ทำความรู้จัก (ชื่อเรียกหลายแบบ แต่ตัวเดียวกัน)

• ชื่อสามัญ: Tamarind seed beetle (เรียกกันอีกว่า groundnut seed beetle/bruchid beetle/groundnut borer)
• ชื่อวิทยาศาสตร์: Caryedon serratus (Olivier)
• อันดับ/วงศ์: Coleoptera | Bruchidae

พฤติกรรมสำคัญ: วางไข่บนฝัก/เมล็ดของพืชตระกูลถั่วและมะขาม ลูกจะเจาะเข้าไป กิน–โต–เข้าดักแด้ในเมล็ด ภายนอกจึงดู “ปกติ” แต่จริง ๆ เมล็ดกลวงพรุน

วงจรชีวิต (รู้จังหวะ = คุมได้)

• ไข่: ~5–6 วัน
• ตัวอ่อน: ~21 วัน (ทำลายหนักสุด)
• ดักแด้: 20–25 วัน
• ตัวเต็มวัย: อยู่ได้ 12–25 วัน
• รวมวงจร: ~47–68 วัน (อุ่น–ชื้น → วงจรยิ่งสั้น)

หมายเหตุ: ความชื้นสูงทำให้พัฒนาไวขึ้น จึงต้อง คุมความชื้น/อากาศ ตั้งแต่พื้นที่เก็บ

สัญญาณเตือนหน้างาน

• รูเจาะกลม บนเมล็ด (รูออกของตัวเต็มวัย)
• ผงฝุ่น/เศษเมล็ดสะสมใต้ถุง/กระสอบ–มุมชั้นวาง
• เมล็ด เบา–กลวง บี้แล้วแตกเป็นผง
• พบตัวเต็มวัยบิน/เดินออกจากถุงหรือรอยซีล
• กลิ่นอับในโซนเก็บเมล็ด/ธัญพืช

แผน IPM สำหรับ “บ้าน/ร้าน/คาเฟ่”

1. คัดทิ้งอย่างปลอดภัย: ถุงที่มีรูเจาะ/ผงฝุ่นผิดปกติ แยกปิดสนิทก่อนทิ้ง
2. แช่แข็งของปริมาณน้อย: ซีลถุงให้แน่นแล้วแช่แข็งหลายวัน เพื่อตัดทุกวัยของแมลง
3. ทำความสะอาดล้ำลึก: ดูดฝุ่นร่องตู้–มุมชั้นวาง แล้วเช็ดแห้งสนิท ลดเศษอาหารแมลง
4. ภาชนะทึบอากาศ (airtight): เก็บเมล็ด/ถั่ว/ธัญพืชในกล่องปิดแน่นหรือถุงสุญญากาศ
5. ควบคุมสภาพแวดล้อม: โซนเก็บ แห้ง–โปร่ง–เย็น เลี่ยงความชื้นอับ
6. FIFO: ของเก่าใช้ก่อน หมุนสต็อกสม่ำเสมอ
7. เฝ้าระวังต่อเนื่อง: ตรวจทุกสัปดาห์ โดยเฉพาะล็อตใหม่/ช่วงอากาศชื้น

แผน IPM สำหรับ “โกดัง/โรงงาน/โรงสี/ตลาดเมล็ด”

1. Sanitation ก่อนรับเข้า: กวาด–ดูดฝุ่นพื้น/ร่อง/ใต้สายพาน กำจัดเศษเมล็ด (fines)
2. ตรวจคุณภาพขาเข้า: สุ่มตัวอย่าง คัดสิ่งเจือปน ลดอาหารแมลง
3. Moisture & Air Management: เก็บในพื้นที่ อากาศถ่ายเท ความชื้นสัมพัทธ์ต่ำ อุณหภูมิคงที่
4. ปิดผนึกโครงสร้าง: อุดรอยแตก/ช่องลม ใช้บรรจุภัณฑ์หลายชั้นตามความเหมาะสม
5. Monitoring จุดเสี่ยง: ท่อสำรวจ/กับดัก ณ โคนกอง–ชายผนัง–ใต้สายพาน บันทึกสัปดาห์ละครั้ง
6. FIFO & แผนที่กอง: ทำรหัสล็อตและแผนที่ฮอตสปอต เพื่อจัดการ เฉพาะจุด ได้ไว
7. บำบัดเชิงกายภาพ: ระบายอากาศ พลิกกอง ลดจุดชื้นอับ
8. กรณีรุนแรง: ให้ผู้เชี่ยวชาญประเมินวิธีบำบัดที่เหมาะกับมาตรฐานความปลอดภัยอาหารของสถานที่

