มวนจิงโจ้น้ำคือใคร? (รู้จักให้ลึกใน 1 นาที)

• ชื่อวิทยาศาสตร์: Gerris sp.
• ลักษณะเด่น: แมลงขนาดเล็ก วิ่ง-ไถลบนผิวน้ำได้คล่อง อกกว้าง พบทั้ง แบบมีปีก และ ไม่มีปีก
• แหล่งอาศัย: นาข้าวที่มีน้ำขัง—พบได้ทั้งระยะตัวอ่อนและตัวเต็มวัย “ลอยยามเช้าเย็น”
• การแพร่พันธุ์: ตัวเมียวางไข่ 20–30 ฟอง บนต้นข้าว เหนือระดับน้ำ
• ระยะพัฒนา: ใช้เวลา 1–2 เดือน; ตัวเต็มวัยที่มีปีกจะ บินกระจาย ไปพื้นที่ใหม่ หลังการเก็บเกี่ยว

ทำไมมวนจิงโจ้น้ำจึงสำคัญต่อ IPM ในข้าว

• ตัวห้ำเชิงรุก: ล่าเหยื่อบนผิวน้ำได้ต่อเนื่อง—จู่โจมรวดเร็ว เหมาะกับการระบาดระยะแรก
• กินเป็นทีม = คุมได้ไวกว่า: เมื่ออยู่รวมกันเป็นกลุ่ม ประสิทธิภาพ พุ่ง
• คุมระยะอ่อนของศัตรูพืช: จับกิน ตัวอ่อนเพลี้ยกระโดดสีน้ำตาล และ แมลงขนาดเล็ก ได้ดี
• อัตราการล่า (โดยเฉลี่ย): 1 ตัว จัดการเหยื่อได้ ราว 4–7 ตัว/วัน

ใช้อย่างไรให้เห็นผล (สูตรหน้างานที่ทำซ้ำได้)

1) รักษาหน้าน้ำ “สะอาดแต่นิ่งพอ”
ลดคลื่น/กระแสน้ำแรงเกินไป เพื่อให้มวนเข้าหาเหยื่อและยึดผิวน้ำได้ดี

2) เว้นเขตปลอดสาร (No-spray zone)
รอบ ๆ แปลงที่พบมวน ให้หลีกเลี่ยงสารออกฤทธิ์กว้าง โดยเฉพาะที่มีพิษต่อแมลงน้ำ/ตัวห้ำ

3) เริ่ม “เร็ว” ตั้งแต่พบเพลี้ยระยะแรก
ช่วงเริ่มระบาด มวนจิงโจ้น้ำคุมจำนวนศัตรูได้คุ้มทุนสุด—อย่ารอให้ปะทุ

4) เสริมพืชพรรณริมคันนา
หญ้าต่ำ/พืชดอกเล็ก ๆ เป็นที่หลบอาศัยและเพิ่มความหลากหลายของตัวห้ำในพื้นที่

5) มอนิเตอร์ให้เป็นระบบ
เช้า–เย็น ใช้ถาดช้อนผิวน้ำ/ไฟฉายส่องดูจำนวนมวนและเหยื่อที่ลดลง บันทึกภาพทุก 7–10 วัน

DO & DON’T เพื่อผลลัพธ์ระยะยาว

Do

• รักษาระดับน้ำคงที่ (เลี่ยงแห้งแล้ง–ท่วมฉับพลัน)
• เก็บเศษฟางเป็นแนวพักอาศัยบางส่วน แทนการเกลี่ยจนโล่ง
• ใช้สารชีวภาพ/จุลินทรีย์ เฉพาะจุด เมื่อจำเป็น

Don’t

• พ่นสารเคมีแบบพรมทั้งแปลงหลังพบตัวห้ำจำนวนมาก
• ปล่อยน้ำไหลเชี่ยวต่อเนื่อง (ทำให้มวนเคลื่อนย้าย/เสียสมดุล)

FAQ: 3 คำถามยอดฮิต ของ มวนจิงโจ้น้ำ (Gerris sp.)

คำถามที่ 1 มวนจิงโจ้น้ำช่วยควบคุมเพลี้ยกระโดดสีน้ำตาลได้จริงหรือไม่?

ได้จริง ✅ งานวิจัยและการสังเกตภาคสนามพบว่า มวนจิงโจ้น้ำสามารถจับกินเพลี้ยกระโดดสีน้ำตาลระยะตัวอ่อนได้อย่างต่อเนื่อง โดย 1 ตัวสามารถกินเหยื่อได้เฉลี่ย 4–7 ตัวต่อวัน และถ้าอยู่รวมเป็นกลุ่มจะช่วยลดประชากรเพลี้ยได้รวดเร็วขึ้น

คำถามที่ 2 ทำไมการอนุรักษ์มวนจิงโจ้น้ำจึงดีกว่าการพ่นสารเคมีในนาข้าว?

เพราะมวนจิงโจ้น้ำเป็น ตัวห้ำธรรมชาติ ที่ไม่ทำลายต้นข้าว และยังช่วยรักษาสมดุลระบบนิเวศในนา การใช้ตัวห้ำลดการพึ่งพาสารเคมี ทำให้ไม่เกิดเพลี้ยดื้อยา ลดต้นทุนระยะยาว และยังปลอดภัยต่อผู้ปลูก ผู้บริโภค และสิ่งแวดล้อม

คำถามที่ 3 จะเพิ่มจำนวนมวนจิงโจ้น้ำในนาข้าวได้อย่างไร?

เกษตรกรสามารถทำได้โดย รักษาหน้าน้ำให้คงที่, เว้นเขต No-spray zone รอบแปลงที่มีมวน, และปลูกพืชริมคันนา (เช่น หญ้าต่ำหรือพืชดอกเล็ก) เพื่อให้เป็นที่พักอาศัย เมื่อมีแหล่งหลบซ่อนและอาหารเสริม มวนจิงโจ้น้ำจะคงอยู่และขยายประชากรในแปลงได้เอง