ทำความรู้จัก (Quick ID)

• ชื่อสามัญ: Tropical warehouse moth, almond moth, fig moth, flour moth
• ชื่อวิทยาศาสตร์: Ephestia cautella (เดิม Cadra cautella)
• อนุกรมวิธาน: Order Lepidoptera | Family “Phycitidae/Phycitinae” ในกลุ่มผีเสื้อคางคกโกดัง
• พฤติกรรมเด่น: ตัวอ่อน ปั้นใย ให้ของแห้งติดกันเป็นก้อน (webbing/caking) เดินเชื่อมถุง–ชั้น เกิดผง (fines) และเศษซากในภาชนะ

วงจรชีวิต (จับจังหวะ = คุมได้)

• วางไข่: ~300 ฟอง/ตัวเมีย ไข่เคลือบ สารเหนียว ให้ติดกันและติดพื้นผิวที่วาง
• ไข่: ~3–6 วัน
• ตัวอ่อน: ~22–24 วัน (ช่วงทำลายสูงสุด—ปั้นใย กัดกิน ทำก้อน)
• ดักแด้: ~7–8 วัน
• ตัวเต็มวัย: หลังผสมพันธุ์ ตัวเมียตายใน ~3 วัน
• รวมวงจร: ~29–33 วัน (ไวขึ้นในพื้นที่อุ่น–ชื้น)

สัญญาณระบาดที่ควรรีบตรวจ

• ใยบาง ๆ เชื่อมเมล็ด/แป้งให้ จับตัวเป็นก้อน
• ผงอาหาร (fines) มากผิดปกติ กลิ่นอับ–เหม็นหืน
• เห็นดักแด้/ซากดักแด้ตามมุมถุง–ขอบชั้น
• พบผีเสื้อบิน/เกาะใกล้ไฟในโกดังตอนค่ำ

ความเสียหายหลัก

• คุณภาพตก: เป็นก้อน ร่อนรำ–แยกชั้นลำบาก สี–กลิ่น–รสเพี้ยน
• ปนเปื้อน: ใย/ซากตัวอ่อน–ดักแด้เพิ่มความเสี่ยงด้านสุขอนามัย
• ต้นทุนธุรกิจ: สูญเสียสต็อก เพิ่มแรงงานคัดทิ้ง–ทำความสะอาด–ร้องเรียน

แผน IPM สำหรับบ้าน–ร้าน–โกดัง (ทำตามได้จริง)

1) Sanitation (ตัดต้นเหตุ)

• กวาด/ดูด fines ใต้ชั้น–ร่องพื้น–หลังพาเลตทุกสัปดาห์
• โซนรับเข้า–ซ่อมบำรุง แยกจากโซนเก็บสะอาดอย่างชัดเจน

2) Storage แบบปิดแน่น

• ใช้ ภาชนะปิดสนิท/ถุงชั้นกั้น (hermetic) สำหรับธัญพืช แป้ง ถั่ว ผลไม้แห้ง
• ยกพาเลต–เว้นผนัง ให้อากาศถ่ายเท ลดจุดอับชื้น

3) Receiving & Quarantine (กักกันล็อตเข้าใหม่)

• ตรวจ ใย–ก้อน–ผง–กลิ่น และตะเข็บถุง/กล่อง
• กักกัน 3–7 วัน ก่อนเข้าสต็อกหลัก

4) สิ่งแวดล้อม (อุณหภูมิ/ความชื้น)

• โซนเก็บ แห้ง–เย็น–ลมเดิน หลีกเลี่ยงใกล้เครื่องร้อน/ไอน้ำ

5) FIFO & Lot Control

• ใช้ First-In First-Out ติดฉลากล็อต–วันรับเข้า ลดเวลาพักจนครบวงจร

6) Monitoring รายสัปดาห์

• วาง กับดักแสง/กาว บริเวณทางเดินลม–มุมชั้น ทำ แผนที่ฮอตสปอต เพื่อเพิ่มความถี่ทำความสะอาด

7) บำบัดล็อตเล็ก (เมื่อพบใย/ตัว)

• ซีลแน่นแล้ว แช่แข็งหลายวัน เพื่อตัดทุกวัยของแมลง
• วิธีเคมีเป็น ทางเลือกท้าย เฉพาะจุด–เวลา โดยยึดความปลอดภัยอาหารอย่างเคร่งครัด

เช็กลิสต์ 45 วินาที

• ไม่มี fines/ก้อน ในถุง–มุมชั้น
• ภาชนะ/ถุง ปิดสนิททุกใบ
• โซนเก็บ แห้ง–เย็น–ลมเดิน
• ล็อตเข้าใหม่ กักกันแล้ว
• อัปเดต FIFO & ฮอตสปอต สัปดาห์นี้

FAQ: 3 คำถามยอดฮิต ของ ผีเสื้อข้าวโพด (Ephestia cautella) 

คำถามที่ 1 ทำไมอาหาร “จับเป็นก้อน” ทั้งที่ความชื้นไม่สูง? แยกให้ออกระหว่าง “ใยแมลง” กับ “ก้อนจากความชื้น”

