ทำความรู้จัก (Field ID)

• ชื่อวิทยาศาสตร์: Cyrtorhinus lividipennis
• ขนาด: ตัวเต็มวัยยาวราว 2.5 มม.
• สี–สัณฐาน: ลำตัว สีเขียว หนวด–หัว–อก สีดำ เพศผู้มีปีกคู่หน้าเขียว ปลายปีกเทาหรือน้ำตาลอ่อน ปากแบบเจาะดูด (piercing-sucking) ใช้แทงและดูด ไข่ของศัตรูพืช
• การพบเห็น: พบบ่อยในแถบภาคกลาง โดยเฉพาะ ต้นฤดูกาลเพาะปลูกข้าว มักอพยพเข้าสู่แปลงพร้อมเพลี้ยกระโดดสีน้ำตาล
• บทบาท: ตัวห้ำ ที่เชี่ยวชาญดูดกิน “ไข่” ของเพลี้ยและแมลงศัตรูข้าวหลายชนิด
• ระยะที่ใช้ควบคุมศัตรูพืช: ตัวอ่อน – ตัวเต็มวัย

เหยื่อเป้าหมาย (Target Prey)

• เพลี้ยกระโดดสีน้ำตาล
• เพลี้ยจักจั่นสีเขียว/ชนิดใกล้เคียง
• ไข่ของแมลงศัตรูข้าวอื่น ๆ ที่วางในหรือบนใบ–ลำต้น

จุดแข็งสำคัญ: การโจมตีที่ ระยะไข่ ทำให้ประชากรศัตรูลดลงตั้งแต่ยังก่อความเสียหายน้อย

กลยุทธ์ IPM ในแปลงข้าว (ทำตามได้จริง)

1) อนุรักษ์ศัตรูธรรมชาติ

• หลีกเลี่ยงการพ่นสารออกฤทธิ์กว้าง โดยเฉพาะช่วงต้นฤดู
• หากจำเป็นต้องพ่น ให้เลือกสารที่ เฉพาะเจาะจง ต่อศัตรูเป้าหมาย พ่นเฉพาะจุด–เฉพาะเวลา

2) บริหารธาตุอาหาร–น้ำ

• ใส่ ไนโตรเจนอย่างพอเหมาะ ลดใบอ่อนแน่นเกินที่ดึงดูดเพลี้ย
• จัดการระดับน้ำให้กอข้าวสมบูรณ์ ลดพื้นที่หลบ–เพาะของศัตรู

3) จัดภูมิทัศน์เกื้อหนุน (Habitat Management)

• คงพืชคลุม/ฟางบางส่วนบริเวณขอบคันนาเป็น ที่หลบ (refugia)
• ลดแสงล่อกลางคืนบริเวณคันนา เพื่อลดการบินเข้าของเพลี้ยผู้ใหญ่

4) เฝ้าระวัง–ตัดสินใจ

• ใช้ สวิงกวาดใบ หรือสำรวจใบ–ลำต้นสม่ำเสมอ บันทึกทั้ง “เพลี้ย” และ “มวนเขียวดูดไข่”
• เมื่อพบผู้ล่ามากขึ้นอย่างต่อเนื่องในหลายจุด ให้ ชะลอการพ่น เพื่อเปิดโอกาสให้ธรรมชาติจัดการ

วิธีใช้ประโยชน์ในแปลง (Quick SOP)

1. เริ่มฤดู: สำรวจ 7–10 วัน/ครั้ง เน้นแปลงอ่อนวัยที่เพลี้ยเริ่มเข้า
2. พบเพลี้ยเพิ่ม: ตรวจรังไข่บนใบ/กาบใบ และเช็กจำนวนมวนเขียวดูดไข่
3. เลือกแนวทาง: ถ้ามวนเขียวพบมากพอ ให้เลื่อนการพ่น 3–5 วันและประเมินซ้ำ
4. กรณีเกินระดับเศรษฐกิจ: ใช้สารเฉพาะเจาะจง พ่นเฉพาะจุด แล้วกลับมาเน้นการอนุรักษ์

ตาราง “ช่วงเวลา–แนวทาง” (Decision Guide)

FAQ 3 คำถามยอดฮิต ของ มวนเขียวดูดไข่ (Cyrtorhinus lividipennis) 

คำถามที่ 1 มวนเขียวดูดไข่ “คุมเพลี้ยกระโดดสีน้ำตาล” ได้จริงไหม—ดูผลยังไงใน 3–5 วัน?