เช็กลิสต์ 45 วินาที (ติดไว้หน้าโซนเก็บ)

• พื้น–ชั้น–ร่องสะอาด ไม่มีเศษเมล็ด
• ภาชนะ/ถุง ปิดสนิททุกใบ
• โซนเก็บ แห้ง–เย็น–อากาศถ่ายเท
• ตรวจล็อตใหม่ + บันทึก FIFO
• ตรวจกับดัก/ท่อสำรวจสัปดาห์นี้แล้ว

FAQ — 3 คำถามยอดฮิต ของ ด้วงขาโต (Caryedon serratus) ในบ้าน–ร้าน–โกดัง

คำถามที่ 1 ทำไม “เมล็ดดูปกติ” แต่เปิดถุงแล้วมีด้วงออกมา? แยกยังไงกับมอด/ด้วงงวงข้าว

จุดสังเกตต่างจากมอด/ด้วงงวงข้าว:

• รูออก ของด้วงขาโตมักกลมเรียบ เมล็ดพรุนด้านในเป็นโพรง; ด้วงงวงข้าวมักมี ผงแป้ง กระจายชัดกว่า
• ตัวเต็มวัย ด้วงขาโตลำตัวยาวรี ขาหลังแข็งแรง (ชื่อ “ขาโต” มาจากนี้) ส่วนด้วงงวงมี “งวง” เด่น

คำถามที่ 2 เมล็ด/ถั่วที่ถูกด้วงทำลาย “กินได้ไหม–เพาะได้ไหม”?

• ด้านความปลอดภัยอาหาร: โดยทั่วไปไม่เป็นพิษเอง แต่คุณภาพ รสชาติ–กลิ่น–โภชนาการลด และเสี่ยงปนเปื้อน จึง ไม่แนะนำ ให้บริโภคส่วนที่ถูกทำลายมาก
• ถ้าจำเป็นต้องใช้ เฉพาะส่วนที่ไม่เสียหาย ให้คัดทิ้งที่พรุน/มีกลิ่นอับ แล้ว อบความร้อน/คั่ว ให้สุกทั่วถึงก่อนใช้
• ด้านการเพาะงอก: เมล็ดที่ถูกเจาะ ความงอกต่ำ มาก ควร คัดทิ้ง และเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ใหม่ที่ผ่านการเก็บรักษาถูกต้อง
• แนวทางกันซ้ำ: เก็บใน ภาชนะปิดสนิท, โซนเก็บ แห้ง–เย็น–อากาศถ่ายเท, ตั้งเป้า RH < 60%

คำถามที่ 3 จะกันไม่ให้ “ติดมากับล็อตใหม่” ได้อย่างไร (ขั้นตอนรับเข้าแบบมือโปร)?

• กักกัน (Quarantine) 3–5 วัน: แยกเก็บล็อตใหม่ต่างหาก เฝ้าดูผงฝุ่น/ตัวบิน
• แช่แข็งแบบช็อต (ของปริมาณย่อย): ซีลถุงแน่นแล้วแช่แข็ง 3–5 วัน เพื่อตัดทุกวัยของแมลง ก่อนย้ายเข้าคลังหลัก
• ตรวจจุดเสี่ยงเร็ว: สุ่มผ่าเมล็ด 10–20 เมล็ด/ล็อต มองหาช่องโพรง/ตัวอ่อน
• Sanitation พื้นที่รับเข้า: ดูดฝุ่น–เช็ดแห้งบริเวณเท–ชั่ง–บรรจุ ลด “fines” ที่เป็นอาหารแมลง
• บันทึกล็อต + FIFO: ติดรหัส/วันที่รับเข้า หมุนสต็อก “ของเก่าใช้ก่อน” สม่ำเสมอ

ทริกเสริม: ถ้าเจอ “ฮอตสปอต” ในโกดัง ใช้แนวทาง จัดการเฉพาะจุด (ปิดซีล–ดูดฝุ่น–ลดความชื้น–กักกันโซน) แทนการพ่นกว้าง จะได้ผลและปลอดภัยกับสินค้า/คนมากกว่า.