คำตอบสั้น: ก้อนจากแมลงจะมี ใยบาง ๆ (webbing) เชื่อมเมล็ด/ผงให้ “ยืด ๆ หนืด ๆ” และมักมี คราบดักแด้/ผงอินทรีย์ ปะปน ส่วนก้อนจากความชื้นจะ แน่น–หนัก–แตกเป็นเม็ดโต ไม่มีใย
ทดสอบหน้างาน 3 วิธี (ใช้เวลา <5 นาที)

• ร่อน–เขี่ยดูใย: ใช้ตะแกรง/ช้อน เขี่ยเบา ๆ ถ้าเห็นเส้นใยยืด ๆ → ต้นตอจากแมลง
• ส่องไฟ/ไฟฉาย: ใยจะสะท้อนแสงเป็นเส้นขาว ๆ บนผิวกอง
• เช็กกลิ่น: ระบาดแมลงมักมีกลิ่น อับ+เหม็นหืน ชัดกว่าความชื้นอย่างเดียว
• สิ่งที่ต้องทำทันที: แยกกักล็อต, ดูด/กวาด fines ที่พื้น–มุม–ใต้พาเลต, ตรวจมุมชั้น–ขอบผนังหาคราบดักแด้ แล้วค่อยตัดสินใจบำบัดล็อต (แช่แข็ง/อบร้อน) ตามความเหมาะสม

คำถามที่ 2 กับดักฟีโรโมน “วางตรงไหน–กี่จุด” ถึงช่วย คุม ได้จริง ไม่ใช่แค่ตรวจ

หลักวางให้คุ้มค่า (โกดัง/ร้าน/ครัวใหญ่):

• ตำแหน่ง: ระดับสายตา ~1.5–2 ม. ริม “ทางลมเข้า–ปลายแถวชั้นวาง” และ อย่าชิดสินค้าเปิดฝา
• กริดระยะ: พื้นที่กว้างให้ตั้ง กริด 10–15 เมตร/จุด รอบขอบและไส้กลางพื้นที่ (ครัว/ร้านเล็กเริ่ม 1 จุด/โซนเก็บ)
• หลบลม–แสง: เลี่ยงลมแรง/แดดจ้า/เป่าแอร์ตรง ๆ เพื่อไม่ให้กลิ่นเหยื่อกระจายผิดทาง
• รอบเปลี่ยน: เปลี่ยนไส้ ทุก 4–6 สัปดาห์ หรือเมื่อจับแน่น/มีฝุ่นเกาะ

• ตัวเลข พุ่งที่จุดเดิม → ล้างลึก “ใต้ชั้น–รอยต่อพื้น–หลังพาเลต” ในรัศมีนั้น + คัดถุง/กล่องที่มีก้อน/ใย
• ตัวเลข กระจายหลายจุด → ทบทวนการกักกันล็อตเข้าใหม่ (ตั้งโซน quarantine 3–7 วัน) และเพิ่มจุดกับดักขวางทางลมเข้า
• ตัวเลข ลดลงต่อเนื่อง → คง sanitation + airtight/hermetic + FIFO ห้ามถอดกับดักเร็วเกินไป

คำถามที่ 3 “รื้อ–ล้างหลังเจอใย” ให้จบใน 90 นาที: เพลย์บุ๊กภาคสนาม (ลดลาม–ไม่ต้องปิดคลังทั้งวัน)

นาที 0–15: หยุดลาม

• ปิดปากถุง/ฝาภาชนะในแถวที่พบ, ล้อมพื้นที่ด้วยป้าย/เทปเตือน
• ย้ายสินค้าที่เปิดฝาออกจากรัศมี 3–5 ม. (โซนปลอดภัยชั่วคราว)
• ตั้งกล่อง/ถุง quarantine สำหรับของต้องสงสัย

นาที 15–45: ตัดอาหาร + เก็บหลักฐาน

• ใช้เครื่องดูดฝุ่น (ถุงทิ้ง) เก็บ ใย/ผง/fines ใต้ชั้น–มุม–ร่องพื้น—ซ้ำช้า ๆ ตามแนวคาน/ขอบผนัง
• ขูด–ปัด คราบดักแด้ ที่มุมถุง–ชั้น–ผนัง ใส่ถุงปิดทิ้ง
• บันทึก “จุดพีค” ลง แผนที่ฮอตสปอต (เอาไว้เพิ่มความถี่ทำความสะอาด & จุดวางกับดัก)

นาที 45–75: บำบัดล็อตเล็ก & ปิดทางเข้า

• ของสงสัย → ซีลแน่น แล้วส่งไป แช่แข็ง ≤−18 °C 4–7 วัน หรือ อบ ~60 °C 2–3 ชม. (แล้วเก็บแบบปิดสนิท)
• เช็ค ตะเข็บ–ซีล–รอยแตกพื้น/ผนัง อุดให้เรียบร้อย, ยกพาเลตให้ห่างผนัง–พื้น

นาที 75–90: รีเซ็ตระบบ

• วาง กับดักฟีโรโมน/แสง เพิ่มที่ขอบลมเข้า + จุดพีคที่บันทึกไว้
• อัปเดต FIFO & ป้ายล็อต และตั้งเตือนทำความสะอาดจุดนั้น ซ้ำใน 48–72 ชม.