ได้ผลครับ—ทั้งตัวอ่อนและตัวเต็มวัยล่า “ไข่” ของเพลี้ยกระโดด/จักจั่นบนใบ–ลำต้น ทำให้ประชากรศัตรูลดตั้งแต่ยังไม่ก่อความเสียหาย

วิธีประเมินผลแบบภาคสนาม

• สวิงกวาดใบ 10–20 ครั้ง/แปลง: เริ่มเห็นมวนเขียวดูดไข่สม่ำเสมอพร้อมไข่เพลี้ย “ยุบ/พรุน” มากขึ้น
• เทียบแนวโน้ม 2 รอบสำรวจติดกัน (ทุก 3–5 วัน): จำนวนไข่/ตัวอ่อนศัตรูชะลอลง
• หากยังพุ่งขึ้นเร็ว ให้พิจารณาเสริมมาตรการเฉพาะจุด (ยังเลี่ยงสารออกฤทธิ์กว้าง) หลักฐานวิชาการยืนยันบทบาทผู้ล่าของชนิดนี้ต่อไข่เพลี้ย โดยเฉพาะเพลี้ยกระโดดสีน้ำตาล (BPH) มีต่อเนื่องทั้งเชิงห้องปฏิบัติการและภาคสนาม

คำถามที่ 2 จะ “เพิ่มและคง” มวนเขียวดูดไข่ในแปลงโดยไม่พ่นสารกว้าง ทำอย่างไร?

เน้น “อนุรักษ์และเสริมอาหาร” ให้ผู้ล่า พร้อมหลีกเลี่ยงสารที่ทำลายศัตรูธรรมชาติ

ลงมือทำ

• งด/ลดสารออกฤทธิ์กว้าง (ไพรีทรอยด์/ออร์กาโนฟอสเฟต/คาร์บาเมต) เพราะทำให้ผู้ล่าหายและเสี่ยงระบาดซ้ำของเพลี้ย
• ปลูกพืชดอกแนวขอบนา (เช่น ดาวเรือง Tagetes, สาบเสือเลื้อย Tridax, สาบหมา Emilia, งา Sesamum) เป็นแหล่งน้ำหวานให้ตัวเต็มวัย อยู่ทน–ล่าได้มากขึ้น
• จัดการธาตุอาหาร–น้ำให้สมดุล ลดใบอ่อนล่อเพลี้ย แต่คงความชุ่มชื้นพอให้ผู้ล่าเคลื่อนที่หากินได้ แนวทางนี้ได้รับการรายงานว่าช่วยพยุงชุมชนผู้ล่าและลดความเสี่ยงการระบาดจาก “การใช้สารผิดวิธี”

คำถามที่ 3 ทำไมมัก “พบพร้อมเพลี้ย” ตอนต้นฤดู—อพยพมาด้วยกันจริงไหม?

มีรายงานว่าในบางภูมิอากาศ ผู้ล่าชนิดนี้สามารถบินระยะไกลและ “ติดตามกระแสการอพยพของเพลี้ย” เข้าสู่แปลงใหม่ได้ ขณะเดียวกันในเขตร้อนผู้ล่ามักเพิ่มจำนวนตามอาหาร (ไข่เพลี้ย) ที่มีมากขึ้นช่วงต้นฤดู

ความหมายเชิงจัดการ

• ช่วงเริ่มพบเพลี้ยและ “เจอมวนเขียวดูดไข่พร้อมกันหลายจุด” ให้ ชะลอการพ่น 3–5 วัน เปิดโอกาสผู้ล่าทำงานก่อน
• หากเพลี้ยยังทะลุระดับเศรษฐกิจ ค่อยใช้สารจำเพาะเฉพาะจุด แล้วกลับมาเน้นการอนุรักษ์ผู้ล่าต่อ ข้อมูลการบินระยะไกล/การตามเพลี้ยถูกบันทึกไว้ในภูมิภาคเอเชีย–แปซิฟิกและสนับสนุนแนวคิด “เฝ้าระวังก่อนพ่น” ช่วงต้นฤดู