ทำความรู้จัก (Quick ID)

• ชื่อสามัญ: Cowpea weevil / ด้วงถั่วเขียว
• ชื่อวิทยาศาสตร์: Callosobruchus maculatus (F.)
• อนุกรมวิธาน: Order Coleoptera | Family Chrysomelidae (Bruchinae)
• พฤติกรรมเด่น: เพศเมีย ชอบเมล็ดผิวเรียบ มากกว่าผิวขรุขระสำหรับการวางไข่

วงจรชีวิต (จับจังหวะ = คุมได้)

• วางไข่: 40–100 ฟอง/แม่
• ไข่: ~3–6 วัน
• ตัวอ่อน: ~13–20 วัน (กินอยู่ในเมล็ด)
• ดักแด้: ~3–7 วัน (ซ่อนในเมล็ด/ใกล้ผิว)
• ตัวเต็มวัย: ~3–12 วัน
• รวมวงจร: ~19–33 วัน (ขึ้นกับอุณหภูมิ–ความชื้น)

สัญญาณระบาด

• ผงเมล็ด (fines) มากผิดปกติในถุง/ภาชนะ
• เมล็ดมี รูออกกลม หรือผิวบางโป่ง
• น้ำหนักลด กลิ่นอับ–เหม็นหืน
• เห็นแมลงตัวเล็กสีน้ำตาลคลานตามตะเข็บถุง/มุมชั้น

แผน IPM สำหรับบ้าน–ร้าน–โกดัง (ทำตามได้จริง)

1) Sanitation ตัดต้นเหตุ

• กวาด/ดูด fines ใต้ชั้น–ร่องพื้น–หลังพาเลตทุกสัปดาห์
• แยกโซนสะอาดออกจากจุดซ่อม–คัดของเสีย

2) Storage แบบปิดแน่น

• เก็บถั่ว/ธัญพืชใน ภาชนะปิดสนิท หรือ ถุงชั้นกั้น (hermetic)
• ตั้งพาเลต ยกพื้น–ห่างผนัง ให้ลมเดิน ลดอับชื้น

3) Receiving & Quarantine

• ตรวจถุงเข้าใหม่หา รูออก–ผงเมล็ด
• กักกัน 3–7 วัน ก่อนเข้าสต็อกหลัก

4) FIFO & Lot Control

• ใช้ First-In First-Out ติดฉลากล็อต/วันรับเข้า ลดเวลาพักจนวงจรครบ

5) Monitoring รายสัปดาห์

• ตรวจตะเข็บถุง–มุมชั้น–ใต้พาเลต ทำ แผนที่ฮอตสปอต เพื่อเพิ่มความถี่ทำความสะอาดจุดเสี่ยง

6) การบำบัดล็อตเล็ก (เมื่อพบตัว/รูออก)

• ซีลแน่นแล้ว แช่แข็งหลายวัน เพื่อตัดทุกวัยของแมลง
• การใช้สารให้เป็น ทางเลือกท้าย เฉพาะจุด–เวลา โดยยึดความปลอดภัยอาหาร

เช็กลิสต์ 45 วินาที

• ไม่มี fines ค้างในมุม/ร่องพื้น
• ภาชนะ/ถุง ปิดสนิททุกใบ
• โซนเก็บ แห้ง–ลมเดิน
• ล็อตเข้าใหม่ กักกันแล้ว
• อัปเดต FIFO & ฮอตสปอต สัปดาห์นี้

FAQ: 3 คำถามยอดฮิต ของ ด้วงถั่วเขียว (Callosobruchus maculatus)

คำถามที่ 1 เจอแมลง/รูออกในถั่ว “กินได้ไหม” หรือควรทิ้ง?

สั้นๆ: แนะนำให้ คัดทิ้งทั้งแพ็ก ที่พบการระบาดชัดเจน (มีตัว/ไข่/ผงเมล็ดมาก) เพราะอาหารถูกปนเปื้อนและคุณภาพเสื่อม; จากนั้นทำความสะอาดตู้/ชั้นเก็บให้เกลี้ยง แล้วเก็บของที่เหลือในภาชนะปิดสนิทจนแน่ใจว่าไม่มีแหล่งระบาดหลงเหลือครับ

ทำทันที 3 ขั้น:

1. แยก–ปิดผนึกถุงที่ติดแมลง → ทิ้งนอกพื้นที่เก็บ
2. ดูด/กวาด fines ใต้ชั้น–ร่องพื้น–มุมตู้ แล้วทิ้งถุงฝุ่นทันที
3. ย้ายของดีเข้า กล่อง/ขวดที่ปิดทึบอากาศ ชั่วคราว (หรือแช่เย็น/แช่แข็ง)

คำถามที่ 2 แช่แข็ง “ฆ่าทุกวัย” ได้ไหม? ต้องกี่องศากี่วัน

ได้ และเหมาะกับ ล็อตขนาดเล็กในบ้าน/ร้าน

• แนวทางครัวเรือน: 0°F / −18 °C อย่างน้อย 4 วัน (ทั้งไข่/ตัวอ่อน/ตัวเต็มวัย) แล้วพักให้คลายเย็นช้าๆ ก่อนเปิดถุง เพื่อลดการควบแน่นบนเมล็ด
• งานวิจัยเฉพาะกับ C. maculatus: ในระบบแช่แข็งเชิงพาณิชย์ที่ทำให้ เย็นถึงจุดเป้าหมายเร็ว สามารถลดประชากรได้มากภายใน 6–24 ชม.; แต่เมื่อเป็น กองถั่วมวลหนา เวลาให้ถึงใจกลางมักยาวขึ้น และพบว่า ≈14 วัน ให้ผลสิ้นซากสำหรับไข่ในเงื่อนไขช้าเย็น/ปริมาตรใหญ่ครับ.

ทิป: วางถุง ไม่ซ้อนหนา, ซีลให้แน่นก่อนแช่, และย้ายเข้า ภาชนะปิดสนิท ทันทีหลังบำบัด

คำถามที่ 3 เก็บถั่วยังไง “ไม่ให้กลับมาอีก” (บ้าน/ร้าน/โกดัง)

สูตรกันเกิดซ้ำ = Airtight/Hermetic + Sanitation + FIFO

• เก็บใน ภาชนะปิดทึบอากาศ หรือ ถุงชั้นกั้น (hermetic) ช่วยกด O₂/ความชื้นภายในได้ดีมากเมื่อซีลถูกต้อง; งานวิจัยยืนยันว่าการเก็บแบบ hermetic ปกป้องถั่วจาก C. maculatus ได้ยาวนาน (หลัก 120–180 วัน ในการทดสอบ) เมื่อเทียบกับถุงทอทั่วไป
• ทำ ความสะอาดเชิงลึกสัปดาห์ละครั้ง (เก็บกวาด fines ใต้ชั้น–ร่องพื้น–หลังพาเลต) และ หมุนสต็อกแบบ FIFO ให้ของเก่าออกก่อน ตามแนว IPM ของหน่วยงานวิชาการ
• สำหรับเมล็ดพันธุ์/ถั่วแห้งความชื้นต่ำ: การ อบแห้งเสริมด้วยซองดูดความชื้นก่อนเข้า hermetic ช่วยคงคุณภาพ/ลดความเสี่ยงแมลงในระยะยาว (โดยเฉพาะพื้นที่ชื้น)