ทำความรู้จักอย่างรวดเร็ว (Field ID)

• ชื่อวิทยาศาสตร์: Anagyrus lopezi
• ถิ่นกำเนิด: อาร์เจนตินา, บราซิล, ปารากวัย, โบลิเวีย
• ขนาด: ยาวราว 1.2–1.4 มม. ลำตัวสีดำ ปีกใส 2 คู่
• แยกเพศง่าย ๆ: ตัวเมีย ใหญ่กว่า ตัวผู้ หนวดปล้องแรกของเพศเมียเป็น แผ่นแบนใหญ่ สี ขาวสลับดำ ส่วนตัวผู้หนวดยาวเรียวสีดำ
• ระยะที่ใช้ควบคุมศัตรูพืช: ตัวอ่อน–ตัวเต็มวัย (ทำงานได้ทั้งคู่)

จุดเด่นเชิงพฤติกรรม

• การห้ำ: ตัวเมียแทง–กินเพลี้ยแป้งสีชมพูทันที → ลดประชากร “ด่วน”
• การเบียน: ตัวเมียวางไข่ในเพลี้ย → เพลี้ยกลายเป็นก้อนแข็ง (มัมมี) → ตาย → วงจรเพลี้ยถูกตัดต่อเนื่อง

เป้าหมายหลักที่จัดการได้ผล

• เพลี้ยแป้งสีชมพู บนยอดอ่อน ก้านใบ หลังใบ และช่อดอกมันสำปะหลัง
• กลุ่มเพลี้ยแป้งที่อาศัยอยู่ตามซอกใบ–ข้อปล้องที่ชื้นอับ

การโจมตี “ระยะต้นทาง” (ที่ตัวแม่–ไข่เพลี้ย) ทำให้ประชากรเพลี้ย ไม่ทันปะทุเป็นการระบาดใหญ่

ใช้ให้ได้ผล: IPM ทีละขั้น (ไร่มันทำตามได้จริง)

1) สำรวจ (Scout) ให้รู้จุดกำเนิด

• เดินไร่แบบ “ซิกแซก” สุ่ม 5–10 จุด/แปลง ตรวจยอดอ่อน–ใต้ใบ–ข้อปล้อง
• บันทึก 3 อย่าง: (1) ปริมาณเพลี้ยแป้ง (2) อัตรามัมมี/กลุ่มมัมมี (3) จำนวนแตนเบียนที่เห็น

2) ตัด “แรงหนุนเพลี้ย” ให้ได้ก่อน

• จัดการมด ที่คอยอุ้ม–คุ้มเพลี้ย (ปิดทางอาหาร–วางเหยื่อ/กาวกันมดที่คันแปลง)
• ตัดแต่งส่วนที่เพลี้ยหนา เฉพาะจุด แล้วนำไปทำลาย/หมักอย่างถูกวิธี
• รักษาความโปร่งของทรงพุ่ม ลดความอับชื้นที่เพลี้ยชอบ

3) ปล่อยแตนเบียนให้โดนใจ

• เวลา: เช้าตรู่/เย็นแดดอ่อน ลมสงบ เพื่อให้แตนบิน–หาเหยื่อได้ดี
• วิธี: กระจายปล่อย หลายจุดรอบแปลง เน้นโซนยอดอ่อนที่พบเพลี้ย
• รอบ: ทำ ต่อเนื่อง 2–3 รอบ ห่างกัน 7–10 วัน (ให้ประชากรตั้งหลัก)
• งดสารกว้างขวางรอบการปล่อย: เว้นก่อน–หลังปล่อย เพื่อลดผลกระทบต่อแตนเบียน

4) เคมี “เฉพาะจุด–เฉพาะเวลา” เมื่อจำเป็นจริง

• หากเกินระดับเศรษฐกิจ ให้ใช้สาร ออกฤทธิ์จำเพาะ พ่นเฉพาะจุดเพลี้ยหนา
• หลังพ่น ฟื้นประชากรแตนเบียน ด้วยการปล่อยซ้ำ/ลดการพ่นซ้ำซ้อน

