล่องปิดแน่นหรือถุงสุญญากาศ
3. แยก–คัด–ทิ้ง – ถุงที่มีก้อน–เส้นใย–แมลง แยกปิดผนึกก่อนทิ้ง ไม่ให้ปนล็อตดี
4. บำบัดล็อตเล็ก – ซีลแน่นแล้ว แช่แข็งหลายวัน เพื่อตัดวงจรทุกวัย
5. คุมสภาพแวดล้อม – โซนเก็บ แห้ง–เย็น–อากาศถ่ายเท หลีกเลี่ยงโซนอับชื้น
6. FIFO – ของเก่าใช้ก่อน ลดเวลาพักจนแมลงปิดวงจร
7. เฝ้าระวังรายสัปดาห์ – ตรวจ “ถุงใหม่–มุมอับ–ใต้ชั้น” อย่างสม่ำเสมอ

IPM สำหรับ “โกดัง/โรงสี/ร้านค้าปลีก”

1. Pre-clean ก่อนรับเข้า – กำจัด fines ใต้สายพาน–พาเลต–ร่องพื้น ลดแหล่งอาหารแมลง
2. มาตรฐานรับเข้า – สุ่มตรวจล็อต คัดถุงชำรุด/ชื้น ตั้งแต่หน้าประตู
3. Exclusion & โครงสร้าง – อุดรอยแตกพื้น/ผนัง ตั้งพาเลต ยกพื้น–ห่างผนัง ให้ลมเดิน
4. สภาพแวดล้อม – คุม RH/อุณหภูมิ ลดจุดอับร้อน–อับชื้น
5. Monitoring รายสัปดาห์ – กับดักแสง/กาว + ท่อสำรวจ (probe/pitfall) ทำ แผนที่ฮอตสปอต
6. Stock Hygiene & FIFO – ติดฉลากล็อต–วันผลิต หมุนสต็อกเข้มงวด
7. มาตรการเสริม – เน้น กายภาพ ก่อน การใช้สารเป็น ทางเลือกท้าย เฉพาะจุด–เวลา ภายใต้ข้อกำหนดความปลอดภัยอาหาร

เช็กลิสต์ 60 วินาที (ติดหน้าโซนเก็บ)

• ไม่มี fines/เศษแป้ง ค้างใต้ชั้น–ร่องพื้น
• ภาชนะ/ถุง ปิดสนิททุกใบ
• โซนเก็บ แห้ง–เย็น–ลมเดิน
• ตรวจมุมอับ–กับดัก สัปดาห์นี้แล้ว
• FIFO ใช้จริง—ล็อตเก่าออกก่อน

FAQ: 3 คำถามยอดฮิต ของ ผีเสื้อข้าวสาร (Corcyra cephalonica) — 3 คำถามที่คนเสิร์ชบ่อย พร้อมวิธีทำจริง

คำถามที่ 1 ผีเสื้อข้าวสาร “มาจากไหน” ทั้งที่เพิ่งซื้อของแห้งมาใหม่?

ส่วนใหญ่ “ติดมาจากต้นทาง” ตั้งแต่โรงสี/คลัง/ร้าน ในรูป ไข่ที่มองไม่เห็น บนผิวเมล็ดหรือผนังถุง และลามต่อในครัว/โกดังเมื่อมี ผงแป้ง (fines) + ความชื้น + เวลา พอ

จุดเสี่ยงที่พาเข้าบ้าน/ร้าน

• ถุงมี ผงเล็กๆ เกาะรอยซีล หรือมุมถุงบุ๋ม
• ถุง ซีลหลวม/รั่ว อากาศวิ่งเข้าออกได้
• สินค้า “โปรยขาย/ตักขาย” ที่ ไม่มีบรรจุภัณฑ์ปิดทึบ

เช็กรับเข้า 30 วินาที

1. บีบ–ดม–เขย่า: ไม่มีกลิ่นอับ/ผงร่วงผิดปกติ
2. ส่องไฟ: มองหาก้อนเมล็ดจับตัว/ใยบางๆ
3. กักกัน 48–72 ชม. แยกโซนก่อนขึ้นชั้นหลัก
4. ถุงไม่ชัวร์ → ซีลเสริม หรือย้ายใส่กล่องปิดสนิท

คำถามที่ 2 แช่แข็ง “ฆ่าทุกวัย” ได้ไหม ต้องกี่องศากี่วัน?

ได้ เหมาะกับ ล็อตเล็ก: ที่ −18 °C (0 °F) อย่างน้อย 4 วัน; ถ้าห่อหนา/ถุงใหญ่ให้เผื่อถึง 7 วัน เพื่อให้ความเย็นทะลุถึงใจกลาง

วิธีทำทีละขั้น (บ้าน/ร้าน/คาเฟ่)

1. ซีลให้แน่น ก่อนเข้าตู้แช่แข็ง (กันไอน้ำเข้า)
2. วาง ไม่ซ้อนหนา ให้ลมเย็นไหลรอบถุง
3. ครบเวลาแล้ว พักให้กลับอุณหภูมิช้าๆ ก่อนเปิดถุง เพื่อลดการควบแน่น
4. ย้ายเข้า ภาชนะปิดทึบอากาศ ทันทีหลังบำบัด

ข้อควรระวัง

• ไม่เหมาะกับสินค้าที่ เสียรส/สัมผัสเมื่อแช่แข็ง (บางชนิดของหวานแห้ง)
• อย่าผสม ถุงที่สงสัยปนเปื้อนกับล็อตดีระหว่างกักกัน

คำถามที่ 3 กับดักฟีโรโมน “ช่วยจริงไหม” และวางตรงไหนถึงได้ผล?

ช่วยมากใน การเฝ้าระวังและลดตัวผู้ ทำให้วงจรผสมพันธุ์สะดุด แต่ต้อง วางถูกตำแหน่ง + อ่านผลเป็น และใช้ร่วมกับ ความสะอาด/ซีลแน่น จึงเห็นผลชัด

วิธีวางที่ถูกต้อง

• วาง ระดับอก–ศีรษะ ใกล้แหล่งเก็บของแห้ง แต่ ไม่ชิด สินค้าที่เปิดฝา
• หลีกเลี่ยง ลมแรง/แสงแดดจ้า/ช่องลมตรง
• พื้นที่เล็ก (ครัวบ้าน): เริ่ม 1 กับดักต่อ ตู้/โซนเก็บ
• พื้นที่ใหญ่ (ร้าน/โกดัง): จัด กริด 10–15 ม. ต่อจุด แล้วทำ แผนที่ฮอตสปอต
• เปลี่ยนไส้ 4–6 สัปดาห์ หรือเมื่อฝุ่นเยอะ/จับแมลงแน่น

การอ่านผล & ตัดสินใจ

• ตัวเลขพุ่งขึ้น → ล้างจุด ใต้ชั้น/ร่องพื้น/พาเลต และ คัดถุงเสี่ยง
• จับได้ต่อเนื่องที่จุดเดิม → ย้ายสินค้า พ้นมุมอับ + ตรวจซีลทุกถุง
• ตัวเลขลดลงคงที่ → คง รอบทำความสะอาด + FIFO + ซีลแน่น ต่อเนื่อง