รู้จักให้ชัด (Quick ID)

• ชื่อสามัญ: Southern cowpea weevil / ด้วงถั่วเหลือง
• ชื่อวิทยาศาสตร์: Callosobruchus chinensis (L.)
• อนุกรมวิธาน: Order Coleoptera | Family Chrysomelidae (Bruchinae)
• พฤติกรรมเด่น: เพศเมียวางไข่บนผิวเมล็ด ถัดจากนั้นตัวอ่อนจะ เจาะเข้าไปกินด้านใน จนเกิดรูออกและผงเมล็ด

วงจรชีวิต (จับจังหวะ = คุมได้)

• วางไข่: 40–100 ฟอง/เพศเมีย
• ไข่: ~3–6 วัน
• ตัวอ่อน: ~13–20 วัน (อาศัย ภายในเมล็ด)
• ดักแด้: ~3–7 วัน
• ตัวเต็มวัย: ~3–12 วัน
• รวมวงจร: ~19–33 วัน (แปรตามอุณหภูมิ/ความชื้น)

แปลเชิงปฏิบัติ: ในโกดังอุ่น–ชื้น หรือภาชนะเปิดไม่สนิท วงจรสั้นนี้จะทำให้ประชากร “พุ่งแบบเงียบ ๆ”

สัญญาณระบาดที่ควรรีบเช็ก

• ผงเมล็ด (fines) มากผิดปกติในถุง/มุมชั้น
• เมล็ดมี รูออกกลม หรือผิวบางโป่ง
• น้ำหนักหาย กลิ่นอับ–เหม็นหืน
• พบตัวแมลงตัวเล็กสีน้ำตาลคลานตาม ตะเข็บถุง–ใต้พาเลต

ความเสียหายที่เกิดขึ้นจริง

• คุณภาพตก: เมล็ดพรุน แตกหัก บดเป็นผงมากขึ้น
• ความปลอดภัยอาหาร: ปนเปื้อนซาก/ผงจากตัวอ่อน–ดักแด้
• ต้นทุนธุรกิจ: สูญเสียสต็อก–แรงงานคัดทิ้ง–ร้องเรียนลูกค้า

แผน IPM สำหรับบ้าน–ร้าน–โกดัง (ทำตามได้จริง)

1) Sanitation ตัดต้นเหตุ

• กวาด/ดูด fines ใต้ชั้น–ร่องพื้น–หลังพาเลตทุกสัปดาห์
• โซนรับเข้า–ซ่อมบำรุง แยกจากโซนเก็บสะอาด

2) เก็บแบบปิดแน่น (Airtight/Hermetic)

• ใช้ กล่องปิดสนิท หรือ ถุงชั้นกั้น (hermetic) สำหรับถั่ว–ธัญพืช
• วางพาเลต ยกพื้น–ห่างผนัง ให้ลมเดิน ลดอับชื้น

3) รับเข้า & กักกัน (Receiving & Quarantine)

• ตรวจถุงเข้าใหม่หา รูออก–ผงเมล็ด–กลิ่นผิดปกติ
• กักกัน 3–7 วัน ก่อนเข้าสต็อกหลัก

4) FIFO & Lot Control

• ใช้ First-In First-Out ติดป้ายล็อต/วันรับเข้า ลดเวลาพักจนครบรอบวงจร

5) Monitoring รายสัปดาห์

• ตรวจ ตะเข็บถุง–มุมชั้น–ใต้พาเลต วางท่อสำรวจ/กับดัก ทำ แผนที่ฮอตสปอต เพื่อเพิ่มความถี่ทำความสะอาดจุดเสี่ยง

6) การบำบัดล็อตเล็ก (เมื่อพบตัว/รูออก)

• ซีลแน่นแล้ว แช่แข็งหลายวัน เพื่อตัดทุกวัย
• มาตรการเคมีให้เป็น ทางเลือกท้าย เฉพาะจุด–เวลา โดยยึดความปลอดภัยอาหาร

เช็กลิสต์ 45 วินาที (ติดหน้าโซนเก็บ)

• ไม่มี fines ค้างในมุม/ร่องพื้น
• ภาชนะ/ถุง ปิดสนิททุกใบ
• โซนเก็บ แห้ง–ลมเดิน
• ล็อตเข้าใหม่ กักกันแล้ว
• อัปเดต FIFO & ฮอตสปอต สัปดาห์นี้

FAQ: 3 คำถามยอดฮิต ของ ด้วงถั่วเหลือง (Callosobruchus chinensis)

คำถามที่ 1 แช่แข็ง vs แช่เย็น vs ไมโครเวฟ—วิธีไหน “ฆ่ามอดถั่ว” ได้ผลสุดในบ้าน?