5) ติดตามผลให้เห็นความคุ้ม

• เช็ก สัดส่วนมัมมีต่อเพลี้ยมีชีวิต ทุก 7 วัน → สัดส่วนสูงขึ้น = แตนเบียนทำงานดี
• ถ่ายรูปจุดเดิมเทียบสัปดาห์ก่อน–หลัง ช่วยตัดสินใจรอบถัดไป

เช็กลิสต์เร็วสำหรับหัวหน้าชุดงาน

• แผนที่จุดเพลี้ยหนา–จุดปล่อยแตน
• มาตรการกันมด (เหยื่อ/กาว/ตัดเส้นทาง)
• งดสารกว้างขวางรอบวันปล่อย
• บันทึก เพลี้ย–มัมมี–แตนเบียน รายสัปดาห์
• ประเมินผลผลิต/คุณภาพหัวเทียบต้นทุนควบคุม

FAQ 3 คำถามยอดฮิต ของ แตนเบียนเพลี้ยแป้งมันสำปะหลัง (Anagyrus lopezi)

คำถามที่ 1 แตนเบียนชนิดนี้ “ปลอดภัยไหม” ต่อคน–พืช–ระบบนิเวศในไร่?

ปลอดภัยต่อคนและสัตว์เลี้ยง ไม่ต่อย ไม่กัด และไม่ทำลายพืช แตนเบียนชนิดนี้มุ่งเป้าเพลี้ยแป้ง (โดยเฉพาะเพลี้ยแป้งสีชมพู) เป็นหลัก จึงช่วยลดการพึ่งพาสารเคมีและเอื้อระบบนิเวศผู้ล่า–ผู้เบียนตามธรรมชาติ

เกร็ดใช้งาน

• ใช้คู่กับการจัดการมด (ตัดเส้นทาง–วางเหยื่อ) เพราะมดคุ้มเพลี้ยแป้ง
• รักษาพื้นที่หลบ (refugia) และพืชดอกเล็กริมแปลง ช่วยยืดอายุตัวเต็มวัยให้ทำงานได้นานขึ้น

คำถามที่ 2 “ปล่อยเมื่อไร–บ่อยแค่ไหน–ปล่อยยังไง” ให้เห็นผลไวและคงที่?

เริ่มปล่อยทันทีเมื่อพบเพลี้ยแป้งระยะแรก ๆ บริเวณยอดอ่อน/ใต้ใบ แล้วปล่อย ต่อเนื่อง 2–3 รอบห่างกัน 7–10 วัน เพื่อให้ประชากรแตนตั้งหลัก

ลงมือทำทันที 

• เวลา: เช้าตรู่หรือเย็น ลมสงบ อากาศไม่ร้อนจัด
• จุดปล่อย: กระจายหลายจุดรอบแปลง เน้นโซนพบเพลี้ยจริง
• ก่อน–หลังปล่อย: เว้นสารออกฤทธิ์กว้าง และจัดการมดควบคู่
• หลังรอบที่ 1: ประเมิน 7 วัน—ถ้าเพลี้ยยังหนาในบางหย่อม ให้ตัดแต่งส่วนติดเพลี้ยและปล่อยซ้ำเฉพาะจุด

คำถามที่ 3 “รู้ได้ยังไงว่าแตนทำงานอยู่” และถ้าไม่ดีขึ้นควรปรับอะไร?

ดูสัดส่วน มัมมี (เพลี้ยแป้งแข็งสีน้ำตาล/มีรูทางออก) ต่อเพลี้ยมีชีวิต—ถ้าสัดส่วนมัมมีเพิ่มขึ้นต่อเนื่อง 1–2 สัปดาห์ แปลว่าแตนทำงานดี

เช็กลิสต์ประเมินผล

ยังไม่ดีขึ้น:

• เข้มการ จัดการมด (เหยื่อ/กาว/ตัดเส้นทางบนคันแปลง)
• ตัดแต่งเฉพาะจุด ที่หนาแน่น เพื่อลดแรงหนุนเพลี้ย
• ใช้สาร เฉพาะจุด–เฉพาะเวลา เท่านั้น แล้วกลับมาเน้นการปล่อยและอนุรักษ์แตนเบียนต่อทันที