สรุปเร็ว:

• แช่แข็ง = ชัวร์สุดสำหรับล็อตเล็ก → ใส่ถุงซีลแน่น แล้วแช่ ≤ −18 °C อย่างน้อย 4–7 วัน (แพ็กหนาเผื่อยาวขึ้น) จากนั้นพักให้คลายเย็นช้าๆ ก่อนเปิดถุง เพื่อลดไอน้ำควบแน่น
• อบร้อนเตาอบ (ของทนร้อน) → 60–65 °C ราว 2–3 ชม. แล้วเก็บแบบปิดสนิท
• ไมโครเวฟ → ฆ่าได้แต่ ร้อนไม่สม่ำเสมอ เสี่ยงไหม้จุดๆ; ใช้เฉพาะถั่วปริมาณน้อย กวน/เขย่าทุกระยะ และควรเปลี่ยนไปเก็บแบบ airtight ทันที
• แช่เย็นตู้เย็น → ชะลอ แต่ ไม่ฆ่า
• ตากแดด → ช่วยลดชื้น ไม่รับประกันฆ่าทุกวัย

ทิป: วางถุง/ถาด ไม่ซ้อนหนา, ทำฉลาก “เข้า–ออกตู้/เตา” ชัดๆ และย้ายเข้า ภาชนะปิดทึบอากาศ ทันทีหลังบำบัด

คำถามที่ 2 ถุงมี “รูเข็ม+ผงเมล็ด” ต้องทิ้งทั้งกองไหม? จัดการล็อตเสี่ยงอย่างไรไม่ให้ลาม

วิธีคุมสถานการณ์ 3 ชั้น (จากด่วนไปละเอียด):

1. กันลามทันที – แยก/ปิดผนึกถุงที่สงสัย ออกจากสต็อกดี (โซนกักกัน)
2. คัดทิ้งแบบมีหลักการ – ถุงที่เห็นตัว/ไข่/ผงมาก → ทิ้งทั้งถุง; ถุงข้างเคียงที่ “ยังไม่ชัวร์” → ส่งไป แช่แข็ง/อบร้อน แล้วร่อนฝุ่นก่อนเก็บ
3. ดีพคลีนจุดเสี่ยง – ดูด/กวาด fines ที่ตะเข็บชั้น–มุมตู้–ใต้พาเลต แล้วทิ้งถุงฝุ่นทันที

กันซ้ำ: ทำ แผนที่ฮอตสปอต จากจุดพบ เพิ่มความถี่ทำความสะอาดจุดนั้น และ กักกันล็อตเข้าใหม่ 3–7 วัน ก่อนขึ้นชั้นหลัก

คำถามที่ 3 เก็บถั่วยังไง “ไม่ให้กลับมาอีก” (Airtight vs Hermetic, ใช้ซองเสริมอะไรดี)

สูตรถาวร = ภาชนะปิดทึบ + ความชื้นต่ำ + FIFO

ซองเสริม

• ดูดความชื้น (silica gel): ใช้เมื่อเมล็ดมีแนวโน้มดูชื้นจากอากาศ
• ดูดออกซิเจน (oxygen absorber): ใช้กับ เมล็ดแห้งจริง (<≈12% ความชื้น) และภาชนะ hermetic เท่านั้น

• ระบบสต็อก: FIFO เข้มงวด + ติดป้ายล็อต/วันรับเข้าเสมอ

เช็กลิสต์ 30 วิ ก่อนปิดไฟคลัง

• ไม่มี fines ค้างตามมุม/ร่องพื้น
• ภาชนะ/ถุง ปิดสนิททุกใบ
• ล็อตเข้าใหม่ กักกันแล้ว
• อัปเดต FIFO & แผนที่ฮอตสปอต วันนี้เรียบร